ispendhentàre , vrb: ispennentare Definizione
giare su pesu o càrrigu tropu a un'ala de no pèndhere prus cant'e pare a cad'ala po comente est postu, betare prus a un'ala, a su pendhente
Sinonimi e contrari
parangai
Frasi
leo una cosa a cada manu ca sinono m'ispendhentat ◊ si l'ispendhentat sa linna, a s'àinu, pone carchi preda a s'àtera fasche!
2.
su pastore at ispennentau sas berveches conca a sa badhe
Traduzioni
Francese
déséquilibrer,
pencher
Inglese
to unbalance
Spagnolo
desequilibrar
Italiano
sbilanciare
Tedesco
aus dem Gleichgewicht bringen.
istagiài, istagiàre , vrb: istagliai,
istallai,
istallare,
istalliare,
istazare,
istedhare 1,
stagiai Definizione
pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos
Sinonimi e contrari
aredae,
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istellare
/
istegiare,
istesare
/
chirrare,
iscrobare,
scunfúndiri
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare,
atagiai,
intaxae
Frasi
candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa
2.
candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis
3.
ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba
4.
si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau,
séparer
Inglese
to separate,
to discriminate
Spagnolo
descarriar
Italiano
sbrancare,
separare,
discriminare
Tedesco
aus der Herde absondern,
trennen.
lajóu , nm Definizione
istrégiu de terra
Sinonimi e contrari
terràglia
Traduzioni
Francese
objet,
récipient en terre cuite
Inglese
handmade terracotta
Spagnolo
objeto de barro cocido
Italiano
manufatto di tèrra còtta
Tedesco
Gegestand aus Steingut.
muscéllu , nm Definizione
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Sinonimi e contrari
musciamari
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
filet de thon séché
Inglese
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Spagnolo
mojama
Italiano
mosciame
Tedesco
Salami aus Thunfischfilets.
pedràghe , nm, nf: pedriaghe,
perdaghe,
predache,
predaghe Definizione
logu totu pedra; pràdiche o pedra lada po cassare animales (margianes, pigiones, lèperes)/ parare unu p. pro tènnere puzones
Sinonimi e contrari
crastarzu,
pedrera,
pedriaxu,
praicàrgiu,
razile,
talloraxu
/
altana,
peàdiga 1,
pradera
Frasi
dogni ómine o fera, mavele o marraghe, dae dogni pedraghe, gridat sa protesta ◊ ruent che puzone in sa predache
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrain pierreux,
traquenard en pierre
Inglese
stony ground,
stone trap
Spagnolo
pedrisco,
losa
Italiano
pietràia,
schiàccia,
tràppola di piètra
Tedesco
steiniges Gelände,
Falle aus Steinen.
píca , nf Definizione
pedra manna trebballada, imboidada e fata a bisura de bartza pitica de dhue pòdere pònnere cosa aintru (abba, impastu, brovendha), prus che àteru po betare a papare a is animales, ma fintzes manna a bisura de bartza a pedras picadas, fintzes in funtanas (tundha o prelongada) po bellesa / sa p. de s'àcua santa = abbasantera; surdu che p. = surdu che picu, meda
Sinonimi e contrari
cumitedhu,
lacu
Frasi
in sas picas bi at galu impastu e landhe ◊ su frailarzu tenet sa pica de s'abba pro ifritare e temperare sas forramentas ◊ sas cocas in su corrale sunt bichendhe trigu in sa pica ◊ Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ nonnu teniat is picas aundi papànt is bòis
2.
lassinendhe che ruo a sa pica e ndh'esso totu infustu
Cognomi e Proverbi
smb:
Pica, Picca
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl.
pica
Traduzioni
Francese
bassin,
lavoir en pierre
Inglese
stone trough
Spagnolo
artesa
Italiano
truògolo di piètra
Tedesco
Trog aus Stein.
pubúsa , nf: pupusa Definizione
genia de chirrionedhu de pilos in conca (o fintzes in sa coa, comente dha portat calecunu pigione), fintzes is filighedhos chi bogat s'ispiga de su moriscu, frocu de lana; est sa parte de sa mola de su tzugu de su porcu, in gatzile (e si narat de su lardu e de sa petza de s'ispinu in cussu tretu)
Sinonimi e contrari
cherrione,
cirru,
ciufu,
cucuredhu,
pubusone 1,
tipisone
/
pubúntzula
Frasi
mariane fit colatu bràinu bràinu serente a su muru chin sa pupusa de sa coa terra terra (A.Pau)
2.
sas tudhas prus longas su porcu las zughet in sa pubusa ◊ a su sirboni dh'iant isparau a sa pubusa
Traduzioni
Francese
touffe,
pompon
Inglese
quiff,
forelock,
badge
Spagnolo
mechón,
borla,
sobrasada
Italiano
ciuffo,
nappina,
capocòllo
Tedesco
Haarbüschel,
Büschel,
Quästchen,
Wurstware aus Schweinehals.
scilibridamènti , avb Definizione
chentza giare atentzione, chentza atuire, chentza cunsiderare sa cosa, coment'e unu scilibriu, illuinau
Traduzioni
Francese
par mégarde
Inglese
carelessly
Spagnolo
descuidadamente
Italiano
sbadataménte
Tedesco
aus Zerstreutheit.
spedriài , vrb: ispedriare*,
sperdai,
sperdiai Definizione
arregòllere, pinnigare sa pedra iscapa po illimpiare is terrenos (si narat fintzes de is pudhas chi papant arena); nau de gente, annestrare, giare educatzione; nau de sonu surdu o boghe sorrogada, iscrarire, cambiare e sonare bene
Sinonimi e contrari
ispedrigare
Frasi
cussu dranghilloi mannu ciai podiat andai a sperdiai, ca no est cancarau!
Traduzioni
Francese
enlever les pierres
Inglese
to take stones away
Spagnolo
despedregar
Italiano
spietrare
Tedesco
Steine aus Feldern entfernen.
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definizione
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Sinonimi e contrari
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Frasi
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau
Inglese
to separate
Spagnolo
desmanar,
descarriar,
identificar
Italiano
sbrancare,
individuare
Tedesco
aus der Herde treiben.
stalladúra , nf: staxadura Definizione
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Sinonimi e contrari
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sortie du troupeau
Inglese
separation from the flock
Spagnolo
el descarriar
Italiano
sbrancaménto
Tedesco
Absonderung aus der Herde.
tzurumbecàre , vrb Definizione
èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma
Sinonimi e contrari
abbiocare,
sconchiai,
sconcoinai,
tzilibbecare,
tzinghirinare,
tzumbecare
Frasi
si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hochement de tête à cause du sommeil
Inglese
to lose one's head balance for the sleep
Spagnolo
cabecear
Italiano
tracollare della tèsta per il sónno
Tedesco
Kippen des Kopfes aus Schlaf.