serronónzu , nm Definitzione
su serronare, serronadura, segadura a serrone
Sinònimos e contràrios
secadura,
serradura 1,
serramentu,
serrognu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sciage
Ingresu
sawing,
cut
Ispagnolu
el serrar,
corte
Italianu
segatura,
tàglio
Tedescu
Sägen,
Schnitt.
sícas , nf pl Definitzione
genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus, dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera, fintzes naendho Chi ti siches!, Chi si sichet! / pònnere o fàghere sas sicas
Sinònimos e contràrios
fica*
Frases
est partiu dae vidha, sa prima vorta, ponèndheli sas sicas ◊ li at fatu fintzas sas sicas de cantu no lu podet bídere!
Tradutziones
Frantzesu
crachement pour mépris
Ingresu
hand superstitious practice
Ispagnolu
gesto hecho con el puño cerrado para traer mala suerte
Italianu
fiche
Tedescu
Feigen (derb).
speturriài , vrb: ispetorrare*,
spiturriai Definitzione
bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas
Sinònimos e contràrios
sborciai
Frases
si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras
Tradutziones
Frantzesu
découvrir sa poitrine
Ingresu
to throw off one's breast clothes
Ispagnolu
despechugarse,
descubrir el pecho
Italianu
scoprirsi il pètto
Tedescu
die Brust entblößen.
spitiolài , vrb Definitzione
sonare su pitiolu, sa sonàgia
Sinònimos e contràrios
pitiolai
Frases
is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
carillonner
Ingresu
to ring long and loudly
Ispagnolu
tocar fuerte el timbre
Italianu
scampanellare
Tedescu
lang und heftig läuten.
stalladúra , nf: staxadura Definitzione
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Sinònimos e contràrios
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sortie du troupeau
Ingresu
separation from the flock
Ispagnolu
el descarriar
Italianu
sbrancaménto
Tedescu
Absonderung aus der Herde.
su , art, prn: ciú,
tzu Definitzione
artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de…
Sinònimos e contràrios
ita
Frases
o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru!
2.
su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu!
3.
su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito!
4.
Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu
Ètimu
ltn.
ipsu(m)
Tradutziones
Frantzesu
le,
celui,
ça
Ingresu
the,
that
Ispagnolu
el,
lo
Italianu
il,
quéllo,
ciò
Tedescu
der.
sulitài , vrb Definitzione
sonare su sulitu; istare a surbiedhu
Sinònimos e contràrios
afruschiare,
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
sulvare,
surbiai,
zumiai
Frases
ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jouer du pipeau
Ingresu
to pipe
Ispagnolu
tocar el caramillo,
silbar
Italianu
zufolare
Tedescu
die Hirtenflöte blasen.
surbúschiu , nm Definitzione
su surbuschiare
Sinònimos e contràrios
arràmiu,
giarràspidu,
irbórchidu
Frases
pipajolos de guàrdias a un'ala e surbúschios de sirbones a s'àtera ◊ a múlios, a surbúschios, a tzàrridos, a órrios, a mílios, a apedhos, a pílios curriant sas béstias a sos frúschios (A.G.Solinas)◊ labadidhu abbrungiuladu, a surbúschios no bogat foedhu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
soufflement
Ingresu
snort
Ispagnolu
el bufar
Italianu
stronfiaménto
Tedescu
Schnauben,
Murren.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definitzione
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Sinònimos e contràrios
fressura,
revea,
tatareu
Frases
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
itl.
frattaglie
Tradutziones
Frantzesu
fressure à la broche
Ingresu
pluck roasted on the spit
Ispagnolu
asaduras asadas en el espetón
Italianu
coratèlla còtta allo spièdo
Tedescu
am Spieß gebratene Geschlinge.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definitzione
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Sinònimos e contràrios
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Frases
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vêtements propres,
changer le linge
Ingresu
change of clothes
Ispagnolu
el mudarse de ropa
Italianu
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
Tedescu
Wäsche zum Wechseln.
tratèsa , nf Definitzione
su si tratènnere
Sinònimos e contràrios
biltentu,
intertenimentu,
intratesa,
istallia,
stentu
Frases
in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de rester
Ingresu
entertainment
Ispagnolu
el quedarse,
entretenimiento
Italianu
tratteniménto
Tedescu
Unterhaltung.
tróulu , nm Definitzione
su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus
Sinònimos e contràrios
arrúmbiu,
bórinu,
bórtule,
carrúmbulu,
córriu,
lúdhuru,
ródhule,
rúmbulu,
torulonzu
Frases
est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
roulement
Ingresu
rolling
Ispagnolu
el rodar en el suelo
Italianu
rotolaménto
Tedescu
Fortrollen.