caschèta , nf Definitzione
druche fatu cun méndhula, saba e corgiolu de aràngiu impastaos impare e postos in d-una tira de pasta tesa a fine, fata a canaledhu, prena e serrada a bisura de lóriga
2.
est una caschetedha bella druci, cussa pipia, ma arguai a dh'iscontroriai!
Terminologia iscientìfica
drc
Ètimu
ctl.
casqueta
Tradutziones
Frantzesu
petit gâteau en forme de couronne
Ingresu
ring-shaped cake
Ispagnolu
rosquilla
Italianu
ciambèlla
Tedescu
Kringel.
casigiólu , nm: casizolu Definitzione
genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu
Sinònimos e contràrios
gruguzone,
gurgugiolu,
panada 3,
perita,
piredha
/
cdh. caxola
Frases
issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore!
Terminologia iscientìfica
csu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
"caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée)
Ingresu
strong cheese from southern italy
Ispagnolu
"caciocavallo",
un tipo de queso
Italianu
caciocavallo
Tedescu
geräucherter Hartkäse.
fòlma , nf, prep: forma,
fromma Definitzione
is línias, is oros chi giaent assimbígiu distintu a totu is cosas, ma fintzes su chi bastat po giare una bisura a calecuna cosa; genia de aina o istrégiu chi si ponet a segare o a fàere cosa sèmpere oguale (es. pasta, biscotos, pabassinos); trastu po mantènnere firma calecuna cosa a manera de pigare una bisura o mannària diferente; coment'e prep. si narat po istabbilire unu límite / forma chi… = apenas chi…, comente…, a manu a manu chi…
Sinònimos e contràrios
figura,
modellu,
mógliu
/
cufromma
Frases
custa poesia est posta in forma de chistionu ◊ cussa picioca portat is formas e sa caminada de una bagadia ◊ su tziu est ispinghendhe unu carredhu a forma de casseta
2.
su mastru ponet in fromma sas iscarpas ◊ nci funt is formas po fai figuras de terra o de ghísciu
3.
atendiai su pei forma su lentzolu ◊ forma su stampu su babballoti ◊ fromm'a s'intentu meu mi recreo (Piras)◊ mi ant arrestau, ma fio ispetandhe de dha finire forma s'innotzéntzia ◊ forma a s'ispesa depiat èssere su balanzu!
4.
cumentzant illuegus a si fai burlas de issu forma chi si funt sétzius ◊ s’est cuau in s’ortu a fosili parau po isparai su furoni forma chi s'iat a èssiri pesau in su muru ◊ in domu seu pagu trancuilla, forma ca imbèciu crescit su dolori (G.Zedda)
Sambenados e Provèrbios
smb:
Forma
Terminologia iscientìfica
ans
Ètimu
ltn.
forma
Tradutziones
Frantzesu
forme,
moule
Ingresu
mould
Ispagnolu
forma,
molde
Italianu
fórma,
stampo
Tedescu
Form.
ischeàre , vrb: ischejare,
ischiare 1 Definitzione
pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai
Sinònimos e contràrios
incheare,
ischifire,
scotai
Frases
s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada
2.
su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
creuser,
donner une forme
Ingresu
to hollow out,
to shape
Ispagnolu
ahuecar,
cortar dando una forma
Italianu
incavare,
sagomare
Tedescu
aushöhlen,
modellieren.
mógliu , nm: molle,
mollo,
mollu Definitzione
sestadura o forma de paperi po traperis, forma de linna po sabbateris chi serbit a fàere bestimentu o cartzamenta, de làuna po fàere druches; genia de istrégiu, o fintzes aina, fatu segundhu sa figura chi depet essire, ue si betat su metallu iscagiau po pigare sa forma comente intostat ifridandho (in cobertantza fintzes conca); persona o cumportamentu chi faet de ghia, chi si cricat de assimbigiare; in sa màchina de fàere macarrones est unu discu cun is istampos segundhu sa genia de macarrone chi depet fàere essire / pàrrere betadu a mollu = èssere bene fatu, bellu, fatu coment'e chi siat essidu de una fromma
Sinònimos e contràrios
càlibbru,
folma,
modellu
2.
trinta pilos no giughet in mógliu! ◊ su mollo chi amus connotu po fàghere ballas de prumu fit a ghisa de tenatza
3.
isse li fit babbu e frade, mastru e mollu ◊ custa de antiga cantada est unu mollu (F.Onnis)◊ sa Sardigna est difítzili de redusi a mòglius furisteris (G.Lilliu)◊ oi is leis me in Sardigna dhas faint asuba de is mollus de s'istadu italianu ◊ custa poesia mustrat molles de vida chi sos giòvanos como ant irbandhonadu
4.
a provégliu mi narant Padre Solle: sos versos chi mi bessint dae buca parent esser betados a su molle
Ètimu
ctl.
mottlo, mottle
Tradutziones
Frantzesu
moule,
forme,
modèle
Ingresu
mould
Ispagnolu
molde
Italianu
stampo,
fórma,
mòdano,
modèllo
Tedescu
Form,
Modell,
Schnittmuster.
óbiga, óbighe , nf, nm: ópica,
ópiche,
ópicu,
úpigu Definitzione
arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu
Sinònimos e contràrios
arraciallu,
arretza,
filau,
ganghiledhu,
trotiadore
/
ghelea,
giogada
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente)
Frases
fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche
2.
si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
filet de pêche en forme de sac
Ingresu
sack net
Ispagnolu
red en forma de saco
Italianu
réte a sacco
Tedescu
sackförmiges Netz.
piscèdha , nf, nm: pischedha,
pischedhu Definitzione
mógliu, genia de istrégiu tundhu, fundhudu e prus apertu in artu (segundhu sa forma chi si bolet giare), totu istampau in su fundhu e in costaos, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su chedhàrgiu po dhu fàere iscolare e intostare: si narat mescamente cun su significau própriu de casu e si narat pruschetotu aiscu, díscua in su sensu de s’istrégiu; genia de istrégiu de diferente mannària, iscartedhu de pértigas intéssias (ollastu, modhitzi, lumu, sàlighe) po pònnere prus che àteru cosa de sartu: is costaos si faent fintzes cun canna isperrada, is oros si acabbant cun sa pértiga chi lompet de su fundhu, is postas, (e cun cussas de mesania – partes contràrias in su diàmetru – si faet un’asa sola) faendho arresurtare sa buca prus pitica de su fundhu, o cantepare, dipendhet de comente s’intessent is giros – totu cantepare o prus piticos – a manu a manu chi si artzat / min. pischezone, pischizolu, piscedhitu
Sinònimos e contràrios
aiscu,
discuedhu,
frussella
/
coignolu,
scartedha
/
postura 1
Maneras de nàrrere
csn:
partis de sa pischedha: fundhu, costazos, oros, asa; piscedha de casu = unu pischedhu de casu; sa pischedha de sos ocros = sa calanca de s'ogru
Frases
dhi at fatu portai una piscedha de casu ◊ dhi giau unu bellu cacòi e una mesu piscedha de casu ◊ cun custu late faghimus bellos pischedhos de casu ◊ pro s'afitu de sa terra li ant dadu cos'e pischedhos de casu ◊ stau bèni meda, coment'e unu topi aintru de una piscedha de casu ◊ pro ratare segamus unu pischedhu de casu betzu
2.
prenamus sa pischedha de ua a che la ghirare a bidha ◊ batiant pischedhos de ficumurisca ◊ sas féminas ant aferradu onzuna su pischedhu sou e ant comintzadu a binnennare ◊ su dinari est che una pischedha de figu ’e tríulas: durat pagu!
3.
nos intendhimus sa tentascione a múghidas in sas uricras e chin sos istedhos in sa pischedha de sos ocros
Sambenados e Provèrbios
smb:
Piscedda, Pischedda, Pischeddu
Terminologia iscientìfica
stz
Ètimu
ltn.
fiscella, fiscellus
Tradutziones
Frantzesu
faisselle,
forme de fromage
Ingresu
chesse-mould
Ispagnolu
encella,
formaje,
queso
Italianu
cascino,
fiscèlla,
fórma di formàggio
Tedescu
Käseform,
Weidenkorb,
Käselaib.