Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àtzula , nf Definitzione fundhurúgiu de sa lissia Sinònimos e contràrios bogaderi, sàciula* Tradutziones Frantzesu charrée Ingresu rest of ash inside an ash pan Ispagnolu cernada Italianu ceneràccio Tedescu Laugenasche.

bogadéri , nm Definitzione su chinisu de sa lissia chi abbarrat a fundhurúgiu Sinònimos e contràrios àtzula Ètimu ctl. bugader Tradutziones Frantzesu charrée Ingresu ash rests inside an ash-pot Ispagnolu cernada Italianu ceneràccio Tedescu Laugenasche.

cardufàri , nm: carduvare, carduvari Definitzione chinisu, su chinisu budhiu asuta de sa braxa Sinònimos e contràrios calduchinu, fadhisa, fairivàiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu rescoldo Italianu cinìgia Tedescu heiße Asche.

chighína , nf, nm: chigina, chijina, chinisa, chiníscia, chisina, chixina Definitzione su materiale a pruinedhu fine chi abbarrat de sa cosa e mescamente linna) abbruxada (de colore biancu brutu si est abbruxada bene) Sinònimos e contràrios chíghine, chinisu, cinus Maneras de nàrrere csn: sas chixinas, sos chisinos = su mércuris candho comintzat su barantinu; betare sas chisinas a unu = betàreli maledissiones, fàghereli fatuzos; falare o fàghere una cosa o unu logu a chisina = abbruxai totu; zúghere sa cara che a sa chisina = portai faci lègia, istai mali; èssere a una chisina = èssiri imbriagus; frocas de chisina = tàpile ladu de chisina, fozisina brusiada chi bolat; mòrrere in sa chisina = bregúngia manna pruscatotu po un'ómini, nau de chini si morit in domu e no trabballendi Frases ube si fachet focu bi abbarrat chisina ◊ su fogu at falau a chisina totu su monte ◊ paret unu vulcanu bombitendhe chigina e bràgia ◊ cussu logu est carralzadu de chixina, ca l'ant brujadu ◊ cussu est fatu a chigina e ismentigadu puru 2. zughet sa cara chei sa chisina, in colore de chisina ◊ ti faches chei su frore de sa chisina pro onzi cosichedha ◊ pro te no benit mai mércuris de chijina e gai sempre in màscara ses tue! (S.Casu) Ètimu ltn. *cinisia Tradutziones Frantzesu cendre Ingresu ash Ispagnolu ceniza Italianu cénere Tedescu Asche.

chinísu, chiníxu , nm: chisinu, cinísciu, cinisu, cinixi, cinixu, ginisu Definitzione su pruinedhu chi abbarrat de sa cosa (mescamente linna) abbruxada deunudotu, de colore biancu brutu Sinònimos e contràrios chighina*, cinus Maneras de nàrrere csn: frore de c. = chisina colada assuta, chentza malesa; cinisu acaugau = sa chisina chi abbarrat pasada candho si faghet sa líssia; fai o faisí a cinixu = falare a chisina, brusiare deunutotu; mércuris de cinixu = prima die de barantinu, candho in crésia ponent sa chisina in conca pro ammentare chi semus de brúere; cani de cinixu = cane chisineri, chi istat sempre allorigadu in su caentu, ammandronadu Frases ingunis mi ndi abarru, càrigas a su cinisu!…◊ antighedempus che seghiant s'imbíligu cun sos serros, dh'acapiànt e dhi poniant frore de chinisu 2. si est fatu cun sa cara in colore de chinisu de sa timória ◊ su dinai furau si fúrriat a cinixu Sambenados e Provèrbios smb: Cinisu Tradutziones Frantzesu cendre Ingresu ash Ispagnolu ceniza (f) Italianu cénere Tedescu Asche.

fadhísa , nf: fadhixa Definitzione chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu Sinònimos e contràrios cardufari, fairivàiri Frases si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa Ètimu ltn. *falliva Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu ceniza caliente debajo de las brasas Italianu cinìgia Tedescu Glutasche.

fairivàiri , nm: farivàiri, farivari, frarivrari Definitzione chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou) Sinònimos e contràrios calduchinu, cardufari, fadhisa Frases cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu… Ètimu ltn. flagrare Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu ceniza caliente debajo de las brasas Italianu cinìgia Tedescu Glutasche.

fràssu , nm Definitzione àbiu a fògia longa o ollastu de frúmene, mata chi faet in logos de erriu: faet linna tostighina, lenta e abbentadita, chi no isperrat, bona po òpera Sinònimos e contràrios oga Frases a duxentus metrus de su frassu dhui at una mígia de àcua Sambenados e Provèrbios smb: Frassu, (De)frassu Terminologia iscientìfica mtm, lno, fraxinus excelsior Ètimu ltn. fraxus Tradutziones Frantzesu frêne Ingresu ash (tree) Ispagnolu fresno Italianu fràssino Tedescu gemeine Esche.