Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bortaedíe, bortaidíe , nm, nf: vortaedie Definitzione sa parte de sa die apustis de su mesudie, fintzes a iscurigare Sinònimos e contràrios merí | ctr. mangianu Frases cúcuros, matas, àrvores, nuraches, candho sa bortaedie perdet aeras ant fromma de papàntules (L.Loi)◊ a manzanu no faghet, ma custu bortaedie emmo Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu après-midi Ingresu afternoon Ispagnolu tarde Italianu pomerìggio Tedescu Nachmittag.

derisèro , avb: erisero* Definitzione irisero a merie, a parte de sero Frases derisero una tzonca dae sa muderina si ch'est bolada sola… Tradutziones Frantzesu hier après-midi Ingresu yesterday afternoon Ispagnolu ayer por la tarde Italianu ièri pomeríggio Tedescu gestern nachmittag.

meigàma , nm Definitzione is oras luego apustis de su mesudie; sa basca forte de su mesudie, de passau mesudie, in s'istade, e su istare in s'umbra o pausandho a oras de basca Sinònimos e contràrios bortaedie Frases a meigama andaus a logu ◊ a s'ora 'e meigama, a bólidu arribbant is fadas de logu in circa de s'umbra, fuendi sa cama! (M.Maxia) 2. lah ca dèu fatzu meigama, seu totu stracosciau! ◊ fatu meigama, faci ora de is tres, nci essit a pratza Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu après-midi Ingresu afternoon Ispagnolu tarde Italianu meríggio Tedescu Mittagszeit.

merí , nm: meria, merie, meriu, mirí Definitzione sa parte de sa die de mesudie in pitzu, a dedie / a merie (nadu de bandha, bia a ue si abbàidat) = a Sud, a cara a sole a mesudie Sinònimos e contràrios bortaedie, deice | ctr. mengianu Frases in dommo de tiatia mi secio afita sua su merie intreu ◊ totu su merí est aturada citia ◊ ses de rocas e chercos circundhadu suta s'incantu de custu merie ◊ òlgiu a m'interrai auba dhui est su soli de mangianedhu fíncias a merici ◊ - Acureus, ita naras? - Eh, ci nd'at de merí!… 2. Castedhu est a merie de sa Sardigna Terminologia iscientìfica sdi Ètimu ltn. meridies Tradutziones Frantzesu après-midi Ingresu afternoon Ispagnolu tarde Italianu pomerìggio Tedescu Nachmittag.

redadíu , agt, avb: regadiu, regradiu Definitzione chi benit a tardu, chi abbarrat agoa, a úrtimos, nau po tempos longos assumancu de meses; fintzes chi su tempus ch'est passau, a tempus passau Sinònimos e contràrios coàinu, coaxu, coinàlgiu, sagotzianu, tricadibu* / taldiu | ctr. cabidraxu, premediu Frases s'iscaluza est ua regadia ◊ custa figu est calidade regadia 2. che daet a regadiu a fàghere cussa cosa ◊ noche benit regadiu a fàghere cussu ◊ como est regradiu pro donzi cosa Tradutziones Frantzesu tardif, tard Ingresu late, tardy Ispagnolu tardío, tarde Italianu tardivo, tardi Tedescu spät, Spät.

sèra , nf, nm: sero Definitzione sa segundha parte de sa die, de mesudie in pitzu, ma mescamente de s'iscurigada a mesunote: parte de sero, bortaedie, merie, mericedhu, e deosi fintzes saludu Bonassera! / a/c. a logos narant su sera, nm. fintzes cun desinéntzia in -a Sinònimos e contràrios bortaedie, mericedhu, serina | ctr. mengianu Maneras de nàrrere csn: a serighedhu = candho est intrendhesiche su sole; a primu sero = su sero note, ma ancora chito; sero sero = totu su sero, totu su tempus de su sero; custu sero = istasero; fàchere sero = passare ora (a parte de sero) Frases fata sa zorronada, recuo a tarda sera ◊ donzi sero apustis chenadu si ch'essit a ziru ◊ e cantos seros colados contendhe contos!…◊ l'imbucas a bufare dae manzanu: a candho a sero pares un'istratzu! ◊ su sero ghiraiat istracu dae campu ◊ custu sera proet ◊ su sera ant fatu festa ◊ Pedru si trateniat chin issos su sera ◊ sunt sas bàtoro: bi ndh'at, de sero, ancora! Terminologia iscientìfica sdi Ètimu ltn. sero Tradutziones Frantzesu soir, soirée Ingresu evening Ispagnolu tarde, noche Italianu séra, serata Tedescu Abend.

tàldu , avb, agt: tardu, traddu, tradu, traldu Definitzione ora, tempus apustis de s'ora sua, de su tempus suo, de s'ora giusta: nau de s'ora de sa die, chi ch'est antibitzada (prus acanta a mesudie, prus acanta a mesunote)/ a/c. coment'e avb. cun èssere/èssi, pàrrere/parri si narat sèmpere chentza prep., ma cun àteros vrb. pigat sèmpere sa prep. a Sinònimos e contràrios trigadinu | ctr. chici, cisso Maneras de nàrrere csn: dae tardos in tardos = carchi borta, a bortas lascas; a lestru o a tardu = luego o apustis de tantu, una die o s'àtera; t. mannu = tardu meda, tropu t. Frases su sero de sa festa si mànicat e si vivet fintzas a tardu mannu ◊ pariat prus tardu de s'ora chi fit (G.Piga)◊ nachi ch'est tardu ◊ s'arrellógiu est firmu, ma est sempri tardu ◊ toca, Fielica, ca nci passaus a domu, ca est giai tradu! 2. a tardu o a chito nachi las poniant a postu sas cosas (S.Patatu)◊ oe noche daet a tardu a ghirare ◊ nachi a torrare prus a tardu, ca como no est ora! ◊ manzanu mancari ti ch'essas a tardu, a campu ◊ fuit semper peleanne, istudianne, discutinne die e note finas a tardu (A.Cossu)◊ fit recuidu a tardu ◊ vae currendhe e no istes a tardu! ◊ sos seros a tardu si apompiaiat dae su barconitedhu totu sas domos de sa bidha (A.Pau)◊ in custu logu atesu est fendu a tradu ◊ prus a tardu, andendu a iscola, fut passau a domu de Domianu (B.Lobina)◊ candho iscúricat tardu chitzo arveschet 3. s'incràs, a lestru o a tardu, iat a èssi arribbau 4. s'ora si ch'est fata tarda ◊ che fit sero tardu Ètimu ltn. tardu(m) Tradutziones Frantzesu tard Ingresu late Ispagnolu tarde Italianu tardi Tedescu spät.

tricadíbu , agt, avb: trigadinu, trigadiu, trigariu Definitzione chi benit o lompet a tardu, chi istat a coa, a úrtimu; tempus prus ainnanti Sinònimos e contràrios coàinu, redadiu, sagotzianu, trigadiora / taldiu | ctr. cabidraxu, premediu Frases ocannu est un'annada trigadina 2. si est fatu trigadinu ◊ benit prus trigariu ◊ dh'apu iscípiu tropu trigadiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tardif, tardivement, tard Ingresu late, tardily Ispagnolu tardío, tarde Italianu tardivo, tardivaménte, tardi Tedescu verspätet, spät.