còma , nf: comma 1 Definitzione
is puntas prus fines de is matas, una de is tres partes de una mata (in sensu verticale), sa prus in artu
Sinònimos e contràrios
carvata,
chima,
comiola,
frandha 1,
pumpulina
Maneras de nàrrere
csn:
pònniri sa cosa a truncu coma = cun sos runcos parte a cara a un'ala e parte a cara a s'àtera, fintzas a dortu e a rugadis, a s'irregulada; o est mamma o est carru ’e coma! = si no est una cosa… est un'àtera!
Frases
is mànigas de su lori si depint carrigai postas a truncu-coma ◊ piga su cambu de sa parti de su truncu, no de sa coma!
2.
ndi as a bolli a cuncordai duus fuedhus a truncu coma!…
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
ltn.
coma
Tradutziones
Frantzesu
chevelure d'un arbre
Ingresu
leafage
Ispagnolu
copa
Italianu
chiòma delle piante
Tedescu
Baumkrone.
fògia , nf: fòglia,
foxa,
folla,
foza Definitzione
una de is partes de is erbas o de is matas (upm), de tanti formas ma prus che àteru lada e longa, ue si faet sa clorofilla: si narat fintzes de is partes de is frores (es. arrosa centuvollas), itl. pètalo, chi no funt àteru si no fògias mudadas de colore e de forma; pígiu fine de calecuna cosa / min. fozichedha, follita, follixedha / genias de fògia: lada, longa, a agu, a coro, a punta (a lantzita); folla picada, bichillitada, assarretada = cun is oros a dentighedhas, a puntighedhas; partes de una fògia: sa crosta (sa parte prus grussa, chi cumènciat de ue atacat a su fundu o a su cambu – su cambixedhu –, passat in mesu de sa fògia e s’ispartzit in filacitus o venas chi acabbant in is oros e formant su carasu o nerviadura), s'oru (a bortas picau totu a puntighedhas, a bortas a línia dereta, a bortas undhulau), pàgina (parte de fundhu, parte de pitzu)/ dhue at fitónimos meda chi leant su númene folla: f. de àcua (Potamogeton natans), de axedu (ciduledha, coraxedu 1), de funtanedhas (folladedha), de limoni (menteabe, Melissa officinalis), de nérbius (Sagittaria sagittifolia), de prata (Lunaria annua), de santu Giorgi o de ferru (acantu 2), de santu Nicolau (feurratzu), de santa Maria (Chrysanthemum balsamita), folla ’era (edra); erba de chimbe fozas = cincuvollas (Potentilla reptans, P. sterilis)
Sinònimos e contràrios
fogiuliu,
fròngia
Maneras de nàrrere
csn:
trèmere che foza = trèmere meda de s'assuconu, de sa timoria; lépiu che foza = lebiedhedhu; folla de origa = itl. padiglióne
Frases
tiu Antine aiat postu is istecas de unu paracu betzu acuadas in mesu de sa fògia ◊ candu is nais de sa figu si faint modhis cumentzant a essiri is primus follas ◊ bi at àrbures chi in atunzu iscútinant sa foza ◊ sa crésia est prena de gente ibertandho a ndhe ingòllere una fògia de pramma beneita ◊ in s'ortu bi est s'intempériu: est dendhe borta fintzas sa foza ◊ su sèmene tudhidu at bogadu sas primas duas fozas ◊ si fiat apatau in d-una mata sentza de folla ◊ custu piastu si faiat ponendho a budhire in d-una pingiadedha pódhine, o sèmene de linu o fògia de nabrighedha ◊ bai fintzas chi as a contai folla a cantu fúrriat bentu!
2.
fiat manna sa gana de fastigiai cun is piciocus in divisa e càncua arrosa no iat trigau a pèrdiri sa folla…
3.
si tremiat che sa folla, mischina! ◊ ajaja fit minuja e lépia che foza
Terminologia iscientìfica
rbr.
Ètimu
ltn.
folia
Tradutziones
Frantzesu
feuille,
feuillage
Ingresu
leaf,
leafage
Ispagnolu
hoja,
follaje,
pétalo
Italianu
fòglia,
fogliame,
pètalo
Tedescu
Blatt,
Laub.
fozasína , nf: fozisina,
fozosina,
fozusina Definitzione
sa fògia de is matas mescamente candho ndh'est in terra
Sinònimos e contràrios
fogiàmene,
fogiuliu,
patrítzia
Frases
su carru fit barriadu de sida, fozisina e cherchizu ◊ su pinnetu est cucuzau a fozasina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
feuillage
Ingresu
leafage
Ispagnolu
follaje
Italianu
fogliame
Tedescu
Laub.