Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrusciàre , vrb: abbrussare, abbrutzai, abbrutzare, abbultzare, abbursai, abburtzai, abburtzare Definitzione tocare su brúciu po connòschere su motu de s'artéria, su tochedhu de su coru; mòvere is bratzos, istrínghere cun is bratzos, cun is brúcios, a logos giare e istrínghere sa manu saludandho Sinònimos e contràrios apulsai, brucitai / anatare Frases bengat, su dotori, a mi abburtzai! ◊ bi at dutore chi ti faghet sa retzeta e mancu ti abbrutzat ◊ mi abbultzo: su coro est martedhendhe ◊ pustis chi si l'at bene abbadiada l'abbrúsciat e fit débbile de motu 2. Tzipirianu si nc'est ghetau a s'àcua: dhu bideis abbrutzendi? ◊ ndhe apo abbrussadu de àrbures, sempre a su piga e fala a segare sida a su bestiàmine!… 3. aus annovau e abbursau is amigus partendu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tâter le pouls au poignet, prendre le pouls Ingresu to feel s.o.’s pulse Ispagnolu tomar el pulso Italianu tastare il pólso Tedescu den Puls fühlen.

abriàre , vrb Definitzione dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza Sinònimos e contràrios aferare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir sauvage Ingresu to grow wild Ispagnolu volverse salvaje el cerdo Italianu inselvatichirsi Tedescu verwildern.

acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definitzione pònnere o bestire su cabbanu Sinònimos e contràrios acaparronare, acavanai, acucullai, incaparonare, incapotai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envelopper dans un manteau Ingresu to wrap up in a coat (s.o.) Ispagnolu poner el abrigo Italianu incappottare Tedescu einen Mantel anziehen.

acatastàe , vrb Definitzione iscríere unu bene, terras, domos, in su catastu, a manera chi arresurtet a distintu sa propriedade Sinònimos e contràrios incatastare Tradutziones Frantzesu cadastrer Ingresu to pile (up), to register to the land-registry office Ispagnolu inscribir en el catastro Italianu accatastare 1 Tedescu in den Kataster eintragen

aceràda , nf: aciarada Definitzione su bogare sa conca, su andhare po bíere, su essire a fora; sa manera de presentare una cosa / s'a. de su manzanu = sa fata de sa die Sinònimos e contràrios acherada, acrarada, incarada, incrarada, iscampiada / presentada | ctr. cuada, iscumpàssida Frases a s'acerada de su Sole, su manzanu, iscumparent sos istedhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu présentation Ingresu prospect Ispagnolu asomada, el asomarse, aspecto Italianu affacciata, prospètto Tedescu Sich zeigen, Präsentation.

achingiài, achingiàre , vrb: acringare, chingiare Definitzione pònnere sa cringa o chintórgiu issedhandho is animales Sinònimos e contràrios cingrai, inchingiare Frases est acringhendhe s'imbastu ◊ dh'iant achingiau coment'e unu cuadhu e acapiau is funis a sa màchina po ndi dhu tragai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ceinturer Ingresu to strap, to bandage Ispagnolu poner el cinturón Italianu cinghiare, fasciare Tedescu festschnallen.

achitài , vrb Definitzione giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu Tradutziones Frantzesu donner l'acquit Ingresu to lead off Ispagnolu abrir el juego Italianu acchitare Tedescu den Ball aussetzen.

achizàre , vrb Definitzione su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi Sinònimos e contràrios acristai, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare, ingrispire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froncer les sourcils Ingresu to frown Ispagnolu fruncir el ceño, contrariarse Italianu accigliarsi Tedescu die Stirn runzeln.

acioadúra , nf Definitzione ponnere is ciòs, nau prus che àteru po is crapitas e po is ferros de un'animale; tocadura de ciou, su pitziare s'animale in sa carre bia ponendhodhi is ciòs Sinònimos e contràrios acioladura, cravadura, inclavadura, intzoadura, puntzadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clouage Ingresu nailing Ispagnolu remachado, el clavar Italianu inchiodatura, chiodatura Tedescu Benagelung, Hufbeschlag.

acioladúra , nf Definitzione imbullitadura, su pònnere is bullitas a is iscarpas Sinònimos e contràrios acioadura, intzoadura, puntzadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cloutage Ingresu nailing Ispagnolu el embrocar Italianu imbullettatura Tedescu Beschlagen mit Zwecken.

aciufài 1 , vrb: atzofare, atzufare Definitzione aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare Sinònimos e contràrios acanciofai, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu attraper Ingresu to seize Ispagnolu agarrar, coger por el pelo Italianu acciuffare Tedescu beim Schopf fassen.

aciumài , vrb: aciummai Definitzione bufare a meda, a cantu tirat cannada Sinònimos e contràrios abbumbare, acirrai, atzuntzurrare, bufae, bufetare, cionciare, imbreacare, inciummare, ingúllere, sorgonare, trincai Tradutziones Frantzesu pinter Ingresu to tipple Ispagnolu empinar el codo Italianu sbevazzare, tracannare Tedescu unmäßig trinken, saufen.

aciúmu , nm Definitzione su bufare a meda, imbriagandhosi Sinònimos e contràrios cochera, coichina, coidura, cota, cotua, imbreachera Frases a su primu chi at fatu s'aciumu dh'as ispintu tanti a forti chi unu sonnu símili a sa morti in sa tenda dh'at isterrinau (Matta) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cuite Ingresu tippling Ispagnolu el beber mucho hasta emborracharse Italianu sbevazzata Tedescu Saufen.

acorriaméntu , nm Sinònimos e contràrios acorriadente, acorriadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agacement (des dents) Ingresu setting on edge Ispagnolu el dar dentera Italianu allegaménto Tedescu Zusammenziehung.

acorruntzulàre , vrb Definitzione fàere su corrúntzulu, seberare sa tega de sa fae, de su pisu, o àteru) Sinònimos e contràrios acorruschedhare, seberare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouer (bot.) Ingresu to set Ispagnolu transformarse el ovario en fruto Italianu allegare (détto di piante) Tedescu ansetzen (Bot).

acorzolàdu , pps, agt Definitzione de acorzolare; chi at fatu su corgiolu, su semu, su càgiu, chi est abbituau a calecuna cosa Sinònimos e contràrios acogliadu 2. seu totu acraxobada de s'abbruxadura chi apu tentu ◊ sos cumpanzedhos fint iscurtzos chin sos pes acorzolados e niedhos dae su mughedhu Tradutziones Frantzesu calleux (adj.) Ingresu callous Ispagnolu con el ovario transformado en fruto, encallecido Italianu incallito Tedescu schwielig.

acristài, acristàre , vrb: aggristare Definitzione acostire o abbasciare is cristas coment'e cambiandho bisura po calecuna cosa chi no andhat o no praghet Sinònimos e contràrios achizare, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se renfrogner Ingresu to frown Ispagnolu fruncirarrugar el ceño Italianu aggrondarsi Tedescu runzeln.

acucuradúra , nf Definitzione su acucurrare, su prènnere a meda, fàere a cucurru Sinònimos e contràrios acucurada, acucuronzu, acurumada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu colmatage Ingresu filling in Ispagnolu el llenar, colmar Italianu colmata Tedescu Auflandung.

aculaciài , vrb Definitzione pigare a nadiadas, a cropos de manu isprata a nàdigas Sinònimos e contràrios annadiai, innadiai, isculivitare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fesser Ingresu to spank Ispagnolu pegar en el culo Italianu sculacciare Tedescu den Hintern versohlen.

addegàre , vrb: atecare, ategai Definitzione fàere sa tega, nau de unos cantu laores (fae, pisucre, pisu)/ fasoledhu ategau = a tega fata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouer (bot.) Ingresu to set Ispagnolu transformarse el ovario en fruto Italianu allegare (fare i baccèlli) Tedescu ansetzen (Bot).