annàda , nf: annata 1 Definitzione tempus de un'annu, cunsiderau mescamente po totu su chi acontesset e pruschetotu foedhandho de is trebballos e incúngia de su sartu Maneras de nàrrere csn: annadixedha = annada mala; a. de abbísciu = de abbas meda; a. de fae, de pumatas, de basolu, de ua, e gai = annada bona chi sas faes, sas pumatas, sos basolos, sa ua sunt sanos, bundhantes; a. iscassa = annada mala, de paga resa; longu prus de s'a. mala = longu meda, istentosu, chi s'istentat tropu; trotu che s'a. mala = chi no iscurtat mai sa resone, serréntile chi no afilat mancu a fune Frases si Deus favoressit s'annada, po Santuanni ti fatzu sa domanda ◊ gei dh'ant a bí s'annada chi ndi est cabada!◊ no si creiat mai de nos rúere cust'annada!◊ arratza de annada nd'iat cabau, s'annu!… Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu année Ingresu year Ispagnolu año Italianu annata Tedescu Jahr.

ànnu , nm: Definitzione su tempus chi dhue ponet sa Terra po fàere unu giru intreu a inghíriu de su Sole: 365 dies, 5 oras, 48 minutos e 46 segundhos (de contare una die in prus dónnia bàtoro annos, candho su mese de freàgiu faet 29 dies); sumana de dóighi meses, nau fintzes po annada / min. annixedhu, nau in su sensu de tempus meda; annu-lughe = genia de misura po inditare sa distàntzia de is astros, est su tretu chi faet sa lughe in tempus de un'annu Maneras de nàrrere csn: s'a. chi est currindhe = ocannu; a. chin/cun a. = dónni'annu chen'e farta, un'annu avatu de s'àteru; zenias de augúrios: a largos annos!, atrus annus mellus!; fàghere sos annos = lòmpere sos annos (sa die de sa nàschida); furriai s'a. = fàghere cuntratu nou cun su matessi mere, a s'annu; segai s'a. = iscontzare s'acordu, segare su cuntratu; est s'a. a…, su mese a… (a sa die chi si narat) = fait o lompit s'annu, su mesi; bogàreche sos… (númeru) annos = fai, lòmpiri is (númeru) annus; mancai sa mellus dí de s'a. (a unu) = mancare sa menzus cosa (sa sabidoria, su tinu); bòlliri passai s'a. po noi mesis = pretènnere tropu; su nuntzu de s'a. = zenia de candhelarzu, sa costuma de andhare sos pisedhos de domo in domo, su manzanu de Annunou, a pedire s'istrina Frases s'annu abbinente ◊ ti emu a bolli cent'annus che a oi festegiau! (Locci)◊ fit s'annu milli e noighentos ◊ como est in sos deghe annos chi semus cojados ◊ bèni cosias cussas crapitas: mi funt duradas annus e annus! 2. si bollu cumbirai ca oi fatzu is annus ◊ - A cent'annus cun saludi! - E tui a dhus contai! 3. su vintibàtoro de làmpadas est s'annu de su biadu 4. de un'annixedhu apu acabbau!…◊ de candho at tentu cussu male, siscura, no che at bogadu mancu s'annu! ◊ sos chent'annos che voches! Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. annus Tradutziones Frantzesu an, année Ingresu year Ispagnolu año Italianu anno Tedescu Jahr.

Annunóu , nm Definitzione sa prima die de s'annu Tradutziones Frantzesu nouvel an, le jour de l'an, le premier de l'an Ingresu new year's day Ispagnolu Año Nuevo Italianu Capodanno Tedescu Neujahr.

fraghéri , nm Definitzione s'istampu comente acabbant is istentinas Sinònimos e contràrios cachinu, istampa, paltusu Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu anus, séant Ingresu posterior Ispagnolu ano Italianu ano, deretano Tedescu After, Anus.

mentósu , agt Definitzione nau de una mata, de una terra, chi fartat, chi no est dónnia annu chi portat frutu; chi giaet un'arresurtau (de frutu) chi no est su chi si ibertaiat Sinònimos e contràrios annigosu, annósigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fallacieux, trompeur Ingresu misleading Ispagnolu vecero, de año y vez Italianu fallace Tedescu nichtkeimend.

ocànno, ocànnu , avb Definitzione s'annu chi seus passandho, cust'annu / o. chi benit = s'annu chi depet bènnere, su fatante de su chi semus Frases mi aia fatu contu chi ocannu mi devia cogiuare ◊ già l'ischis ca ocanno est annada mala: at piópidu pagu! ◊ est ora de tocare su vinu de ocannu! ◊ ocannu, genti meda bandat a sa festa? ◊ ocannu no est pruendi! ◊ si no si moveus, patata a domu no ndi portaus nimmancu ocannu chi benit! Ètimu ltn. hoc + anno Tradutziones Frantzesu année courante Ingresu this year Ispagnolu este año Italianu quest'anno, l'anno corrènte Tedescu dieses Jahr.

partúsu , nm: pertusu, pertuxu Definitzione css. istampighedhu; in sa carena, s'istampu chi acabbat s'istentina / línghere su pertusu a unu = istare pregandhodhu a tropu, su si abbasciare a dónnia bregúngia Sinònimos e contràrios cachinu, fragheri, istampa, istampariche / pertusale / cdh. paltusu Frases portat a una manu cincu didus, a s'atra tres e dusu, ananti su pendolinu e apalas su pertusu ◊ si ti faches tantu ufana mi nche pones su nasu in su pertusu! ◊ de issa si ndhe amorant sos piusu pro chi sas gràscias fúliat a mojos: a nodu mortu giughet ambos ojos, sa buca apontziada che pertusu! (P.Mossa) Sambenados e Provèrbios prb: chini ascurtat in pertusu, ascurtat is malis sús Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pertusus Tradutziones Frantzesu trou, anus, sphincter Ingresu hole, anus, sphincter Ispagnolu agujero, hoyo, ano Italianu fóro, ano, sfintère Tedescu Loch, Anus, After, Schließmuskel.

«« Torra a chircare