apetàre , vrb Definizione
pònnere su petu nou, unu pígiu nou a su fundhu de is iscarpas, de mesania a sa punta, asuta
Sinonimi e contrari
arressolai,
impetare,
inciolai
Frasi
su catolàgiu, poveritu, cun totu cussos fundhos de apetare!…◊ oe amus de apetare iscarpas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressemeler
Inglese
to resole
Spagnolo
echar medias suelas
Italiano
risuolare
Tedesco
neu besohlen.
impannitzíri , vrb, rfl Definizione
pònnere bestimentu bonu, nau de unu bestiu in poberesa; in cobertantza, migliorare, andhare in bonu, fàere fortuna
Sinonimi e contrari
abboniare,
assusai
Traduzioni
Francese
nipper
Inglese
to dress again,
to get rich
Spagnolo
arreglarse,
acicalarse
Italiano
rimpannucciare
Tedesco
neu einkleiden.
impetadúra , nf Definizione
su impetare sa cartzamenta
Sinonimi e contrari
insobadura,
intzolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressemelage
Inglese
resoling
Spagnolo
remonta
Italiano
risuolatura
Tedesco
neu Besohlung.
impetàre , vrb Definizione
pònnere su petu nou, unu pígiu nou a su fundhu de is iscarpas, dae mesania a sa punta, asuta
Sinonimi e contrari
apetare,
inciolai
| ctr.
ispetare 1
Traduzioni
Francese
ressemeler
Inglese
to resole
Spagnolo
remontar,
echar medias suelas
Italiano
risuolare
Tedesco
neu besohlen.
inciolài , vrb: insolae,
insolai,
insolare,
issolare Definizione
pònnere sa sola una segundha bortas a is iscarpas
Sinonimi e contrari
assolare,
impetare
Frasi
su cartzeraju est insolendhe unu paju de cracas ◊ su sabbateri at insolau is crapitas a pedhi grussa ◊ cantu mi costat a inciolai custas crapitas?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressemeler
Inglese
to resole
Spagnolo
remontar
Italiano
risuolare
Tedesco
neu besohlen.
modérnu , agt Definizione
chi est de is tempos prus reghentes, de su tempus presente
Sinonimi e contrari
nobu,
rechente
| ctr.
anticu
Traduzioni
Francese
moderne
Inglese
modern
Spagnolo
moderno
Italiano
modèrno
Tedesco
modern,
neu.
noàdile , agt, nm: nobàdile,
novàdile Definizione
nau pruschetotu de is cambos de is matas, chi funt noos, giòvonos, o fintzes de sa mata chi cumènciat a portare frutu; a logos, pigionatzu
Sinonimi e contrari
noale,
nobedhu
/
bullone,
froedha,
irbrossa
| ctr.
becru,
casale
Frasi
nobàdiles froghedhas creschindhe ◊ fruedhas noàdiles no faghent a padente acurtzu a tie!◊ depiant cumbidare in sacrifísciu una cropa de túrturas o de culumbos novàdiles
Etimo
ltn.
*novatilis
Traduzioni
Francese
nouveau
Inglese
spring
Spagnolo
brote
Italiano
novèllo
Tedesco
frisch,
jung,
neu.
noàle , agt: nobale Definizione
chi tenet pagu tempus, chi est nou, chi est essiu o fatu de pagu / binza n. = pàstinu, bíngia noedha; terra n. = chentza prena, mai arada e semenada
Sinonimi e contrari
noàdile,
nobedhu,
nobu 1,
noiciolu,
núvulu
Frasi
brillendhe che cometa in s'oriente, bidas de oro sa tua era noale! ◊ aperide su coro a su bentu de froghedhas nobales!
Cognomi e Proverbi
smb:
Noale
Etimo
ltn.
novalis, -e
Traduzioni
Francese
nouveau
Inglese
new
Spagnolo
recién hecho,
nuevo
Italiano
novèllo
Tedesco
neu,
jung.
nobédhu , agt, nm: noedhu,
noellu,
novedhu,
nubedhu,
nuedhu Definizione
chi est nou, essiu de pagu o fatu a nou; vitellu de unu a tres o bàtoro annos
Sinonimi e contrari
noale,
noàdile,
nobu 1,
noiciolu,
núvulu
| ctr.
béciu
Modi di dire
csn:
bíngia noedha = pàstinu, binza bogada a nou, pastinada de pagos annos; is noedhus (faedhendhe de pische) = muscionalla, pischighedhu de naschidorzu
Frasi
fiat sempri prontu a narri fuedhus pitziosus a is bagadias e a is isposas nuedhas ◊ peri pro custu sufrides sa pena de chie una domo at fabbricadu e dae noedha sorte cumandhadu la lassat pro andhare a terr'anzena (A.Casula)◊ custa bíngia portat sempri frutu meda ca est noedha
2.
a s'arvorinu, candho si nch'est ischidadu, bi mancaiat una cropa de noedhos ◊ nuedhos rudes in tanca ndhe apas unu milione!
Etimo
ltn .
novellus
Traduzioni
Francese
nouveau
Inglese
spring
Spagnolo
recién hecho,
novillo
Italiano
novèllo
Tedesco
neu,
jung,
frisch.
nóbu , agt, nm: nou 1,
novu Definizione
chi o cosa chi est fata de pagu, est un'àtera diferente de su chi si teniat o chi dhue fut innanti; chi no tenet perunu guastu, peruna neghe (nau de ccn., chi est un'àteru, chi dhu'est de pagu): pl. nobos, noos (nr. nos); f. noa, noba, nòua
Sinonimi e contrari
bonu,
càmbiu,
giòvunu
| ctr.
béciu,
consumidu,
malandhadu
Modi di dire
csn:
avb.: annu nou (Annunou) = prima dí de annu; Luna noa = sa luna candu si bit cummentzendi a crèsciri torra; èssere nou de... = no connòschere su…; a nobas = tempus ainnantis, s'annu chi benit; cojada noa, cojadu nou, cojados noos = cojaus de pagu; torrare una cosa a noa = arranzàrela, acontzàrela de pàrrere noa; (pagare, torrare cosa) a su nou = a s'iscunzada
Frasi
sa cosa noa piaghet a totugantos ◊ custa tzacheta la tenzo unu muntone de annos, ma est noa noa ◊ domo noa, trastes noos! ◊ at àpiu pitzinnu nobu: fit isposada tres annos ◊ sa zente est totu cuntenta de su preíderu nou! ◊ modas nòuas in terras bècias ◊ dhoi fut un'ómini chi dhi fut morta sa mulleri, si fut torrau a cojai e sa mulleri noba teniat unu fillu mascu ◊ custu est su síndhigu nou
2.
su betzu nachi fit menzus de su nou
3.
so nou de su logu e tocat chi calicunu mi acumpanzet ◊ a nobas as a falare a sa festa ◊ chie l'ischit chi a nobas tue no ti ndhe ridas de totu custu? ◊ custa est moda chi ant vocadu como a novu
Etimo
ltn.
novus
Traduzioni
Francese
neuf
Inglese
new
Spagnolo
nuevo
Italiano
nuòvo
Tedesco
neu.
noiciólu , agt: noitolu,
noitzolu,
noitzou Definizione
chi est nou, de pagu tempus, fintzes chi tenet pagu isperimentu
Sinonimi e contrari
noale,
nobedhu,
noíciu,
novatu
/
ttrs. nubitoru
Frasi
at isploradu sa terra noitola ◊ a trabagliare fora est cosa fea: mezus in bidha peldiga noitola ◊ abbojant a piata che a bolu cun tzupedhos, cadreas e banchitas pro intèndhere su fatu noitolu
Etimo
ltn.
novicius
Traduzioni
Francese
nouveau,
novice
Inglese
inexperienced
Spagnolo
novato,
novel
Italiano
novellino,
novìzio
Tedesco
neu,
jung.