serronónzu , nm Definition
su serronare, serronadura, segadura a serrone
Synonyms e antonyms
secadura,
serradura 1,
serramentu,
serrognu
Etymon
srd.
Translations
French
sciage
English
sawing,
cut
Spanish
el serrar,
corte
Italian
segatura,
tàglio
German
Sägen,
Schnitt.
sícas , nf pl Definition
genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus, dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera, fintzes naendho Chi ti siches!, Chi si sichet! / pònnere o fàghere sas sicas
Synonyms e antonyms
fica*
Sentences
est partiu dae vidha, sa prima vorta, ponèndheli sas sicas ◊ li at fatu fintzas sas sicas de cantu no lu podet bídere!
Translations
French
crachement pour mépris
English
hand superstitious practice
Spanish
gesto hecho con el puño cerrado para traer mala suerte
Italian
fiche
German
Feigen (derb).
speturriài , vrb: ispetorrare*,
spiturriai Definition
bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas
Synonyms e antonyms
sborciai
Sentences
si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras
Translations
French
découvrir sa poitrine
English
to throw off one's breast clothes
Spanish
despechugarse,
descubrir el pecho
Italian
scoprirsi il pètto
German
die Brust entblößen.
spitiolài , vrb Definition
sonare su pitiolu, sa sonàgia
Synonyms e antonyms
pitiolai
Sentences
is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais
Etymon
srd.
Translations
French
carillonner
English
to ring long and loudly
Spanish
tocar fuerte el timbre
Italian
scampanellare
German
lang und heftig läuten.
stalladúra , nf: staxadura Definition
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Synonyms e antonyms
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Etymon
srd.
Translations
French
sortie du troupeau
English
separation from the flock
Spanish
el descarriar
Italian
sbrancaménto
German
Absonderung aus der Herde.
su , art, prn: ciú,
tzu Definition
artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de…
Synonyms e antonyms
ita
Sentences
o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru!
2.
su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu!
3.
su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito!
4.
Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu
Etymon
ltn.
ipsu(m)
Translations
French
le,
celui,
ça
English
the,
that
Spanish
el,
lo
Italian
il,
quéllo,
ciò
German
der.
sulitài , vrb Definition
sonare su sulitu; istare a surbiedhu
Synonyms e antonyms
afruschiare,
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
sulvare,
surbiai,
zumiai
Sentences
ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat)
Etymon
srd.
Translations
French
jouer du pipeau
English
to pipe
Spanish
tocar el caramillo,
silbar
Italian
zufolare
German
die Hirtenflöte blasen.
surbúschiu , nm Definition
su surbuschiare
Synonyms e antonyms
arràmiu,
giarràspidu,
irbórchidu
Sentences
pipajolos de guàrdias a un'ala e surbúschios de sirbones a s'àtera ◊ a múlios, a surbúschios, a tzàrridos, a órrios, a mílios, a apedhos, a pílios curriant sas béstias a sos frúschios (A.G.Solinas)◊ labadidhu abbrungiuladu, a surbúschios no bogat foedhu!
Etymon
srd.
Translations
French
soufflement
English
snort
Spanish
el bufar
Italian
stronfiaménto
German
Schnauben,
Murren.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definition
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Synonyms e antonyms
fressura,
revea,
tatareu
Sentences
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Scientific Terminology
mng
Etymon
itl.
frattaglie
Translations
French
fressure à la broche
English
pluck roasted on the spit
Spanish
asaduras asadas en el espetón
Italian
coratèlla còtta allo spièdo
German
am Spieß gebratene Geschlinge.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definition
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Synonyms e antonyms
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Sentences
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Etymon
srd.
Translations
French
vêtements propres,
changer le linge
English
change of clothes
Spanish
el mudarse de ropa
Italian
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
German
Wäsche zum Wechseln.
tratèsa , nf Definition
su si tratènnere
Synonyms e antonyms
biltentu,
intertenimentu,
intratesa,
istallia,
stentu
Sentences
in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu)
Etymon
srd.
Translations
French
action de rester
English
entertainment
Spanish
el quedarse,
entretenimiento
Italian
tratteniménto
German
Unterhaltung.
tróulu , nm Definition
su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus
Synonyms e antonyms
arrúmbiu,
bórinu,
bórtule,
carrúmbulu,
córriu,
lúdhuru,
ródhule,
rúmbulu,
torulonzu
Sentences
est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca
Etymon
srd.
Translations
French
roulement
English
rolling
Spanish
el rodar en el suelo
Italian
rotolaménto
German
Fortrollen.