Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

achintàre , vrb: chintare Definitzione pigare a unu cun is bratzos betaos a su chintzu, acapiare a su chintzu, inghiriare coment’e carragiandho; acapiare bestimentu in chintzu Sinònimos e contràrios achintorzare, achintzulare, chígnere, inchintare Frases su sole in fogu achintat sas marinas a s'interighinada, atesu atesu ◊ limbas rujas achintant sas aeras e su sole est unu chísciu de fogu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ceindre, enrouler Ingresu to fasten round, to wrap (up) Ispagnolu ceñir, envolver Italianu cìngere, avvòlgere Tedescu umfassen, umgürten.

angudrài , vrb: angurdai Definitzione guastare s'atza de un'aina segante Sinònimos e contràrios auldare, ingudrai, irgurdare*, irmarrare, smusciai 1 Tradutziones Frantzesu arrondir, émousser Ingresu to round off Ispagnolu achaflanar, redondear Italianu smussare Tedescu abkanten.

arretundài , vrb: arrotundai, retundai Definitzione fàere retundha, atundhare una cosa bogandhochedhi is atzas, is puntas Sinònimos e contràrios atundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare | ctr. acutzai Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round Ispagnolu redondear Italianu arrotondare Tedescu abrunden.

arrodeàre , vrb: arrodiai, arrodiare, orrodeare, rodiai Definitzione andhare a rodeu, a s’inghíria inghíria comente faet s’istore in s'ària, andhare in giru de innòi e de inní, istare a rodeu, su si pònnere a inghíriu de ccn., istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho po che dha furare o fintzes po fàere dannu; fintzes pònnere cosa coment’e fascadura po aguantare / andhare arródia arródia = bagamundai, abarrai andendi totu a ingíriu Sinònimos e contràrios arrodare 1, arrogliai, inghirare Frases si li fint arrodiados in giru curiosos de ischire ◊ sa zente est acudida e si est arrodeada in sa piata ◊ si che sunt mortos sos chi fint arrodeandhe contra a sa vida tua (N.Rubanu)◊ is carrogas funt arrodiendi in su celu ◊ is merxanis arrodiànt in circa de coberai su mandiari ◊ sa Terra arródiat a ingíriu de su Sobi 2. candho at fatu sos chent'annos sa zente fit arrodiada a isse ◊ sos abbilastros sunt arrodiados a su mortorzu 3. in cussa carrada, bècia e mali arrodiada, de binu no ndi abarrat! Ètimu spn. rodear Tradutziones Frantzesu circonvenir, faire le tour Ingresu to get round, to siege Ispagnolu rodear Italianu circuire, girare attórno, assediare Tedescu umlaufen, belagern.

arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai, arroliare, arrollai, arrollare, arrolliai, arrolliare, arrulliari, orrolliare, roliai Definitzione istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere Sinònimos e contràrios arrodeare, bagamundai, garronai, ingiriolai, zirandhare, zirare Maneras de nàrrere csn: èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai Frases is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu! 2. dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu 3. nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus Ètimu ctl. rotllar Tradutziones Frantzesu entourer Ingresu to go round, to wander Ispagnolu rodear, vagar Italianu girare attórno, gironzolare Tedescu umlaufen, umherschweifen.

arrolliàda , nf Definitzione su arrolliare Sinònimos e contràrios inghíriu Frases gei dh'apu fata s'arrolliada: seu andada a seti o otu logus me in sa bidha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tour Ingresu round Ispagnolu vuelta Italianu giro Tedescu Rundgang.

atundài , vrb: atundhare, atundhiare, atunnare Definitzione fàere tundha una cosa, bogare is atzas, puntas; a logos, fintzes bènnere o acostire a unu tretu o a calecuna cosa ponendhosi a inghíriu Sinònimos e contràrios arretundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare / arrodeare, arrogliai 2. sos ómines si atundhaint a s'umbra pro mandhicare, treulandhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round Ispagnolu redondear Italianu arrotondare Tedescu abrunden.

atundhulàre , vrb Definitzione fàere una cosa tundha, atundhare is atzas, is puntas Sinònimos e contràrios arretundai, atundai, aturundhare Frases si atúndhulant sos oros de sa pala de còghere ◊ mi atundhuleit cun àbbile manu unu betzu cun pódhighes de atalzu (A.Casula) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round off Ispagnolu achaflanar Italianu smussare Tedescu abstumpfen.

aturundhàre , vrb: turundhare Definitzione segare a tundhu, fàere a paris, aggualare calecuna cosa Sinònimos e contràrios arretundai, atundai, atundhulare, intundhigare Frases sos deputados si ant aturundhadu s'istipéndhiu issoro a deghe milliones ◊ aturundho bocitedhas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round off Ispagnolu redondear Italianu arrotondare Tedescu abrunden.

cocoròne, cocoròni , nm Definitzione cosa a còcoro, css. cosa tundha, allomborada, lea de terra; essidura o ufradura de pistadura in sa carre; genia de petonadura de is pilos de sa fémina a bisura de tedile / c. de ní, de casu friscu, de cera = botza de nie, de casu, de chera Sinònimos e contràrios burone, gurone / bàldile, léura / cocoroi 1, tzulumbone / ciónciu, cucajone, cucale, cuchedha, mogno, picioce Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boule Ingresu any round body, ball globe Ispagnolu bola Italianu còrpo rotóndo, palla, glòbo Tedescu Ball, Kugel.

furrietàre , vrb: furriotai Definitzione fàere furriotos, istare a furriebborta, a su fúrria fúrria, mólia mólia, a s'andhetorra chentza ndhe fàere fine, perdendho tempus; èssere a furriamentos de conca e bíere su logu totu furriandho Sinònimos e contràrios furriai, girai Frases fiat totu sa noti furriotendi ca fiat fendi unu sonnu trumbullau ◊ bai, cica is pegus e no t'istentis furriotendi! ◊ si bient cópias furrietandho alligras cun is balladores chi atripant is peis ◊ cun abbilesa iat fatu furriotai sa frunda, iat lassau unu càbudu e fuat partia sa perda inzumiendu ◊ est furriotendu in s'ària unu cau 2. frimma sa domu ca est furriotendu!… cessu, est furriendusidha totu!…◊ mi furriotat totu su logu cumenti a unu bòtu in logu de punta a bàsciu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se retourner Ingresu to turn round Ispagnolu piruetar Italianu rigirarsi Tedescu sich umdrehen.

gíriu , nm: giru 1, ziru 1 Definitzione movimentu coment’e a cricu, andhada peri su logu e torrada a su logu de sa tzucada; cosa chi si passat a inghíriu de calecun’àtera Sinònimos e contràrios fúrriu, inghíriu, ródia Maneras de nàrrere csn: sètzere a g. = totu a inghíriu; g. de fuedhus = cosa chi si narat impreendhe peràulas medas a su postu de una sola chi narat totu; èssiri girugirus = a su zira zira de unu logu a s'àteru; fai su giru de s'isposa = fàghere ziru longu chentza bisonzu; leare, pigai in g. a ccn.= brullare coment'e a ingannu, po leare a befa; leare a giru = essire, bogare a fàere unu giru, spreviai Frases in giru peri is domos si agatant cosas chi medas ant immentigau ◊ is pudhas furint a giru de su foghile ◊ seo andhandho a mi fàere unu giru cun is amigos ◊ dh’apo a crede chi siais totus in giru po su carrasegare!…◊ sa genti castiendi si est posta a gíriu de sa màchina 2. mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú (G.Piras)◊ un'oghetedhu chentza lòmpere annu pigat in giru un'ómmine mannu! (A.Barra)◊ gei ndi bieis de genti acorrada in su gíriu de duas oras!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tour Ingresu round Ispagnolu vuelta, giro Italianu giro, spira Tedescu Umdrehung, Runde.

inghíriu , nm, avb, prep: ingíliu, ingíriu Definitzione tretu chi si faet passandho totu a fúrriu a dónnia parte de una cosa o de unu logu, su fàere unu giru in totu unu logu, o fintzes incropada o lobu de cosa coment'e po acapiare; faina de pagu contu (fintzes coment'e iscusa po pèrdere tempus o perdendho tempus); chistionu tropu longu, pigau a sa larga meda, chi istentat a bènnere a concruos, a su chi prus importat de nàrrere; a logos, fintzes crufessone Sinònimos e contràrios arrolliada, giriotu, ródia, gíriu / ingroedhu Maneras de nàrrere csn: fàghere s'i. = colare de sa parte contrària po assuprire a unu matessi logu; leàresi sos inghírios = pèrdere su tempus in cosighedhas, chentza fàghere cosas de zudu; a inghíriu de… = totu a ziru; a i. meu, tou, sou, e gai = totu a ingíriu de mimi, de tui, de issu, e totu aici Frases at fatu un'inghíriu mannu pro torrare a domo ◊ mi ch'est coladu su manzanu faghindhe inghírios ◊ no ti les sos inghírios: bae a su cumandhu! ◊ sos de s'àrdia faghent tres bortas s'inghíriu de sa crésia ◊ li cheret un'inghíriu de fune o de filiverru pro lu prèndhere bene ◊ apo fatu s'inghíriu de totu su cunzadu ma su poledhu no in logu: si che depet èssere essidu! 2. a su pitzinnu totus li cantant a inghíriu sa cantone ◊ is piciochedhus si dhi pinnigant a ingíriu ◊ sa genti si càstiat a ingíriu ◊ issa est sa lughe e sa música a inghíriu meu 3. totu a inghíriu de sa binza bi cheret sa cresura ◊ si fiat agatau in mesu de una pratza a ingíriu a ingíriu de una grandu parada ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes e unu poledhu 4. e chie ti los iscurtat custos inghírios tuos?!…◊ a ndhe chircas, totu, de inghírios, irmasionadu! 5. Elias no si che leaiat sa berrita de conca mancu chi iat atopau un'inghíriu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tour, autour de, autour Ingresu round, around Ispagnolu giro, ambages Italianu giro, attórno, intórno, lungàggine Tedescu Runde, um, herum.

isportínu , nm: sportinu Definitzione genia de istrégiu tundhu e ladu a duos pígios apertos in mesu (po intrare in su fusu de sa prentza), fatu de crinu, fatu de crinu po pònnere s'olia mólia a dha prentzare / mata de i. (nadu de unu)= mataudhone, chi portat brenti manna Sinònimos e contràrios iscartinu Frases at cumintzau a carrare sos isportinos, los at prenaos e postos in sa supressa ◊ cada momentu umpriat una túrbia de abba budhia e la ghetabat a sos isportinos ◊ is isportinus si ponint unu apitzus de s'àteru intraus in su fusu de su bancu 2. mata de isportinu chi no est àteru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu scouffin Ingresu big round basket Ispagnolu capacho Italianu fìscolo Tedescu Beutel zum Auspressen der Oliven.

lecúcu , nm: licucu Definitzione pedra licuchina, tundhatza, lisa, pedrighedha tundha de erriu o de mare Sinònimos e contràrios alacucu, biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lódhuru / bàtile 1, bicu 1, brusca 1, cucu 1 Frases si est dau a chircare predas, totu lecucu de riu ◊ mi bi cherent totu sos licucos de sos ribos pro mi matzucare sas petorras! ◊ sos presetos s'iscontzant in códulas istérrias a lecucu tra neulaches mortos e frunzudos de su riu Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu caillou roulé Ingresu round stone Ispagnolu guijarro Italianu cògolo Tedescu Kiesel.

ròdana , nf Definitzione orroda po medire Tradutziones Frantzesu mètre circulaire Ingresu round meter Ispagnolu cinta métrica Italianu mètro circolare Tedescu Kreismeter.

spistorài , vrb: ispistolare*, spistuai Definitzione segare unu bículu, un'orrughedhu de una cosa mescamente de istrègios, de is oros Sinònimos e contràrios irbicare, irmossighedhare, isorichedhare, ispistorigare, scherdai, spissigorrai, spistoredhai Frases spistuai una tassa, una cíchera, unu pratu ◊ dhoi tenit unu testu totu spistorau ◊ apu spistorau su luminaxu Tradutziones Frantzesu ébrécher Ingresu to round off Ispagnolu mellar Italianu sbreccare, smussare Tedescu anschlagen, abstoßen.

túndhu , agt: tundu, tunnu Definitzione chi est fatu a bisura de cricu, de bòcia, chi portat is oros de fora totu a sa matessi distàntzia de su puntu de mesu Sinònimos e contràrios redundhu Maneras de nàrrere csn: ballu t. = su ballu sardu, azummai totu sos ballos sardos fatos a inghíriu mannu de zente; tunnos e longos = curtzos e longos (in suspu, totu sa natura de su mascru); su tundhu de s'oju = sa parte tundha de s'ogru; su tundhu = su pertusu; nàrrere giaru e tundhu = craru cantu prus si podet, de si cumprèndhere deretu, chentza inghírios de peràulas; pinnigaisí a tundu = isbodhiaisí, pònneresi a fàghere carchi cosa, a triballare; girare in tundhu = andhare a inghíriu; ziràresi tundhu = castiaisí a ingíriu, acarronaisí a tundu Frases tunnu su ballu fachídelu annare! ◊ est tundhu e no est mundhu… 2. ti dhu nau francu e tundu! ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ girànt in tundu totu sa dí treulendu su trigu ◊ prima de allegare zírati tundha e abbàita chin chie ses allegandhe! Ètimu itl. tondo Tradutziones Frantzesu rond Ingresu round Ispagnolu redondo Italianu rotóndo Tedescu rund.

«« Torra a chircare