Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrigài , vrb: abbrigare 1, abbrigari, arbigai, arvigai, avrigai, obrigai Definitzione orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare Sinònimos e contràrios arrubiai, cardiare, cardigiai, incrabigai, ingrujare Frases su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri 2. ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau Ètimu srd. albicare Tradutziones Frantzesu rendre brûlant, chauffer au rouge, à blanc Ingresu to make red-hot, to incandesce Ispagnolu calentar al rojo, encandecer Italianu arroventare Tedescu glühen machen.

àbriu 1 , agt, nm, nf: abru, alvu, àrbia, àrbiu, arbu, arvu Definitzione chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu) Sinònimos e contràrios biancu / abriou, allúmene, àrbidu, ciara Frases cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta 2. is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius Sambenados e Provèrbios smb: Arbus Terminologia iscientìfica clr, mng Ètimu ltn. album Tradutziones Frantzesu albumen, blanc Ingresu albumen, white Ispagnolu blanco, clara Italianu bianco, albume Tedescu weiß, Eiweiß.

alalònga , nf Definitzione genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina Terminologia iscientìfica psc, thunnus alalunga Ètimu itl. alalonga Tradutziones Frantzesu germon, thon blanc Ingresu albacore tuna Ispagnolu atún blanco, bonito del norte Italianu tónno alalunga Tedescu Weiße Thun.

àlbaru , nm: àrbaru, àrvaru Definitzione genia de linna chi faet a mata manna, dereta, a còrgia bianca, pruschetotu in is errios Sinònimos e contràrios abiubbiancu, cortiarvu, fustarbu, linnabru, sàbaru Terminologia iscientìfica mtm, Populus alba Ètimu ltn. albarus Tradutziones Frantzesu ypréau, peuplier blanc Ingresu white poplar Ispagnolu álamo blanco Italianu gàttice Tedescu Silberpappel.

allupaguàdhu 3 , nm Definitzione genia de erba linnosa, coa de gatu o fintzes strapudhu de cani, bona po tínghere orrobba in colore grogo Sinònimos e contràrios reseda Terminologia iscientìfica rbl, Reseda alba Tradutziones Frantzesu réséda blanc Ingresu white mignonette Ispagnolu hopo de zorra Italianu resèda bianca Tedescu weisser Wau.

àrbidu , nm Definitzione abru de ou Sinònimos e contràrios àbriu 1, biancu Terminologia iscientìfica clr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blanc Ingresu white Ispagnolu clara Italianu bianco Tedescu Eiweiß.

bianchèta , nf: bianchita Definitzione genia de cosa po giare su colore biancu Sinònimos e contràrios biaca Ètimu ctl., spn. blanquet, blanquete Tradutziones Frantzesu céruse, blanc d'argent Ingresu ceruse Ispagnolu albayalde Italianu biacca Tedescu Bleiweiß.

biàncu , agt, nm Definitzione su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late Sinònimos e contràrios àbriu 1, àrbidu | ctr. niedhu Maneras de nàrrere csn: b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri) Frases muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu 2. de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late Sambenados e Provèrbios smb: Biancu Terminologia iscientìfica clr Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu blanc Ingresu white Ispagnolu blanco Italianu bianco Tedescu weiß, Weiße.

bidhiàre , vrb Definitzione betare o fàere chilighia Sinònimos e contràrios chilighiare, incilixiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu geler blanc Ingresu to frost over Ispagnolu escarchar, formarse escarcha Italianu brinare Tedescu reifen.

càndhidu , agt: cànnidu Definitzione chi est biancu nidu Sinònimos e contràrios chíchinu Frases unu cànnidu frore de pache pro tene t'imbio, pitzinnu innoscente, assustradu (G.Delogu)◊ ses tue su prus cànnidu lizu de totu sas campuras 2. anzonedha mia, su filu de sa bida tua est cànnidu che nibe Terminologia iscientìfica clr Tradutziones Frantzesu blanc éclatant Ingresu snow-white Ispagnolu cándido Italianu càndido Tedescu schneeweiß.

cortiàrvu , nm: costiarvu, ostiarvu Definitzione genia de linna chi faet a mata manna, dereta, arta meda, a corgiolu biancu, pruschetotu in is errios Sinònimos e contràrios abiubbiancu, àlbaru, fustarbu, linnabru, sàbaru Terminologia iscientìfica mtm, Populus alba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ypréau, peuplier blanc Ingresu abele Ispagnolu álamo Italianu gàttice, piòppo Tedescu Silberpappel.

resèda , nf Definitzione tres calidades de erbas linnosas tenent custu númene, nadas coa de gatu s'una e fintzes strapudhu de cani, allupaguadhus s'àtera, bonas po tínghere in colore grogo; un'àtera ancora est sa coa de gatu fragosa Sinònimos e contràrios allupaguadhu 3 Terminologia iscientìfica rbl, Reseda alba, R. lutea, R. odorata Tradutziones Frantzesu réséda blanc, réséda jaune Ingresu reseda Ispagnolu reseda Italianu resèda bianca, resèda gialla Tedescu Resede.

sàbixi , nm: axi, sàgili, sàighi, sàliche, sàlige, sàlighe, sàligi, sàlixi 1, sàlligi, sàxibi, sàxili Definitzione genia de linna modhe e lenta de logos de abba, no tanti manna, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi / ollastedhu de arriu est sa calidade orrúbia = Salix purpurea; sàlighe pianghendhe = Salix babylonica Sinònimos e contràrios sarpa, toa / cdh. sàliciu Sambenados e Provèrbios smb: Sàlisci, Salixi Terminologia iscientìfica mt, Salix alba, S. fragilis Ètimu ltn. salice(m) Tradutziones Frantzesu saule blanc, saule fragile Ingresu white willow, crack willow Ispagnolu sauce Italianu sàlice bianco, fràgile Tedescu Silber Weide, Bruchweide.