Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

amansciósu , agt Definition chi tenet sentidos de istima e unu fàere delicau, atentu a is àteros Synonyms e antonyms amanscívile, amorosu, istimosu, ternurosu Sentences como li naraiant chi raida fit piús bella de cara e amansciosa (A.Langiu)◊ niunu at àpidu babbu meravizosu che a su sou, amparadore meda e amansciosu Translations French tendre English loving Spanish amoroso Italian amorévole German liebevoll.

amorósu , agt, nm: amurosu Definition chi sentit o provat amore po s'àteru; s'ómine (sa fémina: -a) chi si bolet bene po cojuare Synonyms e antonyms afàbbile, afetuosu, amistantziosu, fatitarzu, istimosu, ternurosu, tiernu / ammoradu, sposu Sentences gi est pagu amorosu acomenti arrispundit… parit espi terràina! ◊ chi no fumu istétia amurosa no m'iast istimau a ammachiadura! 2. si ti cheres cuntentu, basa s'amorosa! Etymon itl. amoroso Translations French tendre, affectueux English loving Spanish amoroso, cariñoso Italian amorévole, affettuóso German liebevoll.

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definition su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Synonyms e antonyms cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Sentences sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Scientific Terminology rbr Etymon ltn. cima Translations French bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes English cyme Spanish cogollo Italian punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe German Trieb, Sproß.

cimixèdha , nf Definition sa punta modhe de sa linna, de is matas Synonyms e antonyms chima, coma, coramedhu Scientific Terminology rbr Translations French partie tendre des arbres English soft part (of a tree) Spanish cogollo Italian tenerume delle piante German weicher Teil der Pflanzen.

concevàre , vrb: concivare Definition cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu Synonyms e antonyms contzebire Translations French dresser une embûche, tendre un piège English to plot Spanish hacer trampas Italian ordire insìdie German Ränke schmieden.

coramedhósu , agt Definition nau de erba, chi est modhe, modhe che coromedhu Synonyms e antonyms gevi | ctr. tostadu Sentences custas funt bellas follas friscas e coramedhosas Etymon srd. Translations French tendre, mou English tender Spanish tierno Italian tènero German weich.

coramédhu , nm, nf: coromedha, coromedhu, corumedhu, culumedhu Definition sa parte de mesu, su coro modhe de unu cambu, de unu fundhu de birdura (es. de sa latuca o àteru acupau), de unu frore, sa punta modhe de is erbas, de is linnas, is cambos modhes (fintzes sa parte méngius de una cosa) Synonyms e antonyms chima, modhímene, modhita 2, sconomedhu, trisioni Sentences po passai su sudori de peis ponint coromedhu de modhitzi ◊ is crabas si papant su coromedhu de is matixedhas ◊ ti fait bèni unu decotedhu de cima de lampatzu cun curumedhu de modhitzi ◊ no ti papes sos culumedhos de sa latuca! Etymon ltn. corymbellus Translations French partie tendre English tender part Spanish cogollo, grumo Italian grùmolo, garzuòlo, tenerume German Herz, weicher Teil.

cucúja , nf: cucuza Definition sa méndhula candho est pitichedha, cun su chiu apenas ingendrau e a corgiolu modhe modhe; a logos dhu narant a sa síndria Synonyms e antonyms cucusa, cucuta 1, mendhuledhu, mendhulita Sentences chie si che lu màndhigat a cucuja no ndhe at a méndhula ◊ si picabat sos birdes, in beranu, pro andhare a cucuja ◊ est límpia che chibu de cucuja Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French amande fraîche très tendre English green almond Spanish almendra pequeña Italian càtera German frühzeitige Mandel.

cucumbédhu , nm: cucumedhu 1, cucummedhu Definition su coromedhu o puntighedha de mesu, modhe modhe, de su càule, de sa latuca (o fintzes de àteras erbas), sa parte prus bona de una cosa Synonyms e antonyms coramedhu, truntzedhu Idioms csn: su c. de sa bidha = sa menzus parte de sa zente; artziai is cucumedhus a conca = acucai, pigare sos becos a conca Sentences incumintzaiat a pilicare s'erva mannicantina, nche tiraiat donzi pilipiu dassanne solu sos cucumbedhos ◊ pro s’iscurressa fudhiat cucumbedhu de ruvu 2. nci dhi àtziant is cucumedhus a conca e donat una surrulada de pedra a su fillu Scientific Terminology rbr Etymon tn. *cucumellus l Translations French partie tendre English tender part Spanish grumo Italian tenerume German Zarte.

fatitàrzu , agt Definition chi faet fatitas, nau de is piciocos e de is giòvonos chi cun is piciocas cricant de dhas cumpràxere, de si fàere bellos, de dhis pràghere, de dhas acuntentare Synonyms e antonyms afàbbile, afetuosu, amistantziosu, amorosu, ternurosu, tiernu 2. ndhe esseit unu pudhighinu totu ufanu e fatitarzu ◊ cun boghe benigna, fatitarza e fine, narzeit a l'iscujare Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French tendre, affecté English loving, affected Spanish cariñoso, melindroso Italian amorévole, amoróso, lezióso German liebenswürdig, affektiert.

gève, gèvi , agt Definition modhe, prus che àteru nau de erbas, ma in cobertantza (po cosa chi praghet) fintzes de gente Synonyms e antonyms coramedhosu, latucarzu, ledreledre, modhe | ctr. dolau 1, tostadu, tostu Sentences cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa làtia, su fasolu, su cugúmburu funt gevis ◊ sa punta de su sarmentu est gevi 2. conc'a sa fossa, però, corpu de balla, dhi praxit sa cosa gevi! ◊ is pipius pitichedhedhus funt gevis gevis Translations French tendre English tender Spanish tierno Italian tènero German weich, zärtlich.

ischiciadítu , agt: ischitzaditu Definition chi est modhe e faet a dh'istrecare a pódhighes, nau pruschetotu de frutos no bene lómpios (es. mendhuledhu) Synonyms e antonyms malissu Sentences custa zenia de nughe est ischitzadita Etymon srd. Translations French mou, tendre English frail Spanish mollar Italian prèmice German zwischen den Fingern zerquetschen.

istirài , vrb: istirare, istiriare, stirai Definition tirare (o incracare) cosa a manera de dh'allonghiare, de abbarrare prus isprata, larga, chentza piegas; nau de gente, fàere abbituare a s'irfortzu, a sa pelea, a su trebballu (o fintzes mòrrere)/ istiràresi = genia de móvia de sa carena (apustis chi est istétia ora meda firma) coment'e a istiradura (mescamente de cambas e de bratzus), a illonghiadura, coment'e chi serbat a dha fai istai mellus (ma chi parit mali a dhu fai ananti de genti); lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba Synonyms e antonyms atendiai, ispàlghere, istèndhere, istiriolare, stendiai, tèndhere / tirai / pranciai | ctr. abbajonare, acocovedhae, afrascillonai, atuturae 2. s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias 3. a s'istirai a sa fossa! Translations French tendre English to stretch Spanish tender, estirar Italian stirare, tèndere German strecken.

ledrelèdre , agt, avb: lerdelerde Definition (si narat fintzes chentza repitia) chi est modhe coment'e gheladina, modhe modhe chi no faet a dhu pigare, nau fintzes coment'e avb. de una manera de fàere cun delicadesa e istima Synonyms e antonyms gevi, modhincu / lecheleche, plodhe Sentences custa cosa est ledreledre, no faghet mancu a la leare! ◊ li frobbo sa massidha colorida, ledre ledre, e li dao unu basitu, a sa criadura ◊ fint ómines bastantes, zughiant galu fortza fintzas si sos músculos fint benzendhe a èssere ledres 2. a s'incontru ispessadu, faedhemus gai ledre ledre, sos ojos a lughe intrea Translations French tendre, tendrement, mou English softish, tender (ly) Spanish blando, flojo, tierno, tiernamente Italian mollìccio, semidènso, inconsistènte, tènero, teneraménte German weich.

martzólu , nm Definition una calidade de trigu coinàrgiu Synonyms e antonyms martale Scientific Terminology lrs, Triticum aestivum Etymon srd. Translations French avrillet, blé tendre English soft wheat Spanish trigo tierno Italian grano tènero German Weichweizen.

mendhulédhu , nm: menduledhu Definition sa méndhula candho est ancora pitichedha, cun su chiu chi cumènciat a si bíere ma cun su corgiolu modhe modhe Synonyms e antonyms caughedhu 1, cucuja, mendhulita Sentences de is úrtimas dis de abrili is piciochedhus allonghiànt is manus a su menduledhu ◊ sos pisedhos sunt apilliados a su mendhuledhu! Translations French amande fraîche très tendre English unripe almond Spanish almendruco Italian càtera German kleine Mandel.

mòdhe , agt, nm: modhi Definition nau de cosa, chi si lassat mudare de forma, chi si lassat segare, alladiare, iscarrafiare, púnghere, o indrúchere cun facilidade, chi a dha tocare o a che dhi passare apitzu lassat calare a fundhu coment'e in cosa impastada cun abba meda; nau de gente, chi si lassat cumbínchere cun facilidade, chi càmbiat pàrrere o chi adduit a comente bolent is àteros, fintzes chi sentit luego su male o s'abbisóngiu de is àteros Synonyms e antonyms flúsciu, gevi, lenu, modhitzu / cdh., ttrs. modhu / ternurosu | ctr. téteru, tostadu / impregadu, rebelde Idioms csn: pane, casu, erba, linna, pedra, ferru modhe; ossu m. = dúrgalu, modhímene, itl. cartilàgine; modhi che sa spuma = modhe meda, modhe modhe; pònniri a modhi = tzacare, bestire o pònnere in mesu de s'abba pro ammodhigare (pro samunare, còghere, triballare menzus); una die modhe = una dí de àcua, proinosa; èssere de modhe = èssiri de àcua, chi fait, crescit, bivit in mesu de s'àcua (es. píbera de m.); cotu a m. = cotu ma no intostau (nau prus che àteru de s'ou candu abarrat abbisabbis); fàghere a modhe (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini modhi; portai cambas modhis = èssere timendho (o fintzes no aguantare pesu, pagu firmas, pagu seguras) Sentences cuss'impastu serbit modhe ca bi lu damus a pizu fine, a su muru ◊ po tui est modhi totu, fintzas su chi est tostau ◊ si no est cosa modhe no ndhe addéntigo ◊ a triballare in su modhe piaghet a totugantos ◊ sa sinnadorza o tarcu est pedra modhe ◊ in letu modhe si drommit male ◊ s’umbriagu portat is cambas modhis 2. si l'agatant modhe, a s'àteru, bi ndh'at chi si ndhe aprofitant puru ◊ lampu, za ses modhedhu si ti présiant a fàghere unu piaghere!…◊ abarreus calmus, ma mi potzu sei, ca portu is cambas modhis? 3. in su ribu, intro de modhe bi fint sas féminas labandhe ◊ comente fachies a labare intro de su ribu a pedes a modhe? ◊ cussu si che est tzacadu a modhe in sa funtana ◊ fit ifustu pariat chi l'aiant bestiu a modhe Surnames and Proverbs smb: Modde Etymon ltn. mollis Translations French mou, doux, malléable, moelleux, tendre, souple, indulgent, complaisant, soumis English soft, compliant, pliable Spanish blando, dócil, sumiso Italian mòlle, malleàbile, mòrbido, tènero, cedévole, condiscendènte, remissivo German weich, Weiche, nachgiebig, fügsam, gefügig.

petíre 1 , vrb Definition andhare o tirare a…, cricare de… : pruschetotu bolet nàrrere a tènnere sa volontade, sa gana de ndhe pigare ccn. cosa chi praghet, de dhue lòmpere po si ndhe impobidhare, po dha tènnere, po dha fàere; fintzes tènnere calecunu difetu (es. a sa vista, a s'oidu) Synonyms e antonyms apititai, impugnare, punnai, puxae Sentences male niedhu contràriu, cantu petint a su Comunu: a Badu ’e Carros nessunu bi andhat volontàriu! ◊ bi at chie bi petit finas si est topu a fàghere s'amministradore! (Tz.Muredda)◊ su bestiàmine petit a su brusiadu ◊ deo a sos durches no bi peto 2. cussu petit a sa vista e fintzas a surdu Translations French tendre, viser, aspirer English to tend, to yearn, to aspire Spanish anhelar, ansiar, tender Italian tèndere, anelare, aspirare, propèndere German streben, neigen.

ternurósu , agt Definition nau de ccn., chi tenet o faet a bíere ternura Synonyms e antonyms amistantziosu, carosu, fatitarzu, tiernu Translations French tendre English tender Spanish tierno Italian tènero, amoróso German zärtlich.

tiérnu , agt Definition nau de sentidu, chi est carosu cun delicadesa Synonyms e antonyms afàbbile, afetuosu, amistantziosu, fatitarzu, mineri, ternurosu Sentences est una cantada imbentada intra dotori e malàdiu, oferta cun tiernu amori a sa sintzilla genti mia Etymon spn. Translations French tendre English soft Spanish tierno Italian tènero German zärtlich.