alalònga , nf Definitzione genia de pische chi faet fintzes de mesu cuintale, de colore asulu impratiau e sabore méngius de cussu de sa tonnina Terminologia iscientìfica psc, thunnus alalunga Ètimu itl. alalonga Tradutziones Frantzesu germon, thon blanc Ingresu albacore tuna Ispagnolu atún blanco, bonito del norte Italianu tónno alalunga Tedescu Weiße Thun.

assunsèna , nf: assussena, sussena Definitzione erba, genia de frore o lillu de Sant'Antoni, lígiu de Santa Eleni; cosa de abberu bella, nau cun istima mescamente de gente Sinònimos e contràrios lígiu, lolloibbiancu Frases in s'ispiàgia bi at assussenas biancas fioridas ◊ Maria est una càndhida assussena Terminologia iscientìfica frs, Lilium candidum Ètimu spn. azucena Tradutziones Frantzesu lis ou lys commun Ingresu white-lily Ispagnolu azucena Italianu gìglio bianco Tedescu weiße Lilie.

biancòre, biancòri , nm Definitzione su èssere biancu de sa cosa Sinònimos e contràrios bianchesa, nitore Frases su biancore de su nie leat a ogros Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blancheur Ingresu whiteness Ispagnolu candor Italianu candóre Tedescu blendende Weiße.

biàncu , agt, nm Definitzione su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late Sinònimos e contràrios àbriu 1, àrbidu | ctr. niedhu Maneras de nàrrere csn: b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri) Frases muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu 2. de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late Sambenados e Provèrbios smb: Biancu Terminologia iscientìfica clr Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu blanc Ingresu white Ispagnolu blanco Italianu bianco Tedescu weiß, Weiße.

biancúra , nf Definitzione su èssere biancu, netu, craru de colore Sinònimos e contràrios bianchesa, bianchiória, nidesa, nidori Frases custa biancura de cara l'ant formada cun su nie ◊ bàsciu cussa biancura restat su corpus sagrau ◊ medas prétziant cussa picioca po sa biancura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blancheur Ingresu whiteness Ispagnolu blancura, albura Italianu bianchézza Tedescu Weiße.

candhidèsa , nf Definitzione biancura forte, càndhida Sinònimos e contràrios candhesa, nitore Frases allegria de nòmene e de fatas, perfeta sentza neu candhidesa! (M.Murenu) Tradutziones Frantzesu blancheur Ingresu whiteness Ispagnolu candor, candidez Italianu candóre Tedescu Weiße.

lígiu , nm: (lí-giu) lillu, lizu, lixu Definitzione erba e frore: lillu de Sant'Antoni o biancu, lígiu de Sant'Eleni; coment'e paragone po cosa bella meda, nau po istima mescamente de gente; in su giogu de is cartas (a iscoba), lillu est su puntu chi si faet contandho is ses / cun su númene lillu dhue at erbas meda: l. aresti (Ornithogalum umbellatum), l. arrúbiu (Hemerocallis fulva), l. de mari o de s'Assunta (Pancratium maritimum), l. de Maria (Amaryllis belladonna), l. de monti (Iris planifolia), l. indorau (Hemerocallis flava), l. persianu (Scilla peruviana) e àteras; in su giogu de is cartas, lillu bellu = su sete de oros / èssiri a chini lillu a chini frori = èssere sa matessi cosa, malos ambos, unu imbudhiau in peus Sinònimos e contràrios assunsena, gherilitzu, gixu, lolloibbiancu / cdh. líciu Frases si est lillu ge infrorit! ◊ ti apu portau unu lígiu, arrosas e gravellus ◊ tres fizos chi ponent sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare 2. cresche, lizu delicadu: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ fit unu pitzinnu de vinti annos bellu che lizu càmpinu Sambenados e Provèrbios smb: (De)ligio, (De)ligios, (De)lizzos, Liggios, Ligios, Lillu, Lillus Terminologia iscientìfica frs, Lilium candidum Ètimu ltn. lilium Tradutziones Frantzesu lis, lys Ingresu lily, flower de luce Ispagnolu azucena, lirio blanco Italianu gìglio, iris Tedescu weiße Lilie.

lupínu , agt, nm Definitzione de is lupos, chi est coment'e lupu; basoledhu de aranas, genia de erba chi faet sa tega che a sa fae e sèmenant po che dh'arare in mesu de sa terra po ladamíngiu / l. grogu = creze de erba areste (Lupinus luteus) Sinònimos e contràrios basolugadhinu 1 Frases a candho in Roma sos fizos lupinos sos primos bator surcos ant sestadu s'aradu sardu aiat aradu nessi mill'annos e milli terrinos ◊ sos canes lupinos sunt de timire Sambenados e Provèrbios smb: Lupinu Terminologia iscientìfica rba, Lupinus albus Tradutziones Frantzesu de loup, lupin Ingresu lupin Ispagnolu altramuz Italianu lupino Tedescu weiße Lupine.

«« Torra a chircare