istelevràre , vrb Definition
istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau
Synonyms e antonyms
immaginai,
immelmedhare,
istorronare,
penciai,
scimingiai
Sentences
no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse!
Etymon
spn.
descerebrar
Translations
French
se creuser la cervelle
English
to rack one's brain
Spanish
comerse el coco
Italian
lambiccarsi il cervèllo
German
sich den Kopf zerbrechen.
istutuinàre , vrb Definition
illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos)
Translations
French
atténuer la saveur
English
to moderate a flavour
Spanish
atenuar el sabor
Italian
attutire il sapóre dei cibi
German
den Geschmack mildern.
magiadúra , nf: malladura,
mazadura,
mazatura Definition
su magiare, pistare a màgiu (es. fintzes su linu, sa fae, su chígere); manera de crastare is tentòrgios po dhos fàere a boes domaos, a pistadura a màgiu
Synonyms e antonyms
mallamentu,
pista,
pistadura
/
cdh. maciatura
3.
a mazadura si ndhe iscútinat sa landhe e fintzas s'olia (ma chentza pistare tropu s'àrbure)
Etymon
srd.
Translations
French
rossée,
raclée
English
beating (up)
Spanish
el machacar,
paliza
Italian
pestàggio
German
Schläge.
mémula , nf: mímula,
mímulos,
múmula Definition
genia de murmutu ifadosu, cantighedhu, boghe o sonu no tanti fortes ma sighios; male, genia de doloredhu chi si sapit in sa carena, aintru (es. m. de coro, de istògomo)
Synonyms e antonyms
càntara 1,
laredha,
mumuliu,
taja
/
ttrs. mímmura
Sentences
s'intendhet sa mémula de una cantone ◊ s'intendhet sa mímula de sos ribos ◊ cheres cantare sa mímula de sas chícheras ◊ s'intendhet coment'e una mémula: sunt sas pregadorias de sa zente ◊ ammuinada dae su caldu a múmulas de chígula ti drommias (G.Branca)
2.
nosse, su dutore, no est dolore a su coro: una mímula est!
Etymon
srd.
Translations
French
rhonchus
English
dirge,
painful sensation
Spanish
cantilena,
dolor en el pecho
Italian
rónco,
nènia,
sensazióne dolorósa
German
Röcheln,
Geleier,
kleiner Schmerz.
nadàda , nf: annadada,
nadrada Definition
su nadare, su andhare a nàdigu, su si mòvere a nàdigu
Sentences
in sa baltza si faghiat una nadada, girendhe in tundhu, chi si pariat in cudhos pojos mannos de riu
Etymon
srd.
Translations
French
nager,
nage
English
swim
Spanish
el nadar
Italian
nuotata
German
Schwimmen.
oghitéri , agt, nm Definition
chi o chie costumat a fàere su tzinnu, a fàere s'ogu coment'e po si dha intèndhere, po si fastigiare
Synonyms e antonyms
cdh. scurugiunatu
Sentences
tombacu e tombachera fait s'ómini macu e sa fémina oghitera!
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
langoureux
English
languid
Spanish
quien guiña el ojo
Italian
lànguido
German
matt,
schmachtend.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definition
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Synonyms e antonyms
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Sentences
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etymon
srd.
Translations
French
crier de douleur
English
to howl with pain
Spanish
gritar por el dolor
Italian
urlare di dolóre
German
vor Schmerzen schreien.
oridúra , nf Definition
su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane
Synonyms e antonyms
abbessiada
| ctr.
finidura
Etymon
srd.
Translations
French
ébauchage,
ébauche
English
sketch
Spanish
el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzatura,
abbòzzo
German
Entwurf.
oríre , vrb Definition
fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere
Synonyms e antonyms
orivetai,
orizare,
orulare 1
/
abbessiare
| ctr.
isorulare
3.
sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe
Etymon
srd.
Translations
French
ébaucher du pain
English
to sketch the bread
Spanish
orillar,
cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzare il pane
German
mit der Brotvorbereitung beginnen.
pipionidúra , nf: pupugionadura Definition
su èssere infarratzau, nau de sa linna po comente si dha papat su greme
Synonyms e antonyms
pupughinadura,
pupujonadura
Sentences
za ndhe zughet de bella pipionidura, cussa linna! ◊ sa zente fuit lastimosa de pupugionadura de linna in su pane, de bremmes in su frutuáriu e àteru
Etymon
srd.
Translations
French
vermoulure
English
wormhole
Spanish
el estar carcomido
Italian
tarlatura
German
Wurmstich.
pudhérigas , nf pl Definition
casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu
Synonyms e antonyms
càricas,
chichiridhas,
pudhedras
Translations
French
taches rouges de la peau à cause de la chaleur
English
caloric spot
Spanish
cloasma producido por el calor
Italian
cloasma calòrico
German
Leberfleck (wegen der Feuerhitze).
refàciu , nm: refatzu,
rifatzu,
rinfàciu,
rinfatzu Definition
su rifatzare, cosa chi si narat a unu betandhosidha a curpa, coment'e a briga
Synonyms e antonyms
afetuada,
apoboretada,
atzúrridu,
ripitimenta,
rimbicu,
sfacidhamentu
Sentences
mai unu refatzu de neune at tentu, cussa! ◊ si no fit ca ses antzianu ti tias meritare unu rifatzu: curpa de su cuidu o de su bratzu, raru sa die a ti agatare sanu! ◊ sas peràulas suas sunt ammunimentu e rinfatzu pro un'ammentu eternu ◊ cosa mala a dèpiri arriciri refàcius pustis de ai trabballau cun cunsiéntzia!
Etymon
srd.
Translations
French
action de reprocher
English
reproach
Spanish
el echar en cara
Italian
rinfacciaménto
German
Vorwurf.
rúschida , nf, nm: rúschidu,
rúscida,
rúscidu Definition
su sonu a sorrogu chi faet cun s'ogroena, cun sa buca e su nasu unu dormiu chi arrespirat male; assúpidu de isalenadas mannas / rúscidu de refreu = sarragadura
Synonyms e antonyms
corróschiu,
forróschiu,
sarragu,
sorroscru
/
irbúfida,
isúlfida
Sentences
isse lasseit sos amigos a rúschida e che esseit a pònnere mente a su trabàgliu ◊ s'intendhiant sas rúschidas de cudhos duos drommidos ◊ fit drommida a rúschida
2.
su pudhedru est cadredhendhe a brincos e a rúschidos ◊ a rúscidas sos pudhedros brincant dae mata in mata (B.Truddaju)
Etymon
srd.
Translations
French
ronflement,
ébrouement
English
snore,
puff
Spanish
ronquido,
el bufar del caballo
Italian
russaménto,
sbuffo del cavallo
German
Schnarchen,
Schnauben.
scambilladúra , nf Definition
su scambillai / s. de una bia = tretu chi si atóbiant duas orrugas (o un'orruga s'ispartzit in duos)
Synonyms e antonyms
scumpangiadura
/
gruxeri,
iscambiadura,
iscansada
/
acabbada
Sentences
in sa scambilladura de dogni bia s'intendit unu mari de saludus (Gd.Piras)
2.
comenti si costumat, a sa scambilladura de s'annu is piciochedhus andant peri is domus a si candelai
Etymon
srd.
Translations
French
désaccouplement
English
uncoupling
Spanish
el desparejar
Italian
spaiaménto
German
Trennung.
scambíllu , nm Definition
su scambillai
Etymon
srd.
Translations
French
désassortiment
English
splitting up
Spanish
el desparejar
Italian
scompagnaménto
German
Trennung.
sceberadúra , nf: seberadura Definition
su sceberai, su pigare e pònnere abbandha cosas diferentes; nau de is frores, su fàere su frutu, colare (iscolu 1) de frore a frutu
Synonyms e antonyms
chirrionzu,
iscolu 1,
seberamentu
/
sceberu,
sceradura
| ctr.
ammisturamentu
Etymon
srd.
Translations
French
tri,
nouement
English
setting,
choice
Spanish
selección,
criba,
el transformarse el ovario en fruto
Italian
cèrnita,
allegaménto
German
Auslese,
Sortierung,
Fruchtbildung.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definition
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Synonyms e antonyms
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Sentences
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Surnames and Proverbs
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Etymon
ltn.
seperare
Translations
French
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
English
to divide,
to select,
to set
Spanish
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italian
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
German
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
scexiài , vrb: scixiai Definition
lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu
Synonyms e antonyms
ibentiare,
ifegare*,
ilbarulire,
iscoturare,
ismarmire
/
irfriargiare
Sentences
candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai
2.
sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola!
Translations
French
cuver son vin
English
to get over one's drunkenness
Spanish
dormir el vinola mona
Italian
smaltire la sbòrnia
German
den Rausch ausschlafen.
sciampitài , vrb: isciampitai Definition
fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu
Synonyms e antonyms
aciapitai,
atzopitai,
brinchitare,
istripitare
Sentences
sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis!
2.
fatzu unu ballu de cussus sciampitaus
Etymon
itl.t
zampettare
Translations
French
danser la danse sarde
English
to have a sardinian dance
Spanish
bailar el baile sardo
Italian
scambiettare
German
Kreuzsprünge machen.
scumpangiadúra , nf Synonyms e antonyms
scambilladura,
scumpangiamentu
Etymon
srd.
Translations
French
désaccouplement
English
uncoupling
Spanish
el desparejar
Italian
spaiaménto
German
Entzweiung.