ispendhentàre , vrb: ispennentare Definitzione
giare su pesu o càrrigu tropu a un'ala de no pèndhere prus cant'e pare a cad'ala po comente est postu, betare prus a un'ala, a su pendhente
Sinònimos e contràrios
parangai
Frases
leo una cosa a cada manu ca sinono m'ispendhentat ◊ si l'ispendhentat sa linna, a s'àinu, pone carchi preda a s'àtera fasche!
2.
su pastore at ispennentau sas berveches conca a sa badhe
Tradutziones
Frantzesu
déséquilibrer,
pencher
Ingresu
to unbalance
Ispagnolu
desequilibrar
Italianu
sbilanciare
Tedescu
aus dem Gleichgewicht bringen.
istagiài, istagiàre , vrb: istagliai,
istallai,
istallare,
istalliare,
istazare,
istedhare 1,
stagiai Definitzione
pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos
Sinònimos e contràrios
aredae,
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istellare
/
istegiare,
istesare
/
chirrare,
iscrobare,
scunfúndiri
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare,
atagiai,
intaxae
Frases
candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa
2.
candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis
3.
ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba
4.
si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire sortir du troupeau,
séparer
Ingresu
to separate,
to discriminate
Ispagnolu
descarriar
Italianu
sbrancare,
separare,
discriminare
Tedescu
aus der Herde absondern,
trennen.
lajóu , nm Definitzione
istrégiu de terra
Sinònimos e contràrios
terràglia
Tradutziones
Frantzesu
objet,
récipient en terre cuite
Ingresu
handmade terracotta
Ispagnolu
objeto de barro cocido
Italianu
manufatto di tèrra còtta
Tedescu
Gegestand aus Steingut.
muscéllu , nm Definitzione
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Sinònimos e contràrios
musciamari
Terminologia iscientìfica
mng
Tradutziones
Frantzesu
filet de thon séché
Ingresu
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Ispagnolu
mojama
Italianu
mosciame
Tedescu
Salami aus Thunfischfilets.
pedràghe , nm, nf: pedriaghe,
perdaghe,
predache,
predaghe Definitzione
logu totu pedra; pràdiche o pedra lada po cassare animales (margianes, pigiones, lèperes)/ parare unu p. pro tènnere puzones
Sinònimos e contràrios
crastarzu,
pedrera,
pedriaxu,
praicàrgiu,
razile,
talloraxu
/
altana,
peàdiga 1,
pradera
Frases
dogni ómine o fera, mavele o marraghe, dae dogni pedraghe, gridat sa protesta ◊ ruent che puzone in sa predache
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
terrain pierreux,
traquenard en pierre
Ingresu
stony ground,
stone trap
Ispagnolu
pedrisco,
losa
Italianu
pietràia,
schiàccia,
tràppola di piètra
Tedescu
steiniges Gelände,
Falle aus Steinen.
píca , nf Definitzione
pedra manna trebballada, imboidada e fata a bisura de bartza pitica de dhue pòdere pònnere cosa aintru (abba, impastu, brovendha), prus che àteru po betare a papare a is animales, ma fintzes manna a bisura de bartza a pedras picadas, fintzes in funtanas (tundha o prelongada) po bellesa / sa p. de s'àcua santa = abbasantera; surdu che p. = surdu che picu, meda
Sinònimos e contràrios
cumitedhu,
lacu
Frases
in sas picas bi at galu impastu e landhe ◊ su frailarzu tenet sa pica de s'abba pro ifritare e temperare sas forramentas ◊ sas cocas in su corrale sunt bichendhe trigu in sa pica ◊ Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ nonnu teniat is picas aundi papànt is bòis
2.
lassinendhe che ruo a sa pica e ndh'esso totu infustu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pica, Picca
Terminologia iscientìfica
stz
Ètimu
ctl.
pica
Tradutziones
Frantzesu
bassin,
lavoir en pierre
Ingresu
stone trough
Ispagnolu
artesa
Italianu
truògolo di piètra
Tedescu
Trog aus Stein.
pubúsa , nf: pupusa Definitzione
genia de chirrionedhu de pilos in conca (o fintzes in sa coa, comente dha portat calecunu pigione), fintzes is filighedhos chi bogat s'ispiga de su moriscu, frocu de lana; est sa parte de sa mola de su tzugu de su porcu, in gatzile (e si narat de su lardu e de sa petza de s'ispinu in cussu tretu)
Sinònimos e contràrios
cherrione,
cirru,
ciufu,
cucuredhu,
pubusone 1,
tipisone
/
pubúntzula
Frases
mariane fit colatu bràinu bràinu serente a su muru chin sa pupusa de sa coa terra terra (A.Pau)
2.
sas tudhas prus longas su porcu las zughet in sa pubusa ◊ a su sirboni dh'iant isparau a sa pubusa
Tradutziones
Frantzesu
touffe,
pompon
Ingresu
quiff,
forelock,
badge
Ispagnolu
mechón,
borla,
sobrasada
Italianu
ciuffo,
nappina,
capocòllo
Tedescu
Haarbüschel,
Büschel,
Quästchen,
Wurstware aus Schweinehals.
scilibridamènti , avb Definitzione
chentza giare atentzione, chentza atuire, chentza cunsiderare sa cosa, coment'e unu scilibriu, illuinau
Tradutziones
Frantzesu
par mégarde
Ingresu
carelessly
Ispagnolu
descuidadamente
Italianu
sbadataménte
Tedescu
aus Zerstreutheit.
spedriài , vrb: ispedriare*,
sperdai,
sperdiai Definitzione
arregòllere, pinnigare sa pedra iscapa po illimpiare is terrenos (si narat fintzes de is pudhas chi papant arena); nau de gente, annestrare, giare educatzione; nau de sonu surdu o boghe sorrogada, iscrarire, cambiare e sonare bene
Sinònimos e contràrios
ispedrigare
Frases
cussu dranghilloi mannu ciai podiat andai a sperdiai, ca no est cancarau!
Tradutziones
Frantzesu
enlever les pierres
Ingresu
to take stones away
Ispagnolu
despedregar
Italianu
spietrare
Tedescu
Steine aus Feldern entfernen.
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definitzione
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Sinònimos e contràrios
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Frases
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Tradutziones
Frantzesu
faire sortir du troupeau
Ingresu
to separate
Ispagnolu
desmanar,
descarriar,
identificar
Italianu
sbrancare,
individuare
Tedescu
aus der Herde treiben.
stalladúra , nf: staxadura Definitzione
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Sinònimos e contràrios
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sortie du troupeau
Ingresu
separation from the flock
Ispagnolu
el descarriar
Italianu
sbrancaménto
Tedescu
Absonderung aus der Herde.
tzurumbecàre , vrb Definitzione
èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma
Sinònimos e contràrios
abbiocare,
sconchiai,
sconcoinai,
tzilibbecare,
tzinghirinare,
tzumbecare
Frases
si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
hochement de tête à cause du sommeil
Ingresu
to lose one's head balance for the sleep
Ispagnolu
cabecear
Italianu
tracollare della tèsta per il sónno
Tedescu
Kippen des Kopfes aus Schlaf.