àbriu 1 , agt, nm, nf: abru,
alvu,
àrbia,
àrbiu,
arbu,
arvu Definizione
chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu)
Sinonimi e contrari
biancu
/
abriou,
allúmene,
àrbidu,
ciara
Frasi
cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta
2.
is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius
Cognomi e Proverbi
smb:
Arbus
Terminologia scientifica
clr, mng
Etimo
ltn.
album
Traduzioni
Francese
albumen,
blanc
Inglese
albumen,
white
Spagnolo
blanco,
clara
Italiano
bianco,
albume
Tedesco
weiß,
Eiweiß.
alaússa , nf: araussa Definizione
senabre bianca
Sinonimi e contrari
agaussa,
armulata,
giúspinu
Terminologia scientifica
rba, Sinapis alba, Brassica adpressa
Traduzioni
Francese
moutarde blanche
Inglese
white mustard
Spagnolo
mostaza blanca
Italiano
sènape bianca o ruchettóne
Tedesco
weißer Senf.
àlbaru , nm: àrbaru,
àrvaru Definizione
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a còrgia bianca, pruschetotu in is errios
Sinonimi e contrari
abiubbiancu,
cortiarvu,
fustarbu,
linnabru,
sàbaru
Terminologia scientifica
mtm, Populus alba
Etimo
ltn.
albarus
Traduzioni
Francese
ypréau,
peuplier blanc
Inglese
white poplar
Spagnolo
álamo blanco
Italiano
gàttice
Tedesco
Silberpappel.
allupaguàdhu 3 , nm Definizione
genia de erba linnosa, coa de gatu o fintzes strapudhu de cani, bona po tínghere orrobba in colore grogo
Sinonimi e contrari
reseda
Terminologia scientifica
rbl, Reseda alba
Traduzioni
Francese
réséda blanc
Inglese
white mignonette
Spagnolo
hopo de zorra
Italiano
resèda bianca
Tedesco
weisser Wau.
àrbidu , nm Definizione
abru de ou
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
clara
Italiano
bianco
Tedesco
Eiweiß.
armulàta , nf Definizione
genia de erba areste bona a papare, a bortas prantada puru
Sinonimi e contrari
alaussa,
giúspinu
Terminologia scientifica
rba, rbc, Sinapis alba
Etimo
ltn.
armoracea
Traduzioni
Francese
moutarde blanche
Inglese
white mustard
Spagnolo
mostaza blanca
Italiano
sènape bianca
Tedesco
weißer Senf.
biàncu , agt, nm Definizione
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Modi di dire
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Frasi
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Cognomi e Proverbi
smb:
Biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
blanco
Italiano
bianco
Tedesco
weiß,
Weiße.
capocínu , nm: capucinu 1,
caputzinu Definizione
una genia de anade chi tzérriant deosi ca su mascu portat sa conca agiummai totu bianca
Sinonimi e contrari
titillonaxu
Terminologia scientifica
pzn, erismatura leucocephala
Etimo
itl.
cappuccino
Traduzioni
Francese
érismature à tête blanche
Inglese
white head duck (pigeon)
Spagnolo
malvasía cabeciblanca
Italiano
gòbbo rugginóso
Tedesco
Ruderente.
capucínu , nm Definizione
tzicu de cafei cun late
Frasi
prima lu bufaias cun s'upedhu su mústiu licantzu e genuinu: como ti bastat unu capucinu, late biancu cun gafè niedhu!(P.Masia)
Traduzioni
Francese
café-crème
Inglese
frothy white coffee
Spagnolo
capuchino
Italiano
cappuccino
Tedesco
Kaffee mit etwas Milch.
carnàcia , nf: crannàcia,
crannàssia,
garnàcia* Definizione
una calidade de àghina bianca e de binu, de is méngius binos
Sinonimi e contrari
varnàcia
Frasi
ghetadhi una tassa de crannàcia a bufai! ◊ sa crannàssia de Solarussa fait torrai su mortu a biu (G.Tuveri)
Terminologia scientifica
bfg
Traduzioni
Francese
grenache
Inglese
white table wine
Spagnolo
"vernaccia"
Italiano
vernàccia
Tedesco
Vernaccia (bernsteinfarbener Wein).
frobbàdu , nm Definizione
una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus
Traduzioni
Francese
raisin "torbato"
Inglese
kind of white grapes
Spagnolo
cepa de uva blanca y el vino que da
Italiano
torbato
Tedesco
eine sardische Wein sorte (trauben).
imbianchitài , vrb Definizione
giare una passada de bianchita, betare bianchita
Traduzioni
Francese
blanchir
Inglese
to paint with white lead (stg)
Spagnolo
dar de albayalde
Italiano
imbiaccare
Tedesco
mit Bleiweiß bestreichen.
immurrài, immurràri , vrb rfl: irmurrare 1 Definizione
bènnere o essire canu o murru in is pilos
Sinonimi e contrari
ammurrai 1,
incanire,
incanudai
Frasi
atentzione, zovanedhas, s'afródhiu chi teneis de innoghe a bosi cozuare no irmurreis a pilu! (L.Pisano)◊ portas frungiduras in faci e megas de t’immurrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir chenu
Inglese
to turn white
Spagnolo
encanecer
Italiano
incanutire
Tedesco
grau werden.
incanidúra , nf Definizione
su si fàere canu, murru de pilos
Sinonimi e contrari
incanida,
incaninzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanchissement des cheveux
Inglese
turning white
Spagnolo
el encanecer
Italiano
incanutiménto
Tedesco
Ergrauen.
incaníre , vrb Definizione
essire (e fintzes fàere) canu a pilos, imbeciandho
Sinonimi e contrari
ammurrai 1,
immurrai,
incanudai
Frasi
no ant a èssere sos oriolos pro sas annadas malas a ti fàghere incanire! ◊ si sunt incanidos sos pilos, ma su coro no est imbetzadu! ◊ cun custa morte mala m'incanis sos pilos ◊ tue, daghi de tempus ses babbai, tevias incanire a isse puru! (Piras)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir chenu
Inglese
to turn white
Spagnolo
encanecer
Italiano
incanutire
Tedesco
grau werden.
irbianchíre , vrb: isbianchire,
isbianchiri Definizione
fàere biancu, prus biancu, prus craru, essire biancu cambiandho colore: nau de su pilu, essire canu, arbu
Sinonimi e contrari
ilbiadire,
iscolorire
/
incanire
Frasi
sa pira, candho lompet, de birde porrale irbianchit
Traduzioni
Francese
blanchir
Inglese
to become white
Spagnolo
blanquear
Italiano
imbianchire
Tedesco
weiß machen.
sàbaru , nm: sàlvaru Definizione
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a corgiolu biancu, pruschetotu in is errios
Sinonimi e contrari
abiubbiancu,
àlbaru*,
cortiarvu,
fustarbu,
linnabru
Frasi
sa lughe alva colorit sos sàlvaros e tinghet de prata su riu
Terminologia scientifica
mtm, Populus alba
Traduzioni
Francese
ypréau
Inglese
white poplar
Spagnolo
álamo blanco
Italiano
gàttice,
piòppo
Tedesco
Silberpappel.
sàbixi , nm: axi,
sàgili,
sàighi,
sàliche,
sàlige,
sàlighe,
sàligi,
sàlixi 1,
sàlligi,
sàxibi,
sàxili Definizione
genia de linna modhe e lenta de logos de abba, no tanti manna, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi / ollastedhu de arriu est sa calidade orrúbia = Salix purpurea; sàlighe pianghendhe = Salix babylonica
Sinonimi e contrari
sarpa,
toa
/
cdh. sàliciu
Cognomi e Proverbi
smb:
Sàlisci, Salixi
Terminologia scientifica
mt, Salix alba, S. fragilis
Etimo
ltn.
salice(m)
Traduzioni
Francese
saule blanc,
saule fragile
Inglese
white willow,
crack willow
Spagnolo
sauce
Italiano
sàlice bianco,
fràgile
Tedesco
Silber Weide,
Bruchweide.
sanzinàdu , agt Definizione
chi est a ispertiadas de diferente colore
Sinonimi e contrari
balzu,
beltigadu,
perdigatzu,
pertiatu
Frasi
pisu, orzu sanzinadu
Traduzioni
Francese
zébré
Inglese
with white and black stripes
Spagnolo
cebrado
Italiano
zebrato
Tedesco
schwarz und weiß gestreift.
stramutíri , vrb Definizione
cambiare colore in cara po assíchidu o àtera timoria manna de comente si arretirat su sàmbene e fintzes coment'e immadoinare, pèrdere is atuamentos
Sinonimi e contrari
istrementire
/
irgrisire,
istramudire*
Traduzioni
Francese
pâlir,
assommer
Inglese
to turn white
Spagnolo
empalidecer,
demudarse
Italiano
sbiancare,
stramortire
Tedesco
blaß werden,
in Ohnmacht fallen.