Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

mediài 1 , vrb Definitzione essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Sinònimos e contràrios irmedhighinare, ismemoriai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être hors de soi Ingresu to be beside oneself Ispagnolu estar fuera de sí Italianu èssere fuòri di sé Tedescu außer sich sein.

megài, megàri , vrb: amegai* Definitzione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frases megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Tradutziones Frantzesu être sur le point de… aller + v. Ingresu to be going to… Ispagnolu estar para, estar a punto de… Italianu èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein (Inf.), gerade.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definitzione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinònimos e contràrios lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frases a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Tradutziones Frantzesu mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Ingresu to beg, to be in shortage Ispagnolu mendigar, vivir en la estrechez Italianu mendicare, èssere in ristrettézze Tedescu betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definitzione èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Sinònimos e contràrios certai, curiai, liticare Frases chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se disputer, plaider Ingresu to quarrel Ispagnolu litigar, pelear Italianu èssere in lite, litigare, contèndere Tedescu mit jdm. in Streit geraten, streiten.

sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definitzione su si acatare de is cosas Sinònimos e contràrios abbigiare, assaborire, saerare, sapire Frases semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi) Tradutziones Frantzesu percevoir, apercevoir Ingresu to be conscious Ispagnolu concienciar Italianu èssere consapévole Tedescu bewußt sein.

sapíre, sapíri , vrb Definitzione su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura Sinònimos e contràrios abbigiare, acapassai, saerare, sagamare, sapiare Frases bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga) Sambenados e Provèrbios prb: su dannu peus est a no si sapire Ètimu itl. sapere Tradutziones Frantzesu percevoir, être conscient, constater, se rendre compte Ingresu to perceive, to be conscious, to ascertain Ispagnolu percibir, ser consciente, percatarse Italianu percepire, èssere cosciènte, avvedérsi, constatare Tedescu wahrnehmen, bewußt sein, bemerken, feststellen.

sarracràre , vrb: assorrocare, sarragai, sarragare, sarragiare, serragare, serregai, serrocare, sorrocare, sorrocrare, sorrogai, sorrogare, sorroxare, surragare Definitzione fàere sa boghe iscannia, grussa, pèrdere sa boghe; fàere una genia de moida, de sonu in s’ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu Sinònimos e contràrios arragai, arrughire, asserraxare, assorrogare, inserregare, isarrogai / arroncai, corroschiare, cosconare, currungiai, farroscai, roschidare, sarrascare, surrusare Frases ant cantadu fintzas a si ndhe sarragare ◊ chentza boche, sorrocraos, sichiant a bochinare 2. coment'e unu portzedhu sorroganno, gai est su tonu de sa boghe tua! Ètimu ltn. *subraucare Tradutziones Frantzesu enrouer, ronfler Ingresu to be hoarse, to snore Ispagnolu ronquear, roncar Italianu fare ràuco, èssere ràuco, russare Tedescu heiser sein, schnarchen.

supentíre , vrb Definitzione pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet Sinònimos e contràrios atinai, atoare, penciai Frases no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu Tradutziones Frantzesu avoir conscience Ingresu to be conscious Ispagnolu ser consciente Italianu èssere cosciènte Tedescu sich bewusst sein.