arraxòni , nf: arregione,
arregioni,
arrejone,
arresone,
arressone,
arrexone,
arrexoni,
erresone,
rajone Definitzione
capacidade de sa mente de cumprèndhere is cosas, mescamente su giustu, sa beridade, su chi andhat bene o méngius; su èssere in su giustu (e antigamente fintzes sa lei, su ’e sa lei, sa giustítzia); su motivu, su poite si faet calecuna cosa e fintzes argumentu, chistionu
Sinònimos e contràrios
iscúgia,
motivu
/
alleca,
chistionu
Maneras de nàrrere
csn:
is arrexonis = sos chistionos; arraxoni at a èssiri! = tenzo, tenes, tenet própiu resone!; no bòlliri a dh'atrotiai s'arrexoni = si narat de chie no bàliat crítigas, arguai a l'iscontroriare, arguai a li rispòndhere a su chi narat; dàresi resones = àere sa pretesa de tènnere resone
Frases
custu gherru po su pani a bortas annéulat s'arrexoni ◊ tenes arrexone: tocat a fàere deasi!
2.
Bachis Sulis at criticadu cun arrejone su modu malu de amministrare ◊ abbarrae in s'arressone! ◊ issa furiat una mamma e teniat sempri arregioni (T.Piredda)
3.
pighendi arrexonis gei fait a ndi arregordai, de fuedhus!
4.
arrexoni de tzerriai: fiant istrechendidhu su pei! ◊ bidíndhela gasie trista dimandhadu ndhe dh'apo s'arresone (A.Atzori)
Sambenados e Provèrbios
prb:
a su cadhu s'isprone, a sa fémina s'arresone
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
raison
Ingresu
reason
Ispagnolu
razón
Italianu
ragióne
Tedescu
Vernunft.
atuaméntu , nm Definitzione
su atuare, capacidade de pentzare, cunsiderare e cumprèndhere is cosas, de dhas tènnere bene presentes in sa mente, de agatare ite est méngius o andhat bene e ite est peus o andhat male
Sinònimos e contràrios
atibbidura,
atibbiscione,
atinadura,
atou,
cumprendhóniu,
seru,
tinnu
Frases
chentza atuamentu perunu ses: faghes sa cosa chentza bi pessare! ◊ su malàidu no podet faedhare, ma zughet totu sos atuamentos: connoschet, fintzas ◊ su malàidu est grave, at pérdidu sos atuamentos ◊ a bortas si at coment'e un’alluta de atuamentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
conscience
Ingresu
consciousness
Ispagnolu
conciencia,
razón
Italianu
consapevolézza,
ragióne
Tedescu
Bewußtsein,
Vernunft.
rajòne , nf, nm: arraxoni*,
erresone,
raxoni,
regione,
rejone,
resone,
rexone,
rexoni,
rigione Definitzione
capacidade de sa mente de cumprèndhere is cosas, mescamente su giustu, sa beridade, su chi andhat bene o méngius; su èssere in su giustu (e antigamente fintzes sa lei, su ’e sa leze, sa giustítzia de is Sardos); su motivu, su poite si faet calecuna cosa, fintzes argumentu, chistione / ómine de rejone = su chi ponet paghes; chircare su filu de sa resone = cricare s'arrexone, su giustu, punnare a sa filada o bandha giusta
Sinònimos e contràrios
iscúgia,
motivu
/
alleca,
chistionu
/
giustu
| ctr.
toltu
Frases
limbudu isageradu, contu male tiradu at maltratadu chena àere regione (A.Spanu)◊ sos emigrados tiant chèrrere torrare e tenent regione ◊ rajone no ndhe aiant, ma in tzarra binchiant chi pariant deghe ◊ issa l'at promissu e cun rexone ◊ caminas contr'a sa rejone ◊ a chie tocat sa rejone diant, ca tantu no si podet dennegare! (Pirastru)◊ tenes rigione tue! ◊ abazes resone!◊ a chie l'acumpanzat sa regione faghet sas cosas menzus
2.
est unu de sos piús ómines de rejone
3.
in orixos aiet ancora sos rexones de aprimu
Sambenados e Provèrbios
prb:
a morte e a rejone no balet fuire
Tradutziones
Frantzesu
raison
Ingresu
reason
Ispagnolu
razón
Italianu
ragióne
Tedescu
Verstand,
Recht,
Grund.