abbiàtzu , avb Definitzione
cantu prima
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le plus tôt possible,
au plus tôt
Ingresu
as soon as
Ispagnolu
cuanto antes,
lo antes posible
Italianu
quanto prima
Tedescu
sobald wie möglich.
abbinài , vrb: abbinare Definitzione
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Sinònimos e contràrios
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Frases
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Tradutziones
Frantzesu
tremper dans le vin,
s’enivrer
Ingresu
to rinse with vine
Ispagnolu
mojar con vino,
emborracharse
Italianu
avvinare
Tedescu
Wein tränken.
abbrusciàre , vrb: abbrussare,
abbrutzai,
abbrutzare,
abbultzare,
abbursai,
abburtzai,
abburtzare Definitzione
tocare su brúciu po connòschere su motu de s'artéria, su tochedhu de su coru; mòvere is bratzos, istrínghere cun is bratzos, cun is brúcios, a logos giare e istrínghere sa manu saludandho
Sinònimos e contràrios
apulsai,
brucitai
/
anatare
Frases
bengat, su dotori, a mi abburtzai! ◊ bi at dutore chi ti faghet sa retzeta e mancu ti abbrutzat ◊ mi abbultzo: su coro est martedhendhe ◊ pustis chi si l'at bene abbadiada l'abbrúsciat e fit débbile de motu
2.
Tzipirianu si nc'est ghetau a s'àcua: dhu bideis abbrutzendi? ◊ ndhe apo abbrussadu de àrbures, sempre a su piga e fala a segare sida a su bestiàmine!…
3.
aus annovau e abbursau is amigus partendu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tâter le pouls au poignet,
prendre le pouls
Ingresu
to feel s.o.’s pulse
Ispagnolu
tomar el pulso
Italianu
tastare il pólso
Tedescu
den Puls fühlen.
acanciofài , vrb Definitzione
aferrare a pilos brigandho e iscudendho o fintzes pigare de mala manera; betare apare, totu a méschiu
Sinònimos e contràrios
aciufai 1,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frases
nosu iscioperendu e is crumirus andendu a trabballai: ma is féminas gei dhus iant acanciofaus, iant ispinniau fintzas s'autista!
2.
cumentzat s'esami e ge m'iant acanciofau: de dogn'arratza mi nd'iant fatu, fintzas acapiau a manus e a peis in d-una cadira!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se crêper le chignon
Ingresu
to brawl
Ispagnolu
andar a la greña
Italianu
accapigliarsi
Tedescu
sich raufen.
acódhu , avb, iscl: acollu 1 Definitzione
est innòi, est bénniu, si bit
Sinònimos e contràrios
addeallu,
allodhu,
midhu
Frases
a s'arbeschidorza acodhos, sos piratas! (G.Sanna)◊ chie tenet dinaris de avassu, de los impiegare acolla s'ora! ◊ che passat una die, duas, tres… a candho acollu totu caratzadu! ◊ si chircas unu padronu, su padronu acollu inoghe!
Tradutziones
Frantzesu
le voici,
le voilà
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo!
Tedescu
Gastfreundschaft,
Heim.
addotorài, addotoràre , vrb Definitzione
giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda
Tradutziones
Frantzesu
décerner un diplôme,
obtenir son diplôme,
faire le pédant
Ingresu
to graduate,
to air one’knowledge
Ispagnolu
licenciarse,
titularse,
maestrear,
presumir de docto
Italianu
addottorarsi,
fare il saccènte
Tedescu
doktorieren,
den Besserwisser spielen.
aferritàre , vrb Definitzione
fàere su marcu a ferru abbrigau a su bestiàmene maduru
Sinònimos e contràrios
marcare
Frases
in sos beranos pigaiant a montes pro aferritare su bestiàmine
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
marquer le bétail au fer rouge
Ingresu
to brand
Ispagnolu
marcar,
herrar
Italianu
marchiare
Tedescu
kennzeichnen.
agiobadúra , nf: giobadura Definitzione
su allobare, nau mescamente de is boes acapiaos a su giuale
Sinònimos e contràrios
agiobu,
agiuamentu,
cropadura,
giungidura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mise sous le joug
Ingresu
yoking
Ispagnolu
el enyugar
Italianu
aggiogaménto
Tedescu
Einspannen ins Joch.
allochélu , avb Definitzione
allodhu in cudhane, adheni!
Sinònimos e contràrios
alloncedhu,
billuchelu,
mianchelu,
millichelu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà!
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo!
Tedescu
hier ist er!
allódhu , avb, iscl: allollu Definitzione
foedhu chi si narat, coment'e inditandho, po unu o calecuna cosa chi essit, si biet o benit totinduna
Sinònimos e contràrios
achelu,
acodhu,
addeallu,
adhicoe,
ajallu,
edheà,
ellodhu,
lallodhu,
lalu,
midhu,
mirodhu
Frases
allodhu, dh'apu biu s'istedhu brincadori! ◊ nosu iaus a bolli: pedia sa gràtzia, allodhu in pratza! ◊ mellus a narri "allodhu" che "alloncedhu" ◊ nomenau su molenti… allodhu presenti!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo
Tedescu
hier ist er!
allondhédhu , avb Sinònimos e contràrios
allodhu,
bidhu,
midhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà
Ingresu
here it is! (he)
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo
Tedescu
hier ist er!
amèga , avb: ammegu,
ammega,
ammegas,
megas Definitzione
megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe
Frases
ammegas de bènnere so in su mamentu
2.
proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de…
Ingresu
in the act of…
Ispagnolu
mientras,
a punto de
Italianu
nell'atto di…
Tedescu
im Begriff zu.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definitzione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frases
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de…
Ingresu
to be going to…
Ispagnolu
estar a punto depara,
estar
Italianu
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedescu
im Begriff sein zu.
ammustài , vrb: ammustare Definitzione
catzigare, istrecare o mòlere s’àghina po fàere su mustu; aciúnghere mustu; piscare sa binatza a istrégiu (cofa) po che lassare iscolare su mustu innanti de dha prentzare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouler le raisin
Ingresu
to press grapes
Ispagnolu
pisar la uva
Italianu
pigiare l'uva
Tedescu
die Trauben pressen.
Annunóu , nm Definitzione
sa prima die de s'annu
Tradutziones
Frantzesu
nouvel an,
le jour de l'an,
le premier de l'an
Ingresu
new year's day
Ispagnolu
Año Nuevo
Italianu
Capodanno
Tedescu
Neujahr.
apatentàdu , agt Definitzione
chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura
2.
est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha!
Tradutziones
Frantzesu
qui a le permis de conduire
Ingresu
licensed
Ispagnolu
cualificado,
que posee el permiso de conducir,
redomado
Italianu
patentato
Tedescu
zugelassen,
mit Führerschein versehen.
arralatài , vrb: arrallatai,
arrelatai,
arrellatai,
arrelletari,
ralatai* Definitzione
lígere o fàere una relata apitzu de calecuna chistione; istare a chistionu, foedhare cun àtere
Sinònimos e contràrios
faedhare,
negossare
Frases
eus ascurtau su chi at arralatau su Majori ◊ is fradis funt arrallatendu de custu fatu
2.
est in s'oru de s'enna arrelatendi cun su frabbotu ◊ cun chini fust arrellatandu, ca ti apu inténdiu? ◊ a arrallatai est bella, cussa, e a ponni in befa sa genti!
Tradutziones
Frantzesu
faire le compte rendu,
référer
Ingresu
to report
Ispagnolu
relatar
Italianu
relazionare,
riferire
Tedescu
berichten.
arrastài , vrb: arrastare,
arrastari,
arrastrai,
rastai Definitzione
andhare a s'arrastu de sa fera, pigare s'arrancu, fragare; sighire o pònnere aifatu de s'ormina, de is arrastos
Sinònimos e contràrios
acarigai,
annajare,
annàsere,
fiagare,
isimare,
nuscai,
semare 1
/
addromare,
atratare,
ildarrastare,
orminare,
trateare
Frases
su cani miu at arrastau sa perdixi ◊ recuias a domo arrastendhe sabores dae tesu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
flairer le gibier
Ingresu
to scent game
Ispagnolu
rastrear
Italianu
fiutare la selvaggina
Tedescu
wittern.
arregài , vrb: regrare Definitzione
su si fàere sa regra, a regra, fàere sa rega; fintzes chistire, pònnere a parte
Sinònimos e contràrios
allogae,
collire
2.
tenit su dinai arregau in su calàsciu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
attraper le favus
Ingresu
to make honeycomb
Ispagnolu
hacerse panal
Italianu
farsi favo
Tedescu
die Honigwabe bilden.
arrodeàre , vrb: arrodiai,
arrodiare,
orrodeare,
rodiai Definitzione
andhare a rodeu, a s’inghíria inghíria comente faet s’istore in s'ària, andhare in giru de innòi e de inní, istare a rodeu, su si pònnere a inghíriu de ccn., istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho po che dha furare o fintzes po fàere dannu; fintzes pònnere cosa coment’e fascadura po aguantare / andhare arródia arródia = bagamundai, abarrai andendi totu a ingíriu
Sinònimos e contràrios
arrodare 1,
arrogliai,
inghirare
Frases
si li fint arrodiados in giru curiosos de ischire ◊ sa zente est acudida e si est arrodeada in sa piata ◊ si che sunt mortos sos chi fint arrodeandhe contra a sa vida tua (N.Rubanu)◊ is carrogas funt arrodiendi in su celu ◊ is merxanis arrodiànt in circa de coberai su mandiari ◊ sa Terra arródiat a ingíriu de su Sobi
2.
candho at fatu sos chent'annos sa zente fit arrodiada a isse ◊ sos abbilastros sunt arrodiados a su mortorzu
3.
in cussa carrada, bècia e mali arrodiada, de binu no ndi abarrat!
Ètimu
spn.
rodear
Tradutziones
Frantzesu
circonvenir,
faire le tour
Ingresu
to get round,
to siege
Ispagnolu
rodear
Italianu
circuire,
girare attórno,
assediare
Tedescu
umlaufen,
belagern.