alalònga , nf Definizione
genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina
Terminologia scientifica
psc, thunnus alalunga
Etimo
itl.
alalonga
Traduzioni
Francese
germon,
thon blanc
Inglese
albacore tuna
Spagnolo
atún blanco,
bonito del norte
Italiano
tónno alalunga
Tedesco
Weiße Thun.
assunsèna , nf: assussena,
sussena Definizione
erba, genia de frore o lillu de Sant'Antoni, lígiu de Santa Eleni; cosa de abberu bella, nau cun istima mescamente de gente
Sinonimi e contrari
lígiu,
lolloibbiancu
Frasi
in s'ispiàgia bi at assussenas biancas fioridas ◊ Maria est una càndhida assussena
Terminologia scientifica
frs, Lilium candidum
Etimo
spn.
azucena
Traduzioni
Francese
lis ou lys commun
Inglese
white-lily
Spagnolo
azucena
Italiano
gìglio bianco
Tedesco
weiße Lilie.
biancòre, biancòri , nm Definizione
su èssere biancu de sa cosa
Sinonimi e contrari
bianchesa,
nitore
Frasi
su biancore de su nie leat a ogros
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blancheur
Inglese
whiteness
Spagnolo
candor
Italiano
candóre
Tedesco
blendende Weiße.
biàncu , agt, nm Definizione
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Modi di dire
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Frasi
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Cognomi e Proverbi
smb:
Biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
blanco
Italiano
bianco
Tedesco
weiß,
Weiße.
biancúra , nf Definizione
su èssere biancu, netu, craru de colore
Sinonimi e contrari
bianchesa,
bianchiória,
nidesa,
nidori
Frasi
custa biancura de cara l'ant formada cun su nie ◊ bàsciu cussa biancura restat su corpus sagrau ◊ medas prétziant cussa picioca po sa biancura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blancheur
Inglese
whiteness
Spagnolo
blancura,
albura
Italiano
bianchézza
Tedesco
Weiße.
candhidèsa , nf Definizione
biancura forte, càndhida
Sinonimi e contrari
candhesa,
nitore
Frasi
allegria de nòmene e de fatas, perfeta sentza neu candhidesa! (M.Murenu)
Traduzioni
Francese
blancheur
Inglese
whiteness
Spagnolo
candor,
candidez
Italiano
candóre
Tedesco
Weiße.
lígiu , nm: (lí-giu)
lillu,
lizu,
lixu Definizione
erba e frore: lillu de Sant'Antoni o biancu, lígiu de Sant'Eleni; coment'e paragone po cosa bella meda, nau po istima mescamente de gente; in su giogu de is cartas (a iscoba), lillu est su puntu chi si faet contandho is ses / cun su númene lillu dhue at erbas meda: l. aresti (Ornithogalum umbellatum), l. arrúbiu (Hemerocallis fulva), l. de mari o de s'Assunta (Pancratium maritimum), l. de Maria (Amaryllis belladonna), l. de monti (Iris planifolia), l. indorau (Hemerocallis flava), l. persianu (Scilla peruviana) e àteras; in su giogu de is cartas, lillu bellu = su sete de oros / èssiri a chini lillu a chini frori = èssere sa matessi cosa, malos ambos, unu imbudhiau in peus
Sinonimi e contrari
assunsena,
gherilitzu,
gixu,
lolloibbiancu
/
cdh. líciu
Frasi
si est lillu ge infrorit! ◊ ti apu portau unu lígiu, arrosas e gravellus ◊ tres fizos chi ponent sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare
2.
cresche, lizu delicadu: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ fit unu pitzinnu de vinti annos bellu che lizu càmpinu
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)ligio, (De)ligios, (De)lizzos, Liggios, Ligios, Lillu, Lillus
Terminologia scientifica
frs, Lilium candidum
Etimo
ltn.
lilium
Traduzioni
Francese
lis,
lys
Inglese
lily,
flower de luce
Spagnolo
azucena,
lirio blanco
Italiano
gìglio,
iris
Tedesco
weiße Lilie.
lupínu , agt, nm Definizione
de is lupos, chi est coment'e lupu; basoledhu de aranas, genia de erba chi faet sa tega che a sa fae e sèmenant po che dh'arare in mesu de sa terra po ladamíngiu / l. grogu = creze de erba areste (Lupinus luteus)
Sinonimi e contrari
basolugadhinu 1
Frasi
a candho in Roma sos fizos lupinos sos primos bator surcos ant sestadu s'aradu sardu aiat aradu nessi mill'annos e milli terrinos ◊ sos canes lupinos sunt de timire
Cognomi e Proverbi
smb:
Lupinu
Terminologia scientifica
rba, Lupinus albus
Traduzioni
Francese
de loup,
lupin
Inglese
lupin
Spagnolo
altramuz
Italiano
lupino
Tedesco
weiße Lupine.