abbrigài , vrb: abbrigare 1,
abbrigari,
arbigai,
arvigai,
avrigai,
obrigai Definizione
orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare
Sinonimi e contrari
arrubiai,
cardiare,
cardigiai,
incrabigai,
ingrujare
Frasi
su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri
2.
ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau
Etimo
srd.
albicare
Traduzioni
Francese
rendre brûlant,
chauffer au rouge,
à blanc
Inglese
to make red-hot,
to incandesce
Spagnolo
calentar al rojo,
encandecer
Italiano
arroventare
Tedesco
glühen machen.
àbriu 1 , agt, nm, nf: abru,
alvu,
àrbia,
àrbiu,
arbu,
arvu Definizione
chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu)
Sinonimi e contrari
biancu
/
abriou,
allúmene,
àrbidu,
ciara
Frasi
cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta
2.
is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius
Cognomi e Proverbi
smb:
Arbus
Terminologia scientifica
clr, mng
Etimo
ltn.
album
Traduzioni
Francese
albumen,
blanc
Inglese
albumen,
white
Spagnolo
blanco,
clara
Italiano
bianco,
albume
Tedesco
weiß,
Eiweiß.
alalònga , nf Definizione
genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina
Terminologia scientifica
psc, thunnus alalunga
Etimo
itl.
alalonga
Traduzioni
Francese
germon,
thon blanc
Inglese
albacore tuna
Spagnolo
atún blanco,
bonito del norte
Italiano
tónno alalunga
Tedesco
Weiße Thun.
àlbaru , nm: àrbaru,
àrvaru Definizione
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a còrgia bianca, pruschetotu in is errios
Sinonimi e contrari
abiubbiancu,
cortiarvu,
fustarbu,
linnabru,
sàbaru
Terminologia scientifica
mtm, Populus alba
Etimo
ltn.
albarus
Traduzioni
Francese
ypréau,
peuplier blanc
Inglese
white poplar
Spagnolo
álamo blanco
Italiano
gàttice
Tedesco
Silberpappel.
allupaguàdhu 3 , nm Definizione
genia de erba linnosa, coa de gatu o fintzes strapudhu de cani, bona po tínghere orrobba in colore grogo
Sinonimi e contrari
reseda
Terminologia scientifica
rbl, Reseda alba
Traduzioni
Francese
réséda blanc
Inglese
white mignonette
Spagnolo
hopo de zorra
Italiano
resèda bianca
Tedesco
weisser Wau.
àrbidu , nm Definizione
abru de ou
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
clara
Italiano
bianco
Tedesco
Eiweiß.
bianchèta , nf: bianchita Definizione
genia de cosa po giare su colore biancu
Sinonimi e contrari
biaca
Etimo
ctl., spn.
blanquet, blanquete
Traduzioni
Francese
céruse,
blanc d'argent
Inglese
ceruse
Spagnolo
albayalde
Italiano
biacca
Tedesco
Bleiweiß.
biàncu , agt, nm Definizione
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Modi di dire
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Frasi
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Cognomi e Proverbi
smb:
Biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
blanco
Italiano
bianco
Tedesco
weiß,
Weiße.
bidhiàre , vrb Definizione
betare o fàere chilighia
Sinonimi e contrari
chilighiare,
incilixiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
geler blanc
Inglese
to frost over
Spagnolo
escarchar,
formarse escarcha
Italiano
brinare
Tedesco
reifen.
càndhidu , agt: cànnidu Definizione
chi est biancu nidu
Sinonimi e contrari
chíchinu
Frasi
unu cànnidu frore de pache pro tene t'imbio, pitzinnu innoscente, assustradu (G.Delogu)◊ ses tue su prus cànnidu lizu de totu sas campuras
2.
anzonedha mia, su filu de sa bida tua est cànnidu che nibe
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
blanc éclatant
Inglese
snow-white
Spagnolo
cándido
Italiano
càndido
Tedesco
schneeweiß.
cortiàrvu , nm: costiarvu,
ostiarvu Definizione
genia de linna chi faet a mata manna, dereta, arta meda, a corgiolu biancu, pruschetotu in is errios
Sinonimi e contrari
abiubbiancu,
àlbaru,
fustarbu,
linnabru,
sàbaru
Terminologia scientifica
mtm, Populus alba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ypréau,
peuplier blanc
Inglese
abele
Spagnolo
álamo
Italiano
gàttice,
piòppo
Tedesco
Silberpappel.
resèda , nf Definizione
tres calidades de erbas linnosas tenent custu númene, nadas coa de gatu s'una e fintzes strapudhu de cani, allupaguadhus s'àtera, bonas po tínghere in colore grogo; un'àtera ancora est sa coa de gatu fragosa
Sinonimi e contrari
allupaguadhu 3
Terminologia scientifica
rbl, Reseda alba, R. lutea, R. odorata
Traduzioni
Francese
réséda blanc,
réséda jaune
Inglese
reseda
Spagnolo
reseda
Italiano
resèda bianca,
resèda gialla
Tedesco
Resede.
sàbixi , nm: axi,
sàgili,
sàighi,
sàliche,
sàlige,
sàlighe,
sàligi,
sàlixi 1,
sàlligi,
sàxibi,
sàxili Definizione
genia de linna modhe e lenta de logos de abba, no tanti manna, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi / ollastedhu de arriu est sa calidade orrúbia = Salix purpurea; sàlighe pianghendhe = Salix babylonica
Sinonimi e contrari
sarpa,
toa
/
cdh. sàliciu
Cognomi e Proverbi
smb:
Sàlisci, Salixi
Terminologia scientifica
mt, Salix alba, S. fragilis
Etimo
ltn.
salice(m)
Traduzioni
Francese
saule blanc,
saule fragile
Inglese
white willow,
crack willow
Spagnolo
sauce
Italiano
sàlice bianco,
fràgile
Tedesco
Silber Weide,
Bruchweide.