acavacài , vrb: acovecai,
acrobecare,
acrovecai,
cavacai Definitzione
betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret
Sinònimos e contràrios
abbucai,
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
tavacare
| ctr.
iscavacare
Frases
chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus
2.
tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat!
3.
li ant covacadu sa carena in su putu
4.
cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
retourner,
renverser
Ingresu
to turn upside down
Ispagnolu
volcar,
dar la vuelta
Italianu
capovòlgere
Tedescu
auf den Kopf stellen.
arrolliàda , nf Definitzione
su arrolliare
Sinònimos e contràrios
inghíriu
Frases
gei dh'apu fata s'arrolliada: seu andada a seti o otu logus me in sa bidha!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tour
Ingresu
round
Ispagnolu
vuelta
Italianu
giro
Tedescu
Rundgang.
boltàre , vrb: bortare,
bortiare,
vortare Definitzione
furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn.
Sinònimos e contràrios
colojare,
furriai
/
cambiai,
imbortare
Maneras de nàrrere
csn:
bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí
Frases
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos!
2.
onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare
3.
fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos
4.
sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides
5.
si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie!
6.
est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju)
7.
in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos
Ètimu
ltn.
*voltare
Tradutziones
Frantzesu
tourner,
se retourner
Ingresu
to turn against s.o.,
to rebel
Ispagnolu
darse vuelta
Italianu
voltare,
rivoltarsi
Tedescu
wenden,
sich auflehnen.
busàda , nf Sinònimos e contràrios
businada,
furriada,
furriotu,
mobinada,
inghiriotu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pirouette
Ingresu
turn
Ispagnolu
vuelta,
pirueta
Italianu
giravòlta
Tedescu
Drehung.
furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu,
furriadorju,
furriadorzu,
furriadroxu Definitzione
tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare
Sinònimos e contràrios
biradorzu,
furriada,
ghiradorju
/
barraca,
domo,
pinnetu
/
bidhichedha,
bidhiciolu,
madau,
trechinzu
Maneras de nàrrere
csn:
non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada
Frases
Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu
2.
me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu
Terminologia iscientìfica
pst, slg
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tournant,
point de repère,
point de retour
Ingresu
turning-point,
land mark
Ispagnolu
punto de vuelta,
de referencia
Italianu
punto di svòlta,
di riferiménto,
di ritórno
Tedescu
Wendepunkt,
Bezugspunkt.
gíriu , nm: giru 1,
ziru 1 Definitzione
movimentu coment’e a cricu, andhada peri su logu e torrada a su logu de sa tzucada; cosa chi si passat a inghíriu de calecun’àtera
Sinònimos e contràrios
fúrriu,
inghíriu,
ródia
Maneras de nàrrere
csn:
sètzere a g. = totu a inghíriu; g. de fuedhus = cosa chi si narat impreendhe peràulas medas a su postu de una sola chi narat totu; èssiri girugirus = a su zira zira de unu logu a s'àteru; fai su giru de s'isposa = fàghere ziru longu chentza bisonzu; leare, pigai in g. a ccn.= brullare coment'e a ingannu, po leare a befa; leare a giru = essire, bogare a fàere unu giru, spreviai
Frases
in giru peri is domos si agatant cosas chi medas ant immentigau ◊ is pudhas furint a giru de su foghile ◊ seo andhandho a mi fàere unu giru cun is amigos ◊ dh’apo a crede chi siais totus in giru po su carrasegare!…◊ sa genti castiendi si est posta a gíriu de sa màchina
2.
mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú (G.Piras)◊ un'oghetedhu chentza lòmpere annu pigat in giru un'ómmine mannu! (A.Barra)◊ gei ndi bieis de genti acorrada in su gíriu de duas oras!…
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
tour
Ingresu
round
Ispagnolu
vuelta,
giro
Italianu
giro,
spira
Tedescu
Umdrehung,
Runde.