aportzedhàre , vrb Definizione
fàere o pònnere portzedhos, nau de is linnas, bogare e ammanniare is ogos acanta a si apèrrere
Sinonimi e contrari
abbuturare,
aoghire,
butonire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to gemmate
Spagnolo
brotar
Italiano
gemmare
Tedesco
Knospen treiben.
cadhicàre , vrb: cadhigare,
cuadhigai Definizione
cicire e andhare a cuadhu; coment'e cicire a cuadhu in su sensu de intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina; fàchere sas malas artes / abbarrare a pedra de cadhigare = a pedra de setzi a cuadhu, durare meda, tempos e tempórios
Sinonimi e contrari
cabadhare 1
/
codhai,
futire,
saltiare,
zúchere
Frasi
a sas duas de sero ant cadhigadu cun sas campanas sonendhe si podiant intopare sos Frantzesos
4.
cadhicatinche a sa màchina!
Etimo
ltn.
caballicare
Traduzioni
Francese
féconder,
forniquer
Inglese
to fornicate
Spagnolo
montar,
cabalgar,
montar,
cubrir,
acaballar
Italiano
montare,
gallare,
fornicare,
coire
Tedesco
decken,
befruchten,
Unzucht treiben.
carvàre , vrb Definizione
nau de is matas, fàere a carvas, a cambos
Sinonimi e contrari
forchidhare,
furcaxai
Traduzioni
Francese
se ramifier
Inglese
to branch
Spagnolo
ramificar,
ramificarse
Italiano
ramificare
Tedesco
Zweige treiben,
sich verzweigen.
chimíre , vrb Definizione
nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
frunzire 1,
inchimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
/
folai,
indobiri
Frasi
beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to sprout
Spagnolo
germinar,
brotar
Italiano
germogliare,
fare il gètto o stèlo di alcune èrbe
Tedesco
sprießen,
treiben.
ocíre , vrb: aoghire,
ocrire,
oghire,
ogire,
ogrire,
ojire,
oxire Definizione
foedhandho de is matas, de is linnas, fàere crèschere is ogos po fàere su frore o sa fògia noa e cambos noos
Sinonimi e contrari
abbuturare,
aguxai,
aportzedhare,
butonire,
indroghie,
inocrare,
obire,
oxare
Frasi
sos ratos sunt ojidos ◊ sa linna in beranu comintzat a oghire e a fiorire ◊ sas froghedhas sunt totu ocrindhe
2.
canta frua ojit su truncu tou sempre in cria!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to bud
Spagnolo
brotar
Italiano
gemmare
Tedesco
knospen,
Knospen treiben.
piglionài , vrb: pillonai,
apillonai,
pixonai,
puzonare Definizione
fàere àteru pigione; bogare sa tzeurra, àteros tudhos o pigionatzos, àteros cambos, nau de s'erba, de su laore, de is matas; aciapare, cassare pigiones; in cobertantza, cricare pillona, cricare ómine / pudha pillonada = chi zughet sos pudhighinedhos, is pigionedhos aifatu
Sinonimi e contrari
schissurai
/
acambare,
afroghedhare,
apuzonare,
brionire,
brotai,
brundhire,
pigionaciare,
puzonire,
rampudhire,
tidhire
/
turdare
Frasi
cussos mògios bi ant pagu a puzonare ◊ candho si acúrtziat sa die de puzonare, sa reina faghet unu cíulu fine fine e sas àteras abes si ponent in movimentu pro si tucare
2.
s'erva est puzonendhe ◊ su trigu at puzonadu in sete e oto cambas ◊ segundu s'erba chi est, mancai ndi dha tiris torrat a pillonai ◊ sa craba distruit sa mata apena pillonendi ◊ a sos frutales sa temporada los danníficat candho sas àrvures sunt fioridas o puzonadas ◊ totus is sèminis pillonant
3.
custa est una pudha piglionada
4.
chi cuss'amori torrit a pillonai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to sprout
Spagnolo
germinar,
brotar
Italiano
germogliare
Tedesco
sprießen,
sprossen,
treiben.
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definizione
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Sinonimi e contrari
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Frasi
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau
Inglese
to separate
Spagnolo
desmanar,
descarriar,
identificar
Italiano
sbrancare,
individuare
Tedesco
aus der Herde treiben.
subbacuài , vrb Definizione
piscare asuta de s'abba
Traduzioni
Francese
pêche sous-marine
Inglese
to go in for underwater fishing
Spagnolo
hacer pesca submarina
Italiano
fare pésca subàcquea
Tedesco
Unterwasserjagd treiben.