Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ansàre , vrb: assare Definitzione asciutare meda a fogu, a puntu de arridare sa cosa: assare su pane, sa linna Sinònimos e contràrios aghedhare, aredhare, arridae, aturrai 1, carasare, passare Frases su pane de fresa innanti si coghet, apustis si torrat a su furru pro l'assare ◊ sa linna assada tenet dereta ◊ l'ant assadu sas caldanas de s'istiu Ètimu ltn. assare Tradutziones Frantzesu sécher au four, griller Ingresu to toast Ispagnolu bizcochar, tostar Italianu biscottare, tostare Tedescu zweimal backen, rösten.

assadúra , nf Definitzione su assare; sa de duas intradas de su pane de fresa a su forru, cussa po dh’arridare (sa prima est po dhu còere); maladia de sa pedhe Sinònimos e contràrios assada, arridadura, carasadura / asserra Terminologia iscientìfica pne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu séchage au four Ingresu toasting Ispagnolu tostado Italianu biscottatura, tostatura Tedescu Rösten.

carasàre , vrb: carasciare, carasiai 1, carasiare, carassari, caresare Definitzione si narat de sa pasta crua chi, lassada de suíghere, faet crosta (carassa), si tzacat e dhi noghet puru; nau de su pane de fresa cotu, intrare a su forru un'àtera borta po dhu fàere àrridu, e chi po comente essit totu arraspiosu paret tzacau (a sa parte de aintru)/ sa pasta si caresat = si assutat, s'intostat (e si tzacat) a pizu de fora candho, cariendhe, si lassat pasare Sinònimos e contràrios ingrimire, iscarasciare, selesae / ansare, aredhare, arridae Frases sughestantu chi istamus cariendhe custu, de pane, s'àteru cheret cuguzadu ca sinono si caresat ◊ sa pasta si est carasiada ◊ sa pasta cheret torrada a cariare candho si est caresada 2. passabat notes intregas inturtandhe, cariandhe e tendhendhe innantis de iscopercare e carasare su recatu ◊ sas féminas su manzanu chito cochent e carasant su pane Ètimu ltn. charaxare Tradutziones Frantzesu sécher au four Ingresu to toast Ispagnolu bizcochar Italianu biscottare Tedescu rösten.

càrcara , nf Definitzione forru po còere sa pedra carcària de fàere a crachina Tradutziones Frantzesu four à chaux Ingresu limekiln Ispagnolu calera Italianu fornace per fare la calce Tedescu Kalkofen.

fornacéri , nm Definitzione chi contivígiat, atendhet unu furraghe, unu forru Sinònimos e contràrios forraju Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu propriétaire d'un four Ingresu kilnman Ispagnolu tejero Italianu fornaciàio Tedescu Brenner.

forràxi, forràxu , nm: furraghe, furraxi Definitzione genia de forru mannu po còere crachina o cosas deasi Sinònimos e contràrios fornera, furronera Frases in sos furraghes coghiant sa preda carcària a la fàghere a carchina ◊ est unu logu tzerriau "forraxu" poita nci fiat unu forru de télua Tradutziones Frantzesu four Ingresu furnace Ispagnolu calera (f), horno Italianu fornace Tedescu Brennofen.

fórru , nm: furru Definitzione buidu fatu a muradura a fràigu, prus che àteru a fundhu tundhu, sa bòveda a bombè, buca larga, po dhue còere pane; de àtera genia, mannu, po còere pedra carcària o àteru (forru de crachina, de arregiola, de matone, de téula, de iscagiare galantza), in trastos modernos po còere su papare a orrostu / min. furrichedhu; forru de cuarra = mannu de bi còghere totu paris unos 20 chilos de civraxu / partes de unu forru: sa buca o gianna, su cúcuru, su fundhu, sos costazos, su chelu, su fumajolu o bentosa, cucurale (no sempre) Maneras de nàrrere csn: coi, còchere, pònnere in su f. = itl. cuòcere, méttere al fórno; scotai su f. = pònnere fogu sa prima borta in furru nou; furru fatu = budhidu a puntu zustu de che poder betare su pane a còghere, arbigau (candho in su furru bi at fache o faci); furru crispu = cràdiu, budhidu a tropu; f. àsiru = lenu, de malu colore, a fogu brandhu; in su furru no bi at fundhu = su fundu de forru no est budhiu a puntu giustu de fai còiri su pani; forru de campagna = zenia de isterzu tupadu, fatu a zisa de furru, de pònnere a còghere cosa cun pagu fogu; ai papau pani de seti forrus = ischírela longa, àere isperiéntzia meda, aprofitare de s'unu e de s'àteru; betàreche su furru = fai dannu mannu; ingertai su forru (coghindhe pane)= ifurrare su pane a còghere candho su furru est in sa menzus muta, imbudhighinadu a puntu zustu; passare su tempus (sa die, sa vida) che forru de malu colore = chentza cumbinare nudha de importu Frases no mi dha tirist a longu meda, ca no nd'est mancu arrutu su cúcuru de su forru! ◊ po pònniri su pani a coi, sa faci de su forru depit èssi bianca ◊ su fogu in su forru cheret murigadu e sa bràsia aparizada po fàghere unu funnu parímighe 2. est mellus marrandu a forr'e soli chi no impirigau in custas cosas! 3. est mezus chi no sica cussu contu, sinono bi est su perículu chi nche ghete su furru! Sambenados e Provèrbios smb: Furru Terminologia iscientìfica dmo Ètimu ltn. fornus, furnus Tradutziones Frantzesu four Ingresu oven Ispagnolu horno Italianu fórno Tedescu Backofen, Ofen.

irfurràre , vrb: isfurrare, sforrai Definitzione bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu Sinònimos e contràrios sciorrai | ctr. iforrare Frases sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente 2. sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue! 3. su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retirer du four Ingresu to take out of the oven, to churn out Ispagnolu deshornar Italianu sfornare Tedescu aus dem Backofen herausnehmen.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definitzione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinònimos e contràrios mamucu, mútiu Frases in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Ingresu pitch dark Ispagnolu obscuro como boca de lobo Italianu bùio pésto Tedescu stockdunkel.