arrómu , nm Definition
est su betare frores o erbas o cambos po bellesa
Synonyms e antonyms
arramadura
Sentences
ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia
Scientific Terminology
sntz
Etymon
srd.
Translations
French
jonchée de fleurs
English
decking with flowers
Spanish
el decorar con flores
Italian
infiorata
German
Blumenschmückung.
assabiàdu , agt, nm Definition
chi o chie at cagiau a crebedhu, si est fatu sàbiu
Synonyms e antonyms
acabadu,
acuntzentau,
atinadu
Etymon
srd.
Translations
French
assagi,
devenu sage
English
become sane again
Spanish
que ha recobrado el juicio
Italian
rinsavito
German
wieder zu Verstand gekommen.
assòrte , nf: sorte Definition
pruschetotu, bestiàmene arregortu a pagu a pagu o postu a parte po dhu bèndhere, fàere a petza
Synonyms e antonyms
cedha,
ereu,
fiotu,
grústiu,
issorta,
majone,
pasa,
retolu,
sinnissoni,
trechinzu,
tropa,
tropedhu
Sentences
un'assorte de bacas, de cadhos
Etymon
srd.
Translations
French
assortiment
English
assortment
Spanish
el juntar reses para venderlas
Italian
assortiménto
German
Sortiment.
atórigu , nm: atúrigu Definition
su atorigare; bérchidu, tzérriu
Synonyms e antonyms
aturigada,
atzitzamentu,
insúliu 1,
insullamentu,
intzídia,
tzuntzullada,
tzuntzullu
Sentences
s'intendit s'arretumbu de is insullamentus, atórigus, agiannitus, iscupetadas ◊ candho la finides cun cust'atúrigu e batides sas proas de s'abbolotu?
Etymon
srd.
Translations
French
instigation
English
instigation
Spanish
el azuzar,
riña
Italian
aizzaménto
German
Hetze.
atzipàre , vrb Definition
aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones
Synonyms e antonyms
abbibare,
achicai,
assissai,
ateneae,
atzipajare,
ischichinare,
scarrabbussonai
Sentences
est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile
Etymon
srd.
Translations
French
alimenter le feu
English
to foment
Spanish
atizar el fuego
Italian
fomentare,
alimentare il fuòco
German
das Feuer unterhalten.
atzoladúra , nf Definition
su fàere is atzolas, is madassas, sa lana filada o àteru filu a lobos mannos a matzu
Etymon
srd.
Translations
French
action de faire des écheveaux
English
skeining
Spanish
el aspar el hilo
Italian
matassatura
German
Legen in Strähnen.
atzotzàre , vrb Definition
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Etymon
srd.
Translations
French
devenir couvi
English
to go rotten
Spanish
podrirse el huevo
Italian
diventare barlàccio
German
faulig werden.
aufàre , vrb Definition
istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa
Synonyms e antonyms
abbrodhiare,
abbrufulai,
abbudhai,
acasidhare,
aconchedhare,
acubare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
atrafudhai,
pirmare,
strugnai
Etymon
srd.
Translations
French
bouder,
se fâcher
English
to sulk,
to be vexed
Spanish
enfadarse,
torcer el morro
Italian
imbroncire,
corrucciarsi
German
schmollen,
sich ärgern.
avesadúra , nf Definition
su si avesare, su pònnere abbitúdine
Synonyms e antonyms
abesada,
abesu,
imbitzu
/
cdh. avitzatura
Etymon
srd.
Translations
French
accoutumance
English
using
Spanish
el acostumbrarse
Italian
avvezzaménto
German
Gewöhnen.
barantésimu , agt Definition
su de coranta
Translations
French
quarantième
English
fortieth
Spanish
el cuarenta
Italian
quarantèsimo
German
vierzigste.
bicaméntu , nm Definition
su bicare, su istare bicandho, mescamente nau de su istare a su tasta tasta cosas de papare
Synonyms e antonyms
bicadura
Etymon
srd.
Translations
French
dégustation
English
nibbling,
tasting
Spanish
el picar,
el picotear
Italian
spilluzzicaménto
German
Picken.
bragài , vrb: abbragare 1,
bragare Definition
fàere braga, èssere cuntentone de una cosa, de sèi etotu, su si pigare a bàntidu o su si giare bàntidos
Synonyms e antonyms
lantarinare,
spamparrai
Sentences
fit bragandhe ca giuchiat sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones, bestida cun pumas de paone ◊ de su monte chi tenent ant resone a si ndhe bragare
Etymon
srd.
Translations
French
faire le m'as- tu-vu,
faire le fanfaron
English
to boast
Spanish
hacer el fanfarrón
Italian
spacconeggiare,
fare lo spocchióso
German
prahlen.
cacanídu , nm: caganidu Definition
s'úrtimu naschiu de is pigionedhos de unu niu (e fintzes de is fígios de una famíglia)
Etymon
srd.
Translations
French
dernier né d'un oisillon,
cadet
English
unfledged
Spanish
el último nacido
Italian
nidiace
German
Nestling.
cambizàre , vrb Definition
annestrare, domare unu cuadhu a camminare comente bolet chie dhu cicit
Etymon
srd.
Translations
French
dresser un cheval
English
horse training
Spanish
adiestrar el caballo
Italian
addestrare il cavallo
German
zureiten.
carcagliaméntu , nm Definition
su istare carcagliendhe, agrogostiandho
Translations
French
croassement
English
croaking
Spanish
el croar continuo
Italian
gracchìo
German
Gequake.
carmieràre , vrb Definition
pònnere su carmieri, regulare is prétzios de is cosas a bèndhere comente faet unu guvernu a manera chi no crescant po aprofitamentu
Translations
French
taxer
English
to control the price of officially
Spanish
establecer el precio político
Italian
calmierare
German
Höchstpreise amtlich festsetzen.
carràlzu , nm: carrarju,
carrarzu,
carraxu,
carrazu Definition
fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare
Synonyms e antonyms
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
bullíssiu,
chichígliu,
chimentu,
derreore,
digorju,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trinellu
/
isterratzu
/
carragliatura
Idioms
csn:
fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos
Sentences
aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu!
2.
at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare
3.
custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus
4.
est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri!
5.
si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu
Etymon
ltn.
carnariu(m)
Translations
French
tollé
English
place to cook or store meat,
din
Spanish
foso en el suelo para cocer la carne
Italian
carnàio,
putifèrio,
bailamme,
gazzarra
German
Fleischkammer,
Krawall.
carrucàre , vrb: carrugare Definition
portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare
Synonyms e antonyms
assedare,
isseidare
Sentences
los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu
Etymon
srd.
Translations
French
porter les graines à l'aire
English
to carry grain to barnyard
Spanish
rebañar el trigo en la era
Italian
portare il grano all'àia per la trebbiatura
German
den Weizen auf den Dreschplatz bringen.
casigiài , vrb: casizare Definition
fàere a casu, fàere su casu
Scientific Terminology
csu
Etymon
srd.
Translations
French
faire le fromage
English
to make cheese
Spanish
hacer el queso,
quesear
Italian
fare il formàggio
German
Käse bereiten.
cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu,
chenadorju,
chenadorza,
chenadorzu,
chenadroxu,
chenatòglia,
chenatógliu,
chenatòrgia Definition
s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote
Idioms
csn:
istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu
Sentences
sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas
2.
dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
heure du dîner,
lieu du dîner
English
time and place of the supper
Spanish
la hora y el lugar donde se cena
Italian
l'óra e il luògo della céna
German
Uhrzeit und Ort des Abendessens.