amansciósu , agt Definizione chi tenet sentidos de istima e unu fàere delicau, atentu a is àteros Sinonimi e contrari amanscívile, amorosu, istimosu, ternurosu Frasi como li naraiant chi raida fit piús bella de cara e amansciosa (A.Langiu)◊ niunu at àpidu babbu meravizosu che a su sou, amparadore meda e amansciosu Traduzioni Francese tendre Inglese loving Spagnolo amoroso Italiano amorévole Tedesco liebevoll.

amorósu , agt, nm: amurosu Definizione chi sentit o provat amore po s'àteru; s'ómine (sa fémina: -a) chi si bolet bene po cojuare Sinonimi e contrari afàbbile, afetuosu, amistantziosu, fatitarzu, istimosu, ternurosu, tiernu / ammoradu, sposu Frasi gi est pagu amorosu acomenti arrispundit… parit espi terràina! ◊ chi no fumu istétia amurosa no m'iast istimau a ammachiadura! 2. si ti cheres cuntentu, basa s'amorosa! Etimo itl. amoroso Traduzioni Francese tendre, affectueux Inglese loving Spagnolo amoroso, cariñoso Italiano amorévole, affettuóso Tedesco liebevoll.

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definizione su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Sinonimi e contrari cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Frasi sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. cima Traduzioni Francese bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes Inglese cyme Spagnolo cogollo Italiano punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe Tedesco Trieb, Sproß.

cimixèdha , nf Definizione sa punta modhe de sa linna, de is matas Sinonimi e contrari chima, coma, coramedhu Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese partie tendre des arbres Inglese soft part (of a tree) Spagnolo cogollo Italiano tenerume delle piante Tedesco weicher Teil der Pflanzen.

concevàre , vrb: concivare Definizione cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu Sinonimi e contrari contzebire Traduzioni Francese dresser une embûche, tendre un piège Inglese to plot Spagnolo hacer trampas Italiano ordire insìdie Tedesco Ränke schmieden.

coramedhósu , agt Definizione nau de erba, chi est modhe, modhe che coromedhu Sinonimi e contrari gevi | ctr. tostadu Frasi custas funt bellas follas friscas e coramedhosas Etimo srd. Traduzioni Francese tendre, mou Inglese tender Spagnolo tierno Italiano tènero Tedesco weich.

coramédhu , nm, nf: coromedha, coromedhu, corumedhu, culumedhu Definizione sa parte de mesu, su coro modhe de unu cambu, de unu fundhu de birdura (es. de sa latuca o àteru acupau), de unu frore, sa punta modhe de is erbas, de is linnas, is cambos modhes (fintzes sa parte méngius de una cosa) Sinonimi e contrari chima, modhímene, modhita 2, sconomedhu, trisioni Frasi po passai su sudori de peis ponint coromedhu de modhitzi ◊ is crabas si papant su coromedhu de is matixedhas ◊ ti fait bèni unu decotedhu de cima de lampatzu cun curumedhu de modhitzi ◊ no ti papes sos culumedhos de sa latuca! Etimo ltn. corymbellus Traduzioni Francese partie tendre Inglese tender part Spagnolo cogollo, grumo Italiano grùmolo, garzuòlo, tenerume Tedesco Herz, weicher Teil.

cucúja , nf: cucuza Definizione sa méndhula candho est pitichedha, cun su chiu apenas ingendrau e a corgiolu modhe modhe; a logos dhu narant a sa síndria Sinonimi e contrari cucusa, cucuta 1, mendhuledhu, mendhulita Frasi chie si che lu màndhigat a cucuja no ndhe at a méndhula ◊ si picabat sos birdes, in beranu, pro andhare a cucuja ◊ est límpia che chibu de cucuja Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese amande fraîche très tendre Inglese green almond Spagnolo almendra pequeña Italiano càtera Tedesco frühzeitige Mandel.

cucumbédhu , nm: cucumedhu 1, cucummedhu Definizione su coromedhu o puntighedha de mesu, modhe modhe, de su càule, de sa latuca (o fintzes de àteras erbas), sa parte prus bona de una cosa Sinonimi e contrari coramedhu, truntzedhu Modi di dire csn: su c. de sa bidha = sa menzus parte de sa zente; artziai is cucumedhus a conca = acucai, pigare sos becos a conca Frasi incumintzaiat a pilicare s'erva mannicantina, nche tiraiat donzi pilipiu dassanne solu sos cucumbedhos ◊ pro s’iscurressa fudhiat cucumbedhu de ruvu 2. nci dhi àtziant is cucumedhus a conca e donat una surrulada de pedra a su fillu Terminologia scientifica rbr Etimo tn. *cucumellus l Traduzioni Francese partie tendre Inglese tender part Spagnolo grumo Italiano tenerume Tedesco Zarte.

fatitàrzu , agt Definizione chi faet fatitas, nau de is piciocos e de is giòvonos chi cun is piciocas cricant de dhas cumpràxere, de si fàere bellos, de dhis pràghere, de dhas acuntentare Sinonimi e contrari afàbbile, afetuosu, amistantziosu, amorosu, ternurosu, tiernu 2. ndhe esseit unu pudhighinu totu ufanu e fatitarzu ◊ cun boghe benigna, fatitarza e fine, narzeit a l'iscujare Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese tendre, affecté Inglese loving, affected Spagnolo cariñoso, melindroso Italiano amorévole, amoróso, lezióso Tedesco liebenswürdig, affektiert.

gève, gèvi , agt Definizione modhe, prus che àteru nau de erbas, ma in cobertantza (po cosa chi praghet) fintzes de gente Sinonimi e contrari coramedhosu, latucarzu, ledreledre, modhe | ctr. dolau 1, tostadu, tostu Frasi cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa làtia, su fasolu, su cugúmburu funt gevis ◊ sa punta de su sarmentu est gevi 2. conc'a sa fossa, però, corpu de balla, dhi praxit sa cosa gevi! ◊ is pipius pitichedhedhus funt gevis gevis Traduzioni Francese tendre Inglese tender Spagnolo tierno Italiano tènero Tedesco weich, zärtlich.

ischiciadítu , agt: ischitzaditu Definizione chi est modhe e faet a dh'istrecare a pódhighes, nau pruschetotu de frutos no bene lómpios (es. mendhuledhu) Sinonimi e contrari malissu Frasi custa zenia de nughe est ischitzadita Etimo srd. Traduzioni Francese mou, tendre Inglese frail Spagnolo mollar Italiano prèmice Tedesco zwischen den Fingern zerquetschen.

istirài , vrb: istirare, istiriare, stirai Definizione tirare (o incracare) cosa a manera de dh'allonghiare, de abbarrare prus isprata, larga, chentza piegas; nau de gente, fàere abbituare a s'irfortzu, a sa pelea, a su trebballu (o fintzes mòrrere)/ istiràresi = genia de móvia de sa carena (apustis chi est istétia ora meda firma) coment'e a istiradura (mescamente de cambas e de bratzus), a illonghiadura, coment'e chi serbat a dha fai istai mellus (ma chi parit mali a dhu fai ananti de genti); lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba Sinonimi e contrari atendiai, ispàlghere, istèndhere, istiriolare, stendiai, tèndhere / tirai / pranciai | ctr. abbajonare, acocovedhae, afrascillonai, atuturae 2. s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias 3. a s'istirai a sa fossa! Traduzioni Francese tendre Inglese to stretch Spagnolo tender, estirar Italiano stirare, tèndere Tedesco strecken.

ledrelèdre , agt, avb: lerdelerde Definizione (si narat fintzes chentza repitia) chi est modhe coment'e gheladina, modhe modhe chi no faet a dhu pigare, nau fintzes coment'e avb. de una manera de fàere cun delicadesa e istima Sinonimi e contrari gevi, modhincu / lecheleche, plodhe Frasi custa cosa est ledreledre, no faghet mancu a la leare! ◊ li frobbo sa massidha colorida, ledre ledre, e li dao unu basitu, a sa criadura ◊ fint ómines bastantes, zughiant galu fortza fintzas si sos músculos fint benzendhe a èssere ledres 2. a s'incontru ispessadu, faedhemus gai ledre ledre, sos ojos a lughe intrea Traduzioni Francese tendre, tendrement, mou Inglese softish, tender (ly) Spagnolo blando, flojo, tierno, tiernamente Italiano mollìccio, semidènso, inconsistènte, tènero, teneraménte Tedesco weich.

martzólu , nm Definizione una calidade de trigu coinàrgiu Sinonimi e contrari martale Terminologia scientifica lrs, Triticum aestivum Etimo srd. Traduzioni Francese avrillet, blé tendre Inglese soft wheat Spagnolo trigo tierno Italiano grano tènero Tedesco Weichweizen.

mendhulédhu , nm: menduledhu Definizione sa méndhula candho est ancora pitichedha, cun su chiu chi cumènciat a si bíere ma cun su corgiolu modhe modhe Sinonimi e contrari caughedhu 1, cucuja, mendhulita Frasi de is úrtimas dis de abrili is piciochedhus allonghiànt is manus a su menduledhu ◊ sos pisedhos sunt apilliados a su mendhuledhu! Traduzioni Francese amande fraîche très tendre Inglese unripe almond Spagnolo almendruco Italiano càtera Tedesco kleine Mandel.

mòdhe , agt, nm: modhi Definizione nau de cosa, chi si lassat mudare de forma, chi si lassat segare, alladiare, iscarrafiare, púnghere, o indrúchere cun facilidade, chi a dha tocare o a che dhi passare apitzu lassat calare a fundhu coment'e in cosa impastada cun abba meda; nau de gente, chi si lassat cumbínchere cun facilidade, chi càmbiat pàrrere o chi adduit a comente bolent is àteros, fintzes chi sentit luego su male o s'abbisóngiu de is àteros Sinonimi e contrari flúsciu, gevi, lenu, modhitzu / cdh., ttrs. modhu / ternurosu | ctr. téteru, tostadu / impregadu, rebelde Modi di dire csn: pane, casu, erba, linna, pedra, ferru modhe; ossu m. = dúrgalu, modhímene, itl. cartilàgine; modhi che sa spuma = modhe meda, modhe modhe; pònniri a modhi = tzacare, bestire o pònnere in mesu de s'abba pro ammodhigare (pro samunare, còghere, triballare menzus); una die modhe = una dí de àcua, proinosa; èssere de modhe = èssiri de àcua, chi fait, crescit, bivit in mesu de s'àcua (es. píbera de m.); cotu a m. = cotu ma no intostau (nau prus che àteru de s'ou candu abarrat abbisabbis); fàghere a modhe (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini modhi; portai cambas modhis = èssere timendho (o fintzes no aguantare pesu, pagu firmas, pagu seguras) Frasi cuss'impastu serbit modhe ca bi lu damus a pizu fine, a su muru ◊ po tui est modhi totu, fintzas su chi est tostau ◊ si no est cosa modhe no ndhe addéntigo ◊ a triballare in su modhe piaghet a totugantos ◊ sa sinnadorza o tarcu est pedra modhe ◊ in letu modhe si drommit male ◊ s’umbriagu portat is cambas modhis 2. si l'agatant modhe, a s'àteru, bi ndh'at chi si ndhe aprofitant puru ◊ lampu, za ses modhedhu si ti présiant a fàghere unu piaghere!…◊ abarreus calmus, ma mi potzu sei, ca portu is cambas modhis? 3. in su ribu, intro de modhe bi fint sas féminas labandhe ◊ comente fachies a labare intro de su ribu a pedes a modhe? ◊ cussu si che est tzacadu a modhe in sa funtana ◊ fit ifustu pariat chi l'aiant bestiu a modhe Cognomi e Proverbi smb: Modde Etimo ltn. mollis Traduzioni Francese mou, doux, malléable, moelleux, tendre, souple, indulgent, complaisant, soumis Inglese soft, compliant, pliable Spagnolo blando, dócil, sumiso Italiano mòlle, malleàbile, mòrbido, tènero, cedévole, condiscendènte, remissivo Tedesco weich, Weiche, nachgiebig, fügsam, gefügig.

petíre 1 , vrb Definizione andhare o tirare a…, cricare de… : pruschetotu bolet nàrrere a tènnere sa volontade, sa gana de ndhe pigare ccn. cosa chi praghet, de dhue lòmpere po si ndhe impobidhare, po dha tènnere, po dha fàere; fintzes tènnere calecunu difetu (es. a sa vista, a s'oidu) Sinonimi e contrari apititai, impugnare, punnai, puxae Frasi male niedhu contràriu, cantu petint a su Comunu: a Badu ’e Carros nessunu bi andhat volontàriu! ◊ bi at chie bi petit finas si est topu a fàghere s'amministradore! (Tz.Muredda)◊ su bestiàmine petit a su brusiadu ◊ deo a sos durches no bi peto 2. cussu petit a sa vista e fintzas a surdu Traduzioni Francese tendre, viser, aspirer Inglese to tend, to yearn, to aspire Spagnolo anhelar, ansiar, tender Italiano tèndere, anelare, aspirare, propèndere Tedesco streben, neigen.

ternurósu , agt Definizione nau de ccn., chi tenet o faet a bíere ternura Sinonimi e contrari amistantziosu, carosu, fatitarzu, tiernu Traduzioni Francese tendre Inglese tender Spagnolo tierno Italiano tènero, amoróso Tedesco zärtlich.

tiérnu , agt Definizione nau de sentidu, chi est carosu cun delicadesa Sinonimi e contrari afàbbile, afetuosu, amistantziosu, fatitarzu, mineri, ternurosu Frasi est una cantada imbentada intra dotori e malàdiu, oferta cun tiernu amori a sa sintzilla genti mia Etimo spn. Traduzioni Francese tendre Inglese soft Spagnolo tierno Italiano tènero Tedesco zärtlich.

«« Cerca di nuovo