Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

anninnitàu , pps, agt Definitzione de anninnitae; chi est miseredhu, no at créschiu, nau de ccn. Sinònimos e contràrios trighinzu 1 Tradutziones Frantzesu rachitique, maigre et débile Ingresu poor looks, rachitic Ispagnolu raquítico Italianu di aspètto mìsero, rachìtico Tedescu kümmerlich.

cóltzu , agt, nm: colzu, cortzu, corzu 1, cotzu 3 Definitzione foedhu chi narant po ammischinare o lastimandho a unu; foedhandho de unu mortu, s'ispaciau, sa bon'ànima; fintzes chi est totu malandhau / cortzaredhu! = siscuru!, scerau!, mischinu! Sinònimos e contràrios beadu, mischinu, moltu, siscuru / malacónciu / cdh. cólciu | ctr. diciosu Frases coltzu si andhas foressidu solu in su buscu niedhu! (P.Casu)◊ corzu a isse si no si ndhe adderetat! ◊ corzu chie si fidat de amigos! (P.Pisurzi)◊ custu mi ammentant sa colza pitzinnia! ◊ a dolu de sas coltzas netas mias, chi mi ant a pesu in domo! 2. su colzu de tziu Istèvene, candho si agataiat, za fit ómine! ◊ s'interramortos at ammaniadu una tuda pro un'àteru corzu ◊ su colzu de babbu meu naraiat sèmpere a no fàghere male a neune 3. sa mobbília no podiat èssere prus cortza: cadrea mala, mesedha totu arroinada Ètimu crsn. córciu Tradutziones Frantzesu pauvre, Dieu ait son âme, feu (f. feue) Ingresu poor (thing), latelamented Ispagnolu el pobre Italianu poverino, buonànima Tedescu arm, Selige.

impoburitài , vrb Definitzione orrúere o bènnere in bisóngiu meda, in poberesa manna Sinònimos e contràrios acuculiare 1, aframicare, aframicosare, apedhitzonai, impoberai | ctr. arricai Tradutziones Frantzesu appauvrir Ingresu to make poor Ispagnolu empobrecer Italianu immiserire Tedescu verarmen.

iscedàu , iscl, agt: isciarau, scedau* Definitzione foedhu chi si narat mescamente lastimandho a unu po dannu o àteru motivu Sinònimos e contràrios deldiciadu, dirgrassiadu, mabassortau, malafadau, malafortunau, míseru / scurixedhu!, siscuru! Frases a cussu, iscedau, no dh'ant betau sabi a conca! Tradutziones Frantzesu le pauvre! Ingresu needy, poor thing Ispagnolu pobre, pobrecillo Italianu poverino Tedescu arm, unglücklich.

matàgnu , agt: metantzu, metanzu Definitzione chi no tenet calidades bonas, nau de cosa e de gente puru (de ccn., fintzes chi est giau a fàere male) Sinònimos e contràrios iscadentonzu, malésicu, malu, mecianu* | ctr. bonu Frases su bentu de santu Simone tenet fama metanza ca ndhe iscudet s'ischissone ◊ invece de dultzuras mi faghes passare oras metanzas ◊ cussu est unu dutore metanzu ◊ su prus forte fachiat s'ala a su metantzu Tradutziones Frantzesu de mauvaise qualité, médiocre, répréhensible Ingresu ordinary, poor, censurable Ispagnolu de mala calidad, reprobable Italianu scadènte, mediòcre, riprovévole Tedescu minderwertig, mittelmäßig, verwerflich.

meciànu , agt, nm: metzanu Definitzione chi (o chie) est de calidades pagu bonas, antzis antzis malas, nau de cosas e de gente Sinònimos e contràrios iscadentonzu, matagnu, tratu 1 | ctr. bonu Frases de annadas ndhe faghet bonas e metzanas ◊ aia in manu unu nodosu càmbaru e metzanu cun totu gherraia ◊ no timet ne fritu e ne calura, ne tempus bonu e ne tempus metzanu 2. sos metzanos abbratzant sa vindita e lis paret balanzu e granzeu ◊ su piús mandrone e piús visciadu, su piús metzanu e faularzu fit isse ◊ cantat sa glória e martíriu de sos Santos, sas vilesas de sos metzanos Sambenados e Provèrbios smb: Mezzanu Ètimu itl. mezzano Tradutziones Frantzesu de mauvaise qualité, médiocre Ingresu poor Ispagnolu medianillo Italianu scadènte, mediòcre Tedescu minderwertig, mittelmäßig, Mittelmäßige.

meschínu , agt, iscl: mischinu Definitzione chi istat male, chi est sufrindho, nau mescamente a làstima de su pòberu o de chie tenet o at tentu calecunu male, dannu / betàresi a sa mischina = atrogare su male fatu coment'e iscusèndhesi Sinònimos e contràrios pòberu / addolumannu!, addolumeu!, siscuru! Frases mischinu de tui: ses béciu in s'ossu, ita as a bolli fai a is piciocas!…◊ mischinu, mi nd'est partu mali: fiat tristu e annugiau ◊ mischinu su castiau! Tradutziones Frantzesu le pauvre! Ingresu poor thing! Ispagnolu ¡pobre! Italianu poverino! Tedescu arm, der Ärmste!

míseru , agt, nm Definitzione nau de ccn., chi est pòberu, o de cosa chi creschet chi at fatu pagu isvilupu; nau de unu po comente acostumat a fàere, chi est malu, chi faet su male aprofitandho de chie no si podet abbàlere: si narat fintzes de unu chi est de pagu impita, pagu àbbile; si narat a làstima coment'e tenendho piedade Sinònimos e contràrios pòberu / cdh. mísaru / miseràbbile / iscedau, siscuru | ctr. ricu / àbbile 1, balente / imbénnidu Frases chin cussa leze su ricu s'at sichiu a prenare sas bértulas de s'ingurtonia e su míseru est abbarrau míseru ◊ no bi est faghindhe cust'arburedha: est mísera mísera cun totu chi la so abbendhe 2. cussu bandhiu fit un'ómine míseru, irfidiau, chin su dillíriu de su sàmbene in su coro ◊ bi fit su balente e bi fit su míseru 3. míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ míseru chie b'intrat, a presone! ◊ míseru chie chircat pane anzenu! ◊ míseru ’e mene, míseru ’e tene! Tradutziones Frantzesu misérable, piètre (meschino) Ingresu poor Ispagnolu miserable Italianu mìsero, miseràbile Tedescu arm, gemein, Arme, Schurke.

pòberu, póberu , agt, nm: pòbiru, pòboru, pòburu, pòvaru, póveru Definitzione chi o chie tenet pagu o nudha benes, siendha, chi est bisongiosu o chi dhi mancat ccn. cosa o ndhe tenet o portat tropu pagu, chi est in cunditziones de necessidade; coment'e agt. dhu narant lastimandho a unu, cristianu, béstia o fintzes mata, po ccn. male o dannu chi tenet o at tentu e deosi si narat innanti de su nm. / min. pobiritu, pobiredhu, pobiritedhu = p. meda, in bisonzu meda (e fintzes pedulianu, chi campat pedindhe) Sinònimos e contràrios abbisongiosu, bisonzile, pàburu / cdh. pòaru, ttrs. pòbaru / malibigau, meschinu, fradhocu, sciadau | ctr. arricu Maneras de nàrrere csn: aguantaisí, bessiri, acabbai p., furriai, torrai a p.; p. forti, tropu, chi no fait, meda; pòberu de… (+ nm.) = chi li mancat carchi cosa; pòvaru faladu = póveru in terra, andhadu male a s'úrtimu etzessu Frases sa crésia fiat pòbara e sa genti prus puru ◊ custa fiat una fémmina pòbora ◊ funt pipius pòberus, sempri iscrutzus o a crapitas bècias ◊ est una famíllia pòbera: tenint isceti dus mois de terra 2. sa cosa piús rica e bella chi sos pòveros ant: sa limba, sa cultura, sa memória istórica ◊ su pagu chi guaràngiat dh'ispartzit cun is pòburus ◊ su póberu no at àteru aficu si no sa zoronada 3. portat su sànguini pòberu de gróbbulus arrúbius ◊ sa cosa chi ses papendi est pòbera de vitaminas ◊ est una terra pòvera de sustàssia 4. pòberu béciu, aici malàriu! ◊ pòberas matas tocadas de fogu! ◊ pòvera mama, s'apretu chi s'at bidu a l'istratzare sa criadura dae manos sos bandhidos! ◊ aite lu chircas a cudhu póver'ómine candho no ndhe podet sa vida?! ◊ pogheritu, l'imputabant de unu muntone de cosas ◊ dha fait sa limósina, sa meri, a unu pòburu istrupiau? Sambenados e Provèrbios prb: su pòburu est che su cani: andat a chini dhi donat s'ossu ◊ a pòberu non depas e a santus non promitas ◊ balit prus unu pòbiru bonu chi no unu ricu malu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu pauvre Ingresu poor Ispagnolu pobre Italianu pòvero Tedescu arm, Arme.

remengòne , nm Sinònimos e contràrios famicosu, pedhitzoni, pedulianu Frases che remengone bisadore andho fatu de sas giannas tzochedha chi ti tzochedho ◊ como so che cudhos remengones: ne capoto ne filu de caltzones, ne cosse e ne berrita Tradutziones Frantzesu errant, le pauvre Ingresu poor thing, roaming Ispagnolu pelagatos Italianu errabóndo, poveràccio Tedescu armer Schlucker.

scurixédhu! , iscl Definitzione foedhu chi si narat lastimandho a unu Sinònimos e contràrios iscedau!, scuredhu!, siscuru! Tradutziones Frantzesu le pauvre! Ingresu poor thing! Ispagnolu ¡pobrecillo! Italianu poverino! Tedescu der Ärmste!

siscúru! , iscl Definitzione foedhu chi narant lastimandho a unu: s'impreat coment'e un'agt., ma si narat fintzes s. a ccn.: nau cun arrennegu, siscurigadu Sinònimos e contràrios feritzedhu!, iscedau! Frases no l'iscriviat mai nemmos, siscuru! (S.Spiggia)◊ at patiu meda, siscuredhu! ◊ siscuru chie no si abbàidat sas buciacas suas! ◊ siscuros, sunt istracos cussos ómines, totu cussu caminu a pè! ◊ siscura, sa mama, su dannu chi at tentu! ◊ preguntant comente istant su babbu e sa mama, siscuros, solos solos a ora betza (A.Cossu)◊ siscuru a nois chi semus in manos anzenas! ◊ siscuru a issos, malevadados: za l'ant tentu su dannu! ◊ siscurigadu chi sias: za ses masedu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu le pauvre! Ingresu poor thing Ispagnolu ¡pobrecillo! Italianu poverino! Tedescu der Ärmste!

trighínzu 1 , agt Definitzione coment'e calidade de gente o de animales, chi est de pagu contu, miseredhu, chi creschet pagu Sinònimos e contràrios anninnitau, cioco, enzosu, míseru Tradutziones Frantzesu rachitique, maigre et débile Ingresu poor looks, rachitic Ispagnolu raquítico Italianu di aspètto mìsero, rachìtico Tedescu kümmerlich.