annàda , nf: annata 1 Definitzione
tempus de un'annu, cunsiderau mescamente po totu su chi acontesset e pruschetotu foedhandho de is trebballos e incúngia de su sartu
Maneras de nàrrere
csn:
annadixedha = annada mala; a. de abbísciu = de abbas meda; a. de fae, de pumatas, de basolu, de ua, e gai = annada bona chi sas faes, sas pumatas, sos basolos, sa ua sunt sanos, bundhantes; a. iscassa = annada mala, de paga resa; longu prus de s'a. mala = longu meda, istentosu, chi s'istentat tropu; trotu che s'a. mala = chi no iscurtat mai sa resone, serréntile chi no afilat mancu a fune
Frases
si Deus favoressit s'annada, po Santuanni ti fatzu sa domanda ◊ gei dh'ant a bí s'annada chi ndi est cabada!◊ no si creiat mai de nos rúere cust'annada!◊ arratza de annada nd'iat cabau, s'annu!…
Terminologia iscientìfica
tpc
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
année
Ingresu
year
Ispagnolu
año
Italianu
annata
Tedescu
Jahr.
ànnu , nm: Definitzione
su tempus chi dhue ponet sa Terra po fàere unu giru intreu a inghíriu de su Sole: 365 dies, 5 oras, 48 minutos e 46 segundhos (de contare una die in prus dónnia bàtoro annos, candho su mese de freàgiu faet 29 dies); sumana de dóighi meses, nau fintzes po annada / min. annixedhu, nau in su sensu de tempus meda; annu-lughe = genia de misura po inditare sa distàntzia de is astros, est su tretu chi faet sa lughe in tempus de un'annu
Maneras de nàrrere
csn:
s'a. chi est currindhe = ocannu; a. chin/cun a. = dónni'annu chen'e farta, un'annu avatu de s'àteru; zenias de augúrios: a largos annos!, atrus annus mellus!; fàghere sos annos = lòmpere sos annos (sa die de sa nàschida); furriai s'a. = fàghere cuntratu nou cun su matessi mere, a s'annu; segai s'a. = iscontzare s'acordu, segare su cuntratu; est s'a. a…, su mese a… (a sa die chi si narat) = fait o lompit s'annu, su mesi; bogàreche sos… (númeru) annos = fai, lòmpiri is (númeru) annus; mancai sa mellus dí de s'a. (a unu) = mancare sa menzus cosa (sa sabidoria, su tinu); bòlliri passai s'a. po noi mesis = pretènnere tropu; su nuntzu de s'a. = zenia de candhelarzu, sa costuma de andhare sos pisedhos de domo in domo, su manzanu de Annunou, a pedire s'istrina
Frases
s'annu abbinente ◊ ti emu a bolli cent'annus che a oi festegiau! (Locci)◊ fit s'annu milli e noighentos ◊ como est in sos deghe annos chi semus cojados ◊ bèni cosias cussas crapitas: mi funt duradas annus e annus!
2.
si bollu cumbirai ca oi fatzu is annus ◊ - A cent'annus cun saludi! - E tui a dhus contai!
3.
su vintibàtoro de làmpadas est s'annu de su biadu
4.
de un'annixedhu apu acabbau!…◊ de candho at tentu cussu male, siscura, no che at bogadu mancu s'annu! ◊ sos chent'annos che voches!
Terminologia iscientìfica
tpc
Ètimu
ltn.
annus
Tradutziones
Frantzesu
an,
année
Ingresu
year
Ispagnolu
año
Italianu
anno
Tedescu
Jahr.
Annunóu , nm Definitzione
sa prima die de s'annu
Tradutziones
Frantzesu
nouvel an,
le jour de l'an,
le premier de l'an
Ingresu
new year's day
Ispagnolu
Año Nuevo
Italianu
Capodanno
Tedescu
Neujahr.
fraghéri , nm Definitzione
s'istampu comente acabbant is istentinas
Sinònimos e contràrios
cachinu,
istampa,
paltusu
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
anus,
séant
Ingresu
posterior
Ispagnolu
ano
Italianu
ano,
deretano
Tedescu
After,
Anus.
mentósu , agt Definitzione
nau de una mata, de una terra, chi fartat, chi no est dónnia annu chi portat frutu; chi giaet un'arresurtau (de frutu) chi no est su chi si ibertaiat
Sinònimos e contràrios
annigosu,
annósigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fallacieux,
trompeur
Ingresu
misleading
Ispagnolu
vecero,
de año y vez
Italianu
fallace
Tedescu
nichtkeimend.
ocànno, ocànnu , avb Definitzione
s'annu chi seus passandho, cust'annu / o. chi benit = s'annu chi depet bènnere, su fatante de su chi semus
Frases
mi aia fatu contu chi ocannu mi devia cogiuare ◊ già l'ischis ca ocanno est annada mala: at piópidu pagu! ◊ est ora de tocare su vinu de ocannu! ◊ ocannu, genti meda bandat a sa festa? ◊ ocannu no est pruendi! ◊ si no si moveus, patata a domu no ndi portaus nimmancu ocannu chi benit!
Ètimu
ltn.
hoc + anno
Tradutziones
Frantzesu
année courante
Ingresu
this year
Ispagnolu
este año
Italianu
quest'anno,
l'anno corrènte
Tedescu
dieses Jahr.
partúsu , nm: pertusu,
pertuxu Definitzione
css. istampighedhu; in sa carena, s'istampu chi acabbat s'istentina / línghere su pertusu a unu = istare pregandhodhu a tropu, su si abbasciare a dónnia bregúngia
Sinònimos e contràrios
cachinu,
fragheri,
istampa,
istampariche
/
pertusale
/
cdh. paltusu
Frases
portat a una manu cincu didus, a s'atra tres e dusu, ananti su pendolinu e apalas su pertusu ◊ si ti faches tantu ufana mi nche pones su nasu in su pertusu! ◊ de issa si ndhe amorant sos piusu pro chi sas gràscias fúliat a mojos: a nodu mortu giughet ambos ojos, sa buca apontziada che pertusu! (P.Mossa)
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini ascurtat in pertusu, ascurtat is malis sús
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
pertusus
Tradutziones
Frantzesu
trou,
anus,
sphincter
Ingresu
hole,
anus,
sphincter
Ispagnolu
agujero,
hoyo,
ano
Italianu
fóro,
ano,
sfintère
Tedescu
Loch,
Anus,
After,
Schließmuskel.