Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbajonàre , vrb Definitzione essire o fàere a bajone, a lachedhu, a bisura de canale, nau de cosa lada, a pígiu fine o grussu puru (es. ortigu, tàula o àteru deasi) Sinònimos e contràrios acocovedhae, aggobbae, agionedhare, allachedhare, atzumborai, colembrai, corcobare, inconcobare | ctr. intennerare, istirai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to curve Ispagnolu encorvar Italianu incurvare Tedescu krümmen.

abbrovinàre , vrb Definitzione nau de linnàmene, atrotigare Sinònimos e contràrios colembrai, agionedhare, atrotiai Tradutziones Frantzesu bomber, courber Ingresu to bend Ispagnolu pandearse, combarse Italianu imbarcarsi Tedescu sich krümmen.

acocovedhàe, acocovedhài , vrb Definitzione incrubare, pinnigare in sèi etotu, fàere a un'arcu, a gobba, comente faet sa gente antziana Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocobetare, aggobbae, agionedhare, allachedhare, annacai, atrotiai, atzumborai, colembrai, corcobare, inconchedhare, inconcobare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cambrer, courber Ingresu to arch Ispagnolu encorvarse Italianu inarcare, ingobbire Tedescu sich krümmen, bucklig werden.

agionedhàre , vrb Definitzione fai giumburudu che agionedha Sinònimos e contràrios abbajonare, aggopedhare, acocovedhae, allachedhare, atrotiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu encorvar, combar Italianu incurvare, ingobbire Tedescu biegen, buckelig werden.

alletiàe, alletiài , vrb Definitzione allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare Sinònimos e contràrios abbajonare, allacare, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, indortigare Frases si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni) 2. fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas 3. portat is cambas alletiadas de su fàmini Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fléchir, courber Ingresu to bow Ispagnolu flexionar, doblar Italianu flèttere Tedescu biegen.

ancrucàre , vrb Definitzione abbasciare a cara a denanti, a una parte Sinònimos e contràrios dòrchere, grunare, imbasciai, inciunare, incruai, incrunai, ingrutzare Frases sos úlumos si ancrucant a su bentu ◊ fit ancrucadu e a conca bassa in sinnu de respetu candho su podestade l'at mutidu ◊ in sas iscras sos trutzos birdes de sa chipudha, ancrucados, fint réndhidos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se courber, se pencher Ingresu to bend Ispagnolu agacharse Italianu incurvare, inchinare, piegare Tedescu biegen, beugen.

ancujàre , vrb Definitzione fàere a un'ancuju, a cancarrone Sinònimos e contràrios aunchinare, imbasciai, incujare, pinnicai, tròdhiri Frases li deviat ancujare s'ischina a unu gantzu, tales chi totu lu potant ischire ite ascamile che amus! ◊ a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu ◊ ancuja sas ancas, chi no che at logu pro sos àteros! 2. sa paghe ancujat sa suferéntzia Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu curvar Italianu curvare, piegare ad uncino Tedescu krümmen, biegen.

corcobàre , vrb: corcovare Definitzione fàere dortu Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocovedhae, agionedhare, allachedhare, atrotiai, colembrai, inconchedhare, inconcobare, indortigare Frases sa lantza s'est corcovada pariat de pasta crua Ètimu spn. corcovar Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu torcer Italianu curvare, incurvare Tedescu biegen.

dòrchere , vrb: tòrchere* Definitzione fàere trotu, incrubare a una parte; cumbínchere o fàere cambiare idea a unu Sinònimos e contràrios ancrucare, atrotiai, intonchinare | ctr. indritare Frases mi dolet su pódhighe comente mi l'apo dórchidu 2. a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! Tradutziones Frantzesu courber, plier Ingresu to fold, to twist Ispagnolu doblar, retorcer Italianu piegare, stòrcere Tedescu biegen.

fritíre , vrb Definitzione tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Sinònimos e contràrios allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Frases denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Tradutziones Frantzesu fléchir, courber Ingresu to bow Ispagnolu doblar Italianu flèttere, chinare Tedescu beugen.

inconcobàre , vrb: incorcobare Definitzione atrotigare faendho coment'e a conca, a lacu Sinònimos e contràrios abbajonare, agionedhare, allachedhare, atzumborai, colembrai, corcobare, ingobbedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber, voûter Ingresu to bow Ispagnolu encorvar, corcovar Italianu incurvare, incurvire Tedescu beugen.

incujàre , vrb Definitzione fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu Sinònimos e contràrios ancujare*, aunchinare, incruai, indrúchere, tròdhiri | ctr. istirare Frases sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana Tradutziones Frantzesu baisser, courber Ingresu to bend Ispagnolu doblar en forma de gancho Italianu piegare ad uncino, curvare Tedescu biegen.

indortigàre , vrb: intoltigare, intorticare, intortigare, introtigare Definitzione fàere trota sa cosa dereta Sinònimos e contràrios alletiae, annacai, atorciai, atortiae, atrotixai, corcobare, indrúchere, intortighinare | ctr. intennerare Frases truvat su boe a corfos de "Perdeu!" ca totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ◊ no indórtighes cussu ferru ca serbit ténneru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to curve Ispagnolu encorvar Italianu curvare, piegare Tedescu biegen.

ingruxàre , vrb Definitzione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinònimos e contràrios ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frases s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Tradutziones Frantzesu s'incliner, baisser, se courber Ingresu to bend down Ispagnolu inclinarse Italianu inchinarsi, piegarsi Tedescu sich neigen.

muciàre , vrb: mucrare, mugiare, mugrare, mujare, muxare Definitzione coment'e orrugare o fàere a mugros, a orrugos, ma nau in su sensu de incrubare, indrúchere, fintzes mòvere a furriadura Sinònimos e contràrios allacanae, aúlghere, dòrchere, incruai, nugrare Frases múcia s'ischina e càrrami predichedha! ◊ mi dolet su costazu ma za bi la fato a mi mugrare pro mi leare cosa ◊ si mujat s'àlvure a su bentu ◊ su bentu isfidiadu muxat sos briones chi in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu)◊ zughet sas palas mujadas de sos annos ◊ s'umanidade l'ant mugrada bentos berminosos ◊ si faghet isfortzu si múgiat che giuncu ◊ at mujadu sa conca a sas leadas in giru ◊ s'ària mugrat sa lughe e pro cussu su Sole si podet bídere naschindhe unu pagu innantis ◊ fint sétzidos in terra cun sas ancas mujadas fintzas a tocare sas petorras Ètimu ltn. mut(i)lare Tradutziones Frantzesu fléchir, courber, incurver Ingresu to bend Ispagnolu flexionar, doblar Italianu flèttere, curvare Tedescu biegen.