àba 2 , avb, nm: abè,
abí,
abua,
abue,
abui,
abundi,
anue,
auba,
aube,
aubi,
aui,
aundi,
ebua,
ibua,
unde Definizione
a + ue: avérbiu po inditare su logu inue s'istat o a ue si andhat (averguandho o domandhandho); cun àtera prep., àteru logu
Sinonimi e contrari
acantu 3,
aunca,
dianca,
innoi,
inuba,
uba
Frasi
immoi aba si agataus? ◊ su tempus est comenti a un'iscala: su chi contat est su gradinu aba si tenint is peis ◊ si fut incrubau aundi de issa ◊ abí est s'òru? ◊ aporrimí cussus paperis ca bollu bí abí seus arribbaus cun is ofertas! ◊ abundi trabballu seu respirendi velenu ◊ bivis auba totu parit fàcili e berus ◊ òlgiu a m'interrai auba dhu'est su soli ◊ abui est sorri tua? ◊ abue ses annanne? ◊ c'est imbàtiu a sa barraca abui tenenta su bestiàmini ◊ ti apu circau e no ti apu agatau: abí fusti?
2.
fui peri pensandu de andai auba de issu ◊ no scit abí andai ◊ su piciochedhu fut portandudeci sa craba auba de su crabu ◊ aundi de mei no ti depis presentai! ◊ anue cheres chi andhet? ◊ dhoi fiat su cani de tziu Mundicu puntau abí fia dèu ◊ de sa dí cussu no acostàt prus abí fiaus trabballendi
3.
de aundi podiat èssi essia cussa boxixedha?
4.
su aundi no dhu iscieus
Traduzioni
Francese
où
Inglese
where
Spagnolo
donde,
adonde
Italiano
dóve (in logu,
a logu)
Tedesco
wo,
wohin.
ainnúa, ainnúi , avb Sinonimi e contrari
aumbe,
innoi
Frasi
ainnua ses andendi, Antonicu?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
où
Inglese
where
Spagnolo
adonde
Italiano
dóve (mòto a luògo)
Tedesco
wohin?,
dorthin
ànca 3 , avb: anche,
anchi 2 Definizione
anch'e… = a nchi de… aundi est (seu, ses), acanta de…, sa ’e…; a s'anca de… = a sa parte de…
Sinonimi e contrari
ainche,
anta 2,
aundi
Frasi
a isse l'ant postu anca essiat s'ómine chin su dinare ◊ pariat benendi anca fuia dèu ◊ est punnendi a su logu de anca nemus torrat ◊ bentu, sula is nuis anca seu dèu! ◊ andai anche funt is tiaus! ◊ tui no iscís anche acabidai su dinai ◊ andhamus a bufare anca Fiore ◊ est andau anca de un'ómini ch'iscít cosa meda ◊ sedha su burricu ca andas de anca est babbu tuo! ◊ de anca tue ses annanno deo seo torranno!
2.
tocat a nci artziari in d-un'iscalera de anca si bit sa bidha ◊ nascit apalas de su monti de anca nascit su soli ◊ de anca ses benendu?
3.
dèu bandu anch'e su síndigu ◊ est anch'e tziu miu ◊ Maria si acatat anch'est Gesús
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
où,
chez
Inglese
near
Spagnolo
donde
Italiano
dóve,
prèsso
Tedesco
wo,
bei.
coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja,
cuilàglia,
cuilàrgia,
cuilarza,
cuilarzu,
cuilarxa,
cuilarxu,
cuilatza,
cuilaxa,
curiatza Definizione
tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra
Sinonimi e contrari
coibi,
pastoritzale
Frasi
cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrain où il y a des enceintes pour les animaux
Inglese
corral
Spagnolo
terreno donde hay apriscos
Italiano
terréno dóve insistono i recinti per il bestiame
Tedesco
Viehpferch.
criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu,
criatorju Definizione
logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru
Sinonimi e contrari
niada
/
criancianu
Frasi
est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju
2.
sunt pudhas bellas e criadorzas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nid de poules
Inglese
brooding nest
Spagnolo
ponedero,
ponedor
Italiano
nido dóve la gallina depone le uòva
Tedesco
Brutnest.
inúba, inúbe , avb: inumbe,
inuve Definizione
in uba: avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare ue s'istat o, cun prep., a ue si andhat
Sinonimi e contrari
aba 2,
innoi,
uba
Frasi
inumbe no s'intendhet de sa gherra sas tràchidas de fogu totu in tundhu ◊ S'Ischíglia est una rivista inube donzi versu est misuradu (A.Serra)◊ ghira a inumbe ti sunt ispetendhe! ◊ su locu diferente m'ischitat e m'atraet: tanno, pessu, mi giro a intunnu pro bídere inumbe so ◊ a inumbe andhas?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
où
Inglese
where
Spagnolo
donde,
adónde
Italiano
dóve,
óve
Tedesco
wo.
mediàgu , nm: ammeriagu,
meliagru,
meraju,
mereacru,
meriacru,
meriaghe,
meriagru,
meriagu,
meriaju,
meriarzu,
meriaxu,
miliacru,
miriàciu,
miriacru,
miriagu,
moliagru Definizione
s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra
Sinonimi e contrari
camadroxu,
meriadórgiu,
umbraghe
Frasi
sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru"
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombrage
Inglese
nook where the flock tooks shelter from the sun
Spagnolo
sesteadero
Italiano
sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle
Tedesco
Ort im Schatten,
wo die Schafe Mittagsruhe halten.
úba , avb: ube,
ubi,
ue,
uve Definizione
avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare inue si est o s'istat (chentza prep.): si est impreau inditandho movimentu s'impreat sèmpere cun prep.
Sinonimi e contrari
aba 3,
anca,
innoi,
inuba,
umbe
Modi di dire
csn:
uba = in uba, inue, aundi; a ube (+ nm.), a ue de… = anch'e…
Frasi
uba dh'as posta sa crai? ◊ làssalu istare uve l'amos vistu! ◊ ue che fizis? ◊ ue semus? ◊ ue ses? ◊ a ue ses dada?
2.
fit torrau a ube Mallena ◊ candho essis dae iscola ti che andhas a ube zaja tua ◊ no ischiat a ube si dare ◊ fit torrau a ube pride Porchedhu ◊ pompiae a ube andhant frades brostos! ◊ a ue, nachi, mi apo a dare sa conca?! ◊ andha a ue de Fulanu gai imparas calchi cosa!
3.
de uba ses benendu? ◊ de ubi dimóniu nd'as bogau cussa bestimenta?!
Etimo
ltn.
ube per ubi
Traduzioni
Francese
où
Inglese
where
Spagnolo
donde
Italiano
dóve
Tedesco
wo.