cúdhe , prn, agt: cudhu Definitzione (f. cudha) inditat, o serbit a inditare, persona, animale o cosa atesu (no sèmpere de logu) de chie est foedhandho e de chie est ascurtandho; tzerriandho a unu chi no s'ischit ite dhi narant o no si connoschet, si narat coment'e agt. própriu a sa persona chi si tzérriat acumpangiandhodhu a ómine, fémina, zòvanu e àteru: deosi s'impreat fintzes lastimandho o brigandho (in cunfidàntzia) a unu chi si connoschet (e duncas naendho fintzes a unu tue); si narat, puru, coment'e agt., inditandho cosas a ispantu, coment'e cosa bella o disigiada meda / a/c. cudhe s'impreat solu coment'e prn. sing. mascu; candho est agt. si ponet sèmpere innanti de su nm.; cudha cosa si narat meda de calecuna cosa chi no si bolet o no si podet numenare, mescamente ananti de àtera gente, o fintzes de cosa chi ischit bene chie foedhat e chie ascurtat Sinònimos e contràrios icudhe | ctr. custe, custu Frases cudhe est annatu a Roma e non at bistu su Papa ◊ apo fatu cudhu chi fimus nendhe innantis ◊ cudhu chi mi at a fàghere custu piaghere at a bènnere recupessadu ◊ a chini praxit custu e a chini praxit cudhu ◊ no palzo piús cudha! ◊ dèu apu a fai che cudhu: pagu intendu e pagu biu! ◊ donai una mirada piedosa a totus cudhus chi funt in aflitzioni! ◊ chie est cudhe chi si est acostendhe? ◊ cudha chi est setzendi pabas a innòi mi parit Filomena (A.Garau) 2. sonat su pitariollu movendho cudhos pódhighes annosaos de is annos ma lépidos che una manu de giovonedhu ◊ cudha robba chi ses bidindhe est sa mia ◊ cudha cosa chi mi as dadu fit guasta ◊ cudha fiuda est torrendisí a cojai 3. o cudh'ómine!, o cudha fémina!, o cudha zente! ◊ ite nachi at a fàghere cudh'ómine, malevadadu, chi no ndhe podet sa vida!…◊ m'abbàida a lassare cudha fémina sola, malàida comente est! ◊ cudhu macu, aite ses faghindhe gai?! 4. portant cudhus butones mannus de oro!…◊ cudhu bellu pane, coromeu, totu seghendhe a fitas mannas!…◊ un'isprigu pariat, cudha pratza, de comenti dh'iu mundada! ◊ cudhu gosu chi teniat, cudha tanti allegria at dépiu cambiai ◊ cudha bella síndria frisca… coromeu a bona! 5. sempre in chirca de féminas pro cudha cosa est, cussu! Ètimu ltn. (ec)cu(m) + ille, (ec)cu(m) + illum Tradutziones Frantzesu ce, cet, celui Ingresu that Ispagnolu él, aquel Italianu quégli, colui, quéllo (f. colèi, quella) Tedescu jener, der da, jene, die da.

su , art, prn: ciú, tzu Definitzione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de… Sinònimos e contràrios ita Frases o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru! 2. su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu! 3. su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito! 4. Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu Ètimu ltn. ipsu(m) Tradutziones Frantzesu le, celui, ça Ingresu the, that Ispagnolu el, lo Italianu il, quéllo, ciò Tedescu der.

«« Torra a chircare