incruài , vrb: incrubai, incrubare, incuare, inculbare, incurbare, incurbiai, incurbiare, incurvare Definizione abbasciare a un'ala, pònnere a un'imboe, culembru; abbasciare sa conca, indrúchere s'ischina a cara a denanti; su si indrúchere a ccn., a su chi bolet s'àteru Sinonimi e contrari ancrucare, cruai, incrunai, inconchinare, incrinire, incrubedhare, incrunai, indortinare, ingruxare, palangai | ctr. arritzare, istantargiai, ficare Frasi m'incurvavo in sa funtana bufandhe a fruncu ◊ si est incrubau a ndi bodhí cosa de terra ◊ fit timendhe a s'incurbiare a cullire crocas ◊ su bentu est tirendi aici e sa mata s'incrubat a cussa parti ◊ zuchet s'ischina a unu cantzu a fortza de istare incurbiau ◊ incrua s'istrexu po pigai prus àcua a tassoni! ◊ totu sas matas s'incrubant ◊ apo incurbadu sa conca e mi so cagliadu 2. su soli si nci fiat incrubendu 3. no est de atzetare goi a conca incurbiada su chi nos benit o chi nos fachent! Cognomi e Proverbi prb: chie meda s'incúrviat su culu si li biet Etimo srd. Traduzioni Francese incliner, pencher, s'incliner, s'humilier Inglese to incline, to bow, to bend down Spagnolo inclinar, agachar, humillarse Italiano inclinare, chinare, inchinarsi, umiliarsi Tedesco neigen, sich neigen, sich erniedrigen.

ingruxàre , vrb Definizione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinonimi e contrari ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frasi s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Traduzioni Francese s'incliner, baisser, se courber Inglese to bend down Spagnolo inclinarse Italiano inchinarsi, piegarsi Tedesco sich neigen.

pèndhere , vrb: pèndiri, pènnere Definizione èssere o abbarrare apicau a caleuna cosa; èssere coment'e posidura prus bàsciu a una parte (nau de cosa chi iat a pòdere istare in paris) o coment'e incrubau a una parte (nau de cosa istrantagiada, prantada); andhare de pitzu a logu prus in bàsciu (e fintzes iscúdere, calare unu cropu)/ p. a oricras = pecare a origras, èssiri unu pagu surdu Sinonimi e contrari pendhentinare, pendholiare / abasciai, achirrare, cabai, falare Frasi tubbos grussos e fines penniant dae sa bòveta 3. sont pénnitos a giosso e fartziatos a supra ◊ at pénnitu un'istuturrata a su fitzu ◊ de Núoro semus péndhios a Ulíana ◊ sos cumpantzos fint pénnitos a domo sua ◊ semus ghiranne, pennenne a bidha Etimo ltn. pendere Traduzioni Francese pencher Inglese to hang Spagnolo pender, colgar Italiano pèndere Tedesco hängen, sich neigen, schräg hängen.

petíre 1 , vrb Definizione andhare o tirare a…, cricare de… : pruschetotu bolet nàrrere a tènnere sa volontade, sa gana de ndhe pigare ccn. cosa chi praghet, de dhue lòmpere po si ndhe impobidhare, po dha tènnere, po dha fàere; fintzes tènnere calecunu difetu (es. a sa vista, a s'oidu) Sinonimi e contrari apititai, impugnare, punnai, puxae Frasi male niedhu contràriu, cantu petint a su Comunu: a Badu ’e Carros nessunu bi andhat volontàriu! ◊ bi at chie bi petit finas si est topu a fàghere s'amministradore! (Tz.Muredda)◊ su bestiàmine petit a su brusiadu ◊ deo a sos durches no bi peto 2. cussu petit a sa vista e fintzas a surdu Traduzioni Francese tendre, viser, aspirer Inglese to tend, to yearn, to aspire Spagnolo anhelar, ansiar, tender Italiano tèndere, anelare, aspirare, propèndere Tedesco streben, neigen.

punnài , vrb: apunnai, punnare Definizione andhare a…, petire o tirare a… (unu logu o cosa), ispínghere po…, cricare de… / a ue punnas? = a ue tzóchias?, aundi andas?; punnare a una cosa = bòllere una cosa Sinonimi e contrari apinnonare, impugnare, ispinnicai, petire 1, puxae Frasi a ube punnat custu cúrrere in fatu de pistichinzos chene fine? (F.Satta)◊ giaja iat decídiu de punnai conca a Sa Costa po mi fai biri calincuna bellesa de Castedhu ◊ su tiau punnat cumenti a unu malloru arrannegau! ◊ sos puzones sunt punnendhe a gialdinu, a mandhigare 2. punna de torrare, ca mi bisonzas in domo! ◊ si andhas luego e punnas de torrare mi agatas ◊ deo no bi punno a èssere ricu Etimo ltn. pugnare Traduzioni Francese aspirer, incliner (à) Inglese to be inclined, to yearn Spagnolo ansiar, propender Italiano anelare, propèndere Tedesco sich sehnen, neigen.

tirài , vrb: tirare Definizione fàere fortza pigandho calecuna cosa a tragu po dh'acostire o dha portare a sa matessi bandha inue est su chi dha tirat, o fintzes po dha poderare chentza che dha lassare istesiare, po abbarrare istirada, isprata; tènnere o bogare profetu de calecuna cosa, pigare fintzes in su sensu de istagiare, illimpiare, trantzire; iscúdere o acropare cun calecuna cosa, mescamente a isparadura; andhare a una filada, assimbigiare, àere assimbígiu, agatare prus a géniu; fintzes magiare su ferru abbrigau po dh'istirare; fàere sa vísita po sordau (t. in leva) Sinonimi e contrari tostare, tragai / bocare, leare, picare / andai, impunnai, istrizire, tocai 1 / istirai | ctr. abbambiai 1 Modi di dire csn: tiraisí a una banda = fràngheresi a un'ala; tirai faci a… = tocare o andhare a cara a…; tirai de réxinis = bogare dae fundhu; tirai a frunda, a passígia, a pedra = iscúdere a frundha, tragare a pedra; tirai costeri = fai tiru costeri, costa costa; tirare in leva, a leva = fàghere sa vísita pro andhare a sordadare; tiràresi de lesorja = gherrendhe o brighendhe, bogare sa lepa a púnghere (o fintzas solu a minetare); istare a tira istratza, a tírami tosta, a su tira tira (tiradira), a tira allena = sempri tirendi, a bortas tirendi, a bortas lassendi andai in su sensu de bolli cosa a iscórriu cun is àterus; tirare a longas, a longu = istare tempus meda, fàghere colare su tempus, istentare; tirai su prétziu = circai de fai pagai de prus su chi si bendit (o de dhu pagai prus baratu); tirai unu tanti (mesura) = èssere unu tantu (mesura) mannu, artu, longu e gai; tirai a sorti = fàghere a billetes, a chie tocat tocat; tirai dinais, sa paga, sa pensioni = leare unu tantu de dinari a paga, a pensione; tirai a su bonu, a su malu = pessare a fàghere bene, a fàghere male; tirai bentu = andhare bentu; in galera tirit! = ancu mai!, no mi ndhe importat!, no est nudha! (pro cosa chi si lassat a pèrdere), andai in galera, in sa furca, innoromala (nadu a frastimu); tirare potografias = leare o fàghere fotografias; tiràrendhe unu dépidu = arrennèsciri a si dhu fai pagai; tirai cun… = andhare de acordu, tiraresila de acordu; tirare sos contos = serrare, assardare, fàghere sos contos Frasi sos pitzinnos li curriant ifatu tirànneli s'issalledhu dae codhos ◊ illàscali su camu a su poledhu, non bi lu tires meta! ◊ si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas tiranne como custu e como cudhu ◊ non potzu tirai is cambas, de s'istrachímini! ◊ lassa: chi nc'est arrutu ingunis ndi dhu tiru dèu! ◊ si tiras a forte segas sa fune ◊ ant postu su tratore a tirare ◊ est nudha su traballu chi ses fadendu… lah chi depiast andai a tirai fà o cíxiri! ◊ tira a tie, su lentolu, ca ndh'est totu inoghe! 2. cantu tirat, de pensioni, babbu tuu? ◊ tirandi cuss'isbàlliu chi as fatu! ◊ s'autonomia bera incumentzat difendendi cussu chi est nostu de sa dí chi nasceus e chi nemus si ndi podit tirai de pitzus ◊ sa maista portat is temas e Gesuinu si ndi dhus tirat de is manus ◊ si ndi tirat su berretu ◊ dhoi est s'àliga a tirai a marra ◊ su chi ti dat, su póveru che lu tirat dae sa brente 3. tira addainanti, tue: deo za sigo! ◊ tira de innòi! ◊ faci aundi est tirau? ◊ tiradiche a intro ca ti cómbido! ◊ cussu est tirandu própiu a innòi ◊ funt partius sena de isciri a cali parti si tirai 4. aferratu su fusile e picata sa méria, si fit aprontatu a tirare a su cane 5. est unu colori chi tirat a su biancu, a s'asulu ◊ cussu piciocu tirat a sa ratza de su babbu ◊ fizu màsciu tirat a sa mama, fiza fémina a su babbu ◊ sa muzere tirat prus a sa famíllia de su maridu chi no a sa sua etotu 6. certas dificurtadis indullint is pipius a tirai mali cun s'iscola ◊ sos connados si la tirant meda de acordu ◊ chin issa fint semper a contu apertu: sos contos los tirabant a fine ◊ amminuja sa preda e lassatila in sa corte fintzas chi ti la chircant, e gai che tiras carchi cosa ◊ in custu tir'istratza de passiones, tortos e resones, fint colaos sos annos ◊ custa cosa tirat dexi palmus ◊ mancu mali ca non nci dh'at tirada a longu meda, sa riunioni! 7. sos de sa leva noa che sunt in Tàtari, oe, tirendhe Cognomi e Proverbi prb: dónnia àcua tirat a mari Traduzioni Francese tirer, pencher, incliner Inglese to pull, to be inclined Spagnolo tirar, sacar, inclinarse, tender Italiano tirare, trarre, propèndere Tedesco ziehen, herausziehen, neigen.

«« Cerca di nuovo