acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definizione
pònnere o bestire su cabbanu
Sinonimi e contrari
acaparronare,
acavanai,
acucullai,
incaparonare,
incapotai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envelopper dans un manteau
Inglese
to wrap up in a coat (s.o.)
Spagnolo
poner el abrigo
Italiano
incappottare
Tedesco
einen Mantel anziehen.
alloredhài , vrb rfl Definizione
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fringuer,
se nipper
Inglese
to dress up slovenly
Spagnolo
vestirse mal
Italiano
vestirsi in mòdo pòco elegante
Tedesco
sich schlecht anziehen.
assacarràre , vrb Definizione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinonimi e contrari
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frasi
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se couvrir davantage
Inglese
to cover oneself warmly (up)
Spagnolo
cubrir,
cubrirse bien
Italiano
coprire,
coprirsi mólto
Tedesco
bedecken,
sich gut anziehen.
assamodàre , vrb: assemodare Definizione
bestire a sa moda, bene
Sinonimi e contrari
allaputzai,
allepuritzare
2.
est una giòvana assemodada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pomponner,
parer
Inglese
to make fit tightly
Spagnolo
vestir a la moda,
acicalar
Italiano
vestire secóndo la mòda,
attillare
Tedesco
nach der Mode anziehen.
atirài , vrb: atirare Definizione
tirare acostindho, fàere bènnere acanta, fàere acostire
Sinonimi e contrari
acoltziare
| ctr.
illalgare,
istesare
Frasi
sa calamida si atirat su ferru
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attirer
Inglese
to attract
Spagnolo
atraer
Italiano
attirare
Tedesco
anziehen.
atràere , vrb: atràghere,
atrairi,
atràiri Definizione
tirare, acostire una cosa o a ccn. a sèi, acanta, tirare apitzu, nau fintzes de su pràghere de gente o cosa; tirai a ccn. o a ccn. cosa, tènnere assimbígiu
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
atirai
/
assemizare,
assimbigiai
Frasi
dogna criadura atrait a sa Natura
2.
custu piciochedhu atrait a su fradi: est lintu e pintu su fradi! ◊ su fizu a su babbu si li atraet ◊ no dhi assimbillat meda, ma gei dh'atrait
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attirer
Inglese
to attract
Spagnolo
atraer
Italiano
attrarre
Tedesco
anziehen.
beltíre , vrb, nm: bestire,
bestiri,
bistire,
bistiri,
vestire Definizione
pònnere bestimentu in dossu; su bestimentu etotu, ma prus che àteru de fémina o de pipios
Sinonimi e contrari
ghestire
/
alentai,
intrare,
pònnere
| ctr.
ischígnere,
ispogiare
Modi di dire
csn:
bestire ànimu a unu = pònnere corazu, animare, alentai; bestire sidi, apititu = pònnere o batire sidi, apititu; bestire apare duas cosas = intràrelas apare; bestíresi a… (fémina, ómine, preíderu e gai) = bestíresi comente a…, de pàrrere unu…; bistiri abertu = chi l'ant fatu de pòdere abbèrrere o serrare a butones, limetas e gai; su bestire podet èssere nou, betzu, largu, astrintu, curtzu, longu, zustu, addatu, serradu, abbertu
Frasi
los ant bistios e cartaos a nobu ◊ a filla mia dha bestu comenti bollu dèu ◊ Billoi bestiat a pantalonis biancus, cartzas niedhas a istafa, sa giacheta de orbaci niedhu e sa berrita ◊ a carrasegare isse si est bestidu a fémina, sa muzere a ómine ◊ una dí su príntzipi si est bestiu a piscadori
2.
a sa pitzinna li ant fatu bestires bellos ◊ li cherent samunados sos bestiredhos, a su pitzinnu
3.
e chie la podet bistire s'abba e chie ndhe la podet bocare sa malàida? ◊ a sa dommo noba che aiant bestiu petzi sas cadiras ◊ cherio cosa bona pro mi bestire apetitu ◊ pro li bestire ànimu lu bantabat ◊ su sudore li bestit prus sapore a su pane ◊ Bantoni aiat bestiu in mesu àteru nàrrere pro secare cussu negóssiu
Cognomi e Proverbi
prb:
chie de s'anzenu si bestit restat ispozadu
Etimo
ltn.
vestire
Traduzioni
Francese
habiller,
vêtir,
vêtement
Inglese
to dress,
suit
Spagnolo
llevar,
ropa
Italiano
vestire,
indossare,
vestito
Tedesco
anziehen Kleidung.
caltàre , vrb: caltzai,
caltzare,
cartare,
cartzai,
cartzare,
cratzai 2 Definizione
fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei
Sinonimi e contrari
imbotai
| ctr.
iscurtzai
Modi di dire
csn:
cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri
Frasi
nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau
2.
su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas
3.
commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas
Etimo
ltn.
calceare
Traduzioni
Francese
chausser
Inglese
to put on
Spagnolo
calzar
Italiano
calzare
Tedesco
anziehen.
chígnere , vrb: chínghere,
cíngiri Definizione
pònnere su bestimentu intrau in dossu (o fintzes in pitzu: bonete, muncadore), pònnere is coedhas de sa camisa o àteru aintru de is pantalones o de àteru bestimentu chi lompet a chintzu (a logos fintzes solu pònnere su costúmene); coment'e pigare a chintzu, nau in su sensu de bínchere / pps. chintu 1, cintu 1
Sinonimi e contrari
abbragare,
arraghilare,
atrintzai,
bestire
/
chintare,
inchínghere
/
bíncere
| ctr.
ischígnere,
spogiai
Frasi
addaghi ti ndhe pesas dae letu ti chinghes ◊ cussa camisa chinghedichela a intro de sos pantalones! ◊ sunt chinghindhe su mortu innantis chi s'ifritet ◊ como mi chingo su mucatore
2.
bi cheret detzi continentales a la chínghere a unu sardu!…◊ cussu a tie ti la chinghet in totu ◊ bi l'apo chinta!
Etimo
ltn.
cingere
Traduzioni
Francese
habiller,
vêtir
Inglese
to dress
Spagnolo
ceñir,
vestir,
llevar
Italiano
cìngere,
vestire
Tedesco
umschließen,
anziehen.
incapotài, incapotàre , vrb: ingapotare Definizione
pònnere o bestire su capoto
Sinonimi e contrari
acabbanai,
acaparronare,
acavanai,
acugudhare,
ammantai,
incaparonare
Traduzioni
Francese
envelopper dans un manteau
Inglese
to put an overcoat on
Spagnolo
poner el abrigo
Italiano
incappottare
Tedesco
einen Mantel anziehen.