arrómu , nm Definizione
est su betare frores o erbas o cambos po bellesa
Sinonimi e contrari
arramadura
Frasi
ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jonchée de fleurs
Inglese
decking with flowers
Spagnolo
el decorar con flores
Italiano
infiorata
Tedesco
Blumenschmückung.
assabiàdu , agt, nm Definizione
chi o chie at cagiau a crebedhu, si est fatu sàbiu
Sinonimi e contrari
acabadu,
acuntzentau,
atinadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assagi,
devenu sage
Inglese
become sane again
Spagnolo
que ha recobrado el juicio
Italiano
rinsavito
Tedesco
wieder zu Verstand gekommen.
assòrte , nf: sorte Definizione
pruschetotu, bestiàmene arregortu a pagu a pagu o postu a parte po dhu bèndhere, fàere a petza
Sinonimi e contrari
cedha,
ereu,
fiotu,
grústiu,
issorta,
majone,
pasa,
retolu,
sinnissoni,
trechinzu,
tropa,
tropedhu
Frasi
un'assorte de bacas, de cadhos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assortiment
Inglese
assortment
Spagnolo
el juntar reses para venderlas
Italiano
assortiménto
Tedesco
Sortiment.
atórigu , nm: atúrigu Definizione
su atorigare; bérchidu, tzérriu
Sinonimi e contrari
aturigada,
atzitzamentu,
insúliu 1,
insullamentu,
intzídia,
tzuntzullada,
tzuntzullu
Frasi
s'intendit s'arretumbu de is insullamentus, atórigus, agiannitus, iscupetadas ◊ candho la finides cun cust'atúrigu e batides sas proas de s'abbolotu?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
instigation
Inglese
instigation
Spagnolo
el azuzar,
riña
Italiano
aizzaménto
Tedesco
Hetze.
atzipàre , vrb Definizione
aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones
Sinonimi e contrari
abbibare,
achicai,
assissai,
ateneae,
atzipajare,
ischichinare,
scarrabbussonai
Frasi
est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alimenter le feu
Inglese
to foment
Spagnolo
atizar el fuego
Italiano
fomentare,
alimentare il fuòco
Tedesco
das Feuer unterhalten.
atzoladúra , nf Definizione
su fàere is atzolas, is madassas, sa lana filada o àteru filu a lobos mannos a matzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de faire des écheveaux
Inglese
skeining
Spagnolo
el aspar el hilo
Italiano
matassatura
Tedesco
Legen in Strähnen.
atzotzàre , vrb Definizione
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir couvi
Inglese
to go rotten
Spagnolo
podrirse el huevo
Italiano
diventare barlàccio
Tedesco
faulig werden.
aufàre , vrb Definizione
istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbrufulai,
abbudhai,
acasidhare,
aconchedhare,
acubare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
atrafudhai,
pirmare,
strugnai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouder,
se fâcher
Inglese
to sulk,
to be vexed
Spagnolo
enfadarse,
torcer el morro
Italiano
imbroncire,
corrucciarsi
Tedesco
schmollen,
sich ärgern.
avesadúra , nf Definizione
su si avesare, su pònnere abbitúdine
Sinonimi e contrari
abesada,
abesu,
imbitzu
/
cdh. avitzatura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accoutumance
Inglese
using
Spagnolo
el acostumbrarse
Italiano
avvezzaménto
Tedesco
Gewöhnen.
barantésimu , agt Definizione
su de coranta
Traduzioni
Francese
quarantième
Inglese
fortieth
Spagnolo
el cuarenta
Italiano
quarantèsimo
Tedesco
vierzigste.
bicaméntu , nm Definizione
su bicare, su istare bicandho, mescamente nau de su istare a su tasta tasta cosas de papare
Sinonimi e contrari
bicadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégustation
Inglese
nibbling,
tasting
Spagnolo
el picar,
el picotear
Italiano
spilluzzicaménto
Tedesco
Picken.
bragài , vrb: abbragare 1,
bragare Definizione
fàere braga, èssere cuntentone de una cosa, de sèi etotu, su si pigare a bàntidu o su si giare bàntidos
Sinonimi e contrari
lantarinare,
spamparrai
Frasi
fit bragandhe ca giuchiat sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones, bestida cun pumas de paone ◊ de su monte chi tenent ant resone a si ndhe bragare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le m'as- tu-vu,
faire le fanfaron
Inglese
to boast
Spagnolo
hacer el fanfarrón
Italiano
spacconeggiare,
fare lo spocchióso
Tedesco
prahlen.
cacanídu , nm: caganidu Definizione
s'úrtimu naschiu de is pigionedhos de unu niu (e fintzes de is fígios de una famíglia)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dernier né d'un oisillon,
cadet
Inglese
unfledged
Spagnolo
el último nacido
Italiano
nidiace
Tedesco
Nestling.
cambizàre , vrb Definizione
annestrare, domare unu cuadhu a camminare comente bolet chie dhu cicit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dresser un cheval
Inglese
horse training
Spagnolo
adiestrar el caballo
Italiano
addestrare il cavallo
Tedesco
zureiten.
carcagliaméntu , nm Definizione
su istare carcagliendhe, agrogostiandho
Traduzioni
Francese
croassement
Inglese
croaking
Spagnolo
el croar continuo
Italiano
gracchìo
Tedesco
Gequake.
carmieràre , vrb Definizione
pònnere su carmieri, regulare is prétzios de is cosas a bèndhere comente faet unu guvernu a manera chi no crescant po aprofitamentu
Traduzioni
Francese
taxer
Inglese
to control the price of officially
Spagnolo
establecer el precio político
Italiano
calmierare
Tedesco
Höchstpreise amtlich festsetzen.
carràlzu , nm: carrarju,
carrarzu,
carraxu,
carrazu Definizione
fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
bullíssiu,
chichígliu,
chimentu,
derreore,
digorju,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trinellu
/
isterratzu
/
carragliatura
Modi di dire
csn:
fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos
Frasi
aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu!
2.
at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare
3.
custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus
4.
est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri!
5.
si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu
Etimo
ltn.
carnariu(m)
Traduzioni
Francese
tollé
Inglese
place to cook or store meat,
din
Spagnolo
foso en el suelo para cocer la carne
Italiano
carnàio,
putifèrio,
bailamme,
gazzarra
Tedesco
Fleischkammer,
Krawall.
carrucàre , vrb: carrugare Definizione
portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare
Sinonimi e contrari
assedare,
isseidare
Frasi
los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
porter les graines à l'aire
Inglese
to carry grain to barnyard
Spagnolo
rebañar el trigo en la era
Italiano
portare il grano all'àia per la trebbiatura
Tedesco
den Weizen auf den Dreschplatz bringen.
casigiài , vrb: casizare Definizione
fàere a casu, fàere su casu
Terminologia scientifica
csu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le fromage
Inglese
to make cheese
Spagnolo
hacer el queso,
quesear
Italiano
fare il formàggio
Tedesco
Käse bereiten.
cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu,
chenadorju,
chenadorza,
chenadorzu,
chenadroxu,
chenatòglia,
chenatógliu,
chenatòrgia Definizione
s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote
Modi di dire
csn:
istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu
Frasi
sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas
2.
dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heure du dîner,
lieu du dîner
Inglese
time and place of the supper
Spagnolo
la hora y el lugar donde se cena
Italiano
l'óra e il luògo della céna
Tedesco
Uhrzeit und Ort des Abendessens.