alalònga , nf Definitzione
genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina
Terminologia iscientìfica
psc, thunnus alalunga
Ètimu
itl.
alalonga
Tradutziones
Frantzesu
germon,
thon blanc
Ingresu
albacore tuna
Ispagnolu
atún blanco,
bonito del norte
Italianu
tónno alalunga
Tedescu
Weiße Thun.
assunsèna , nf: assussena,
sussena Definitzione
erba, genia de frore o lillu de Sant'Antoni, lígiu de Santa Eleni; cosa de abberu bella, nau cun istima mescamente de gente
Sinònimos e contràrios
lígiu,
lolloibbiancu
Frases
in s'ispiàgia bi at assussenas biancas fioridas ◊ Maria est una càndhida assussena
Terminologia iscientìfica
frs, Lilium candidum
Ètimu
spn.
azucena
Tradutziones
Frantzesu
lis ou lys commun
Ingresu
white-lily
Ispagnolu
azucena
Italianu
gìglio bianco
Tedescu
weiße Lilie.
biancòre, biancòri , nm Definitzione
su èssere biancu de sa cosa
Sinònimos e contràrios
bianchesa,
nitore
Frases
su biancore de su nie leat a ogros
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
blancheur
Ingresu
whiteness
Ispagnolu
candor
Italianu
candóre
Tedescu
blendende Weiße.
biàncu , agt, nm Definitzione
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Sinònimos e contràrios
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Maneras de nàrrere
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Frases
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Sambenados e Provèrbios
smb:
Biancu
Terminologia iscientìfica
clr
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
blanc
Ingresu
white
Ispagnolu
blanco
Italianu
bianco
Tedescu
weiß,
Weiße.
biancúra , nf Definitzione
su èssere biancu, netu, craru de colore
Sinònimos e contràrios
bianchesa,
bianchiória,
nidesa,
nidori
Frases
custa biancura de cara l'ant formada cun su nie ◊ bàsciu cussa biancura restat su corpus sagrau ◊ medas prétziant cussa picioca po sa biancura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
blancheur
Ingresu
whiteness
Ispagnolu
blancura,
albura
Italianu
bianchézza
Tedescu
Weiße.
candhidèsa , nf Definitzione
biancura forte, càndhida
Sinònimos e contràrios
candhesa,
nitore
Frases
allegria de nòmene e de fatas, perfeta sentza neu candhidesa! (M.Murenu)
Tradutziones
Frantzesu
blancheur
Ingresu
whiteness
Ispagnolu
candor,
candidez
Italianu
candóre
Tedescu
Weiße.
lígiu , nm: (lí-giu)
lillu,
lizu,
lixu Definitzione
erba e frore: lillu de Sant'Antoni o biancu, lígiu de Sant'Eleni; coment'e paragone po cosa bella meda, nau po istima mescamente de gente; in su giogu de is cartas (a iscoba), lillu est su puntu chi si faet contandho is ses / cun su númene lillu dhue at erbas meda: l. aresti (Ornithogalum umbellatum), l. arrúbiu (Hemerocallis fulva), l. de mari o de s'Assunta (Pancratium maritimum), l. de Maria (Amaryllis belladonna), l. de monti (Iris planifolia), l. indorau (Hemerocallis flava), l. persianu (Scilla peruviana) e àteras; in su giogu de is cartas, lillu bellu = su sete de oros / èssiri a chini lillu a chini frori = èssere sa matessi cosa, malos ambos, unu imbudhiau in peus
Sinònimos e contràrios
assunsena,
gherilitzu,
gixu,
lolloibbiancu
/
cdh. líciu
Frases
si est lillu ge infrorit! ◊ ti apu portau unu lígiu, arrosas e gravellus ◊ tres fizos chi ponent sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare
2.
cresche, lizu delicadu: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ fit unu pitzinnu de vinti annos bellu che lizu càmpinu
Sambenados e Provèrbios
smb:
(De)ligio, (De)ligios, (De)lizzos, Liggios, Ligios, Lillu, Lillus
Terminologia iscientìfica
frs, Lilium candidum
Ètimu
ltn.
lilium
Tradutziones
Frantzesu
lis,
lys
Ingresu
lily,
flower de luce
Ispagnolu
azucena,
lirio blanco
Italianu
gìglio,
iris
Tedescu
weiße Lilie.
lupínu , agt, nm Definitzione
de is lupos, chi est coment'e lupu; basoledhu de aranas, genia de erba chi faet sa tega che a sa fae e sèmenant po che dh'arare in mesu de sa terra po ladamíngiu / l. grogu = creze de erba areste (Lupinus luteus)
Sinònimos e contràrios
basolugadhinu 1
Frases
a candho in Roma sos fizos lupinos sos primos bator surcos ant sestadu s'aradu sardu aiat aradu nessi mill'annos e milli terrinos ◊ sos canes lupinos sunt de timire
Sambenados e Provèrbios
smb:
Lupinu
Terminologia iscientìfica
rba, Lupinus albus
Tradutziones
Frantzesu
de loup,
lupin
Ingresu
lupin
Ispagnolu
altramuz
Italianu
lupino
Tedescu
weiße Lupine.