ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definitzione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Sinònimos e contràrios
irmalaidare
Frases
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
demeurer infirme
Ingresu
to fall ill for a long time
Ispagnolu
enfermar de forma crónica
Italianu
ammalarsi a lungo
Tedescu
lange erkranken.
comentesisíat , avb: cumentisisiat Definitzione
de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi)
Sinònimos e contràrios
comentecasiat
Frases
est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa!
2.
bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
d'une très mauvaise manière
Ingresu
no matter (how)
Ispagnolu
de forma mala
Italianu
in pèssimo mòdo,
in una condizióne purchè sia
Tedescu
recht und schlecht.
costagòsta , avb Definitzione
manera de andhare in paris in logu chi faet a costera; manera de foedhare chentza arrespòndhere a tonu giustu po no bòllere arrespòndhere a sa pregonta
Sinònimos e contràrios
palabala
Frases
che so essidu costagosta chirchendhe sa robba ◊ sas istradas in logu de monte las faghent colare costagosta finas a che assuprire a subra
2.
arguai a los tocare, ca che essint palabala costagosta! ◊ candho li apo chircadu su dépidu che est essidu costagosta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
évasivement
Ingresu
evasively
Ispagnolu
de forma evasiva
Italianu
in mòdo evasivo,
evasivaménte
Tedescu
ausweichend.
fòlma , nf, prep: forma,
fromma Definitzione
is línias, is oros chi giaent assimbígiu distintu a totu is cosas, ma fintzes su chi bastat po giare una bisura a calecuna cosa; genia de aina o istrégiu chi si ponet a segare o a fàere cosa sèmpere oguale (es. pasta, biscotos, pabassinos); trastu po mantènnere firma calecuna cosa a manera de pigare una bisura o mannària diferente; coment'e prep. si narat po istabbilire unu límite / forma chi… = apenas chi…, comente…, a manu a manu chi…
Sinònimos e contràrios
figura,
modellu,
mógliu
/
cufromma
Frases
custa poesia est posta in forma de chistionu ◊ cussa picioca portat is formas e sa caminada de una bagadia ◊ su tziu est ispinghendhe unu carredhu a forma de casseta
2.
su mastru ponet in fromma sas iscarpas ◊ nci funt is formas po fai figuras de terra o de ghísciu
3.
atendiai su pei forma su lentzolu ◊ forma su stampu su babballoti ◊ fromm'a s'intentu meu mi recreo (Piras)◊ mi ant arrestau, ma fio ispetandhe de dha finire forma s'innotzéntzia ◊ forma a s'ispesa depiat èssere su balanzu!
4.
cumentzant illuegus a si fai burlas de issu forma chi si funt sétzius ◊ s’est cuau in s’ortu a fosili parau po isparai su furoni forma chi s'iat a èssiri pesau in su muru ◊ in domu seu pagu trancuilla, forma ca imbèciu crescit su dolori (G.Zedda)
Sambenados e Provèrbios
smb:
Forma
Terminologia iscientìfica
ans
Ètimu
ltn.
forma
Tradutziones
Frantzesu
forme,
moule
Ingresu
mould
Ispagnolu
forma,
molde
Italianu
fórma,
stampo
Tedescu
Form.
incujàre , vrb Definitzione
fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu
Sinònimos e contràrios
ancujare*,
aunchinare,
incruai,
indrúchere,
tròdhiri
| ctr.
istirare
Frases
sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana
Tradutziones
Frantzesu
baisser,
courber
Ingresu
to bend
Ispagnolu
doblar en forma de gancho
Italianu
piegare ad uncino,
curvare
Tedescu
biegen.
ischeàre , vrb: ischejare,
ischiare 1 Definitzione
pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai
Sinònimos e contràrios
incheare,
ischifire,
scotai
Frases
s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada
2.
su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
creuser,
donner une forme
Ingresu
to hollow out,
to shape
Ispagnolu
ahuecar,
cortar dando una forma
Italianu
incavare,
sagomare
Tedescu
aushöhlen,
modellieren.
iscufidàda , avb: iscunfidada Definitzione
a s'i. = a s'ispessada, candho unu no si dh'est ibertandho
Sinònimos e contràrios
fidada,
irfidiada,
ispensada
Frases
l'ant trampadu a s'iscufidada ◊ si fóscigat che colora e a s'iscufidada daet sa mossigada ◊ li at leadu su fizu a s'iscunfidada (T.Rubattu)◊ che un'isfoetada iscuta a s'iscunfidada mi as pienu su coro de assuconu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
traîtreusement
Ingresu
treacherously
Ispagnolu
de forma traicionera
Italianu
proditoriaménte
Tedescu
verräterisch.
óbiga, óbighe , nf, nm: ópica,
ópiche,
ópicu,
úpigu Definitzione
arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu
Sinònimos e contràrios
arraciallu,
arretza,
filau,
ganghiledhu,
trotiadore
/
ghelea,
giogada
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente)
Frases
fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche
2.
si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
filet de pêche en forme de sac
Ingresu
sack net
Ispagnolu
red en forma de saco
Italianu
réte a sacco
Tedescu
sackförmiges Netz.