Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afangàre , vrb Definitzione calare a fundu in su ludu Sinònimos e contràrios aciufae, afundae, afungai 1 Frases in cussu terrinu no timo de che afangare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfoncer Ingresu to sink Ispagnolu hundirse en el lodo Italianu affondare nel fango Tedescu in den Schlamm einsinken.

afenàre , vrb Definitzione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinònimos e contràrios incubae Frases teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affener, contracter la strongylose Ingresu to feed on hay, to catch strongylosis Ispagnolu dar el heno, coger la strongilosis Italianu affienare, contrarre la strongilósi Tedescu mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afochízu , nm: afoghígiu, afoghizu Definitzione is pagamentos chi betant is amministratziones (Comunu, Istadu); su pònnere fogos, abbruxamentu; disígiu de fémina, de ómine, de mascu, budhidore fintzes de male, tzacu Sinònimos e contràrios fogagi, pagamenta / cdh. fuchizamentu / fogu / ampuadura, imbritziolu, insuamentu / arrabiori Frases mabadita s'ora chi mi seu fatu braberi: mancu su dinai de s'afoghígiu ndi essit! ◊ dhi funt arribbaus is avisus de pagamentu, is billetus de s'afoghígiu ◊ devo pagare s'afoghizu betzu e nou 2. oe sas feras no sunt timindhe sas temporadas, ma s'afoghizu chi faghet sa zente 3. cun s'afoghígiu, is mascus non si podiant tratenni de isfogai s'istintu ◊ sa picioca dh'iat fatu disigiai e po afoghígiu de sànguni una pampada de fogu dh'iat fertu de suncuna ◊ s'intendiat un'afoghígiu in sa camba e dhi beniat gana de s'iscrafi ◊ ti apu oféndiu, ma dèu puru unu pagu de afoghígiu a conca dh’apu portau!◊ si boliant pasiai líbberus de s'afoghígiu de sa dí de sa coja ◊ funt benendimí is afoghígius de su nervosu abetendi custu dotori! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu paiement, taxe Ingresu tax Ispagnolu tributos, impuestos, el pegar fuego, deseo sexual Italianu tributo Tedescu Zahlung, Steuer, Gebühr.

afràmicu , nm: fàmigu Definitzione su mantènnere, lassare o istare a fàmene Sinònimos e contràrios aframicosamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu privation de vivres Ingresu starving Ispagnolu el hacer pasar hambre Italianu affamaménto Tedescu Aushungerung.

agiobadúra , nf: giobadura Definitzione su allobare, nau mescamente de is boes acapiaos a su giuale Sinònimos e contràrios agiobu, agiuamentu, cropadura, giungidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise sous le joug Ingresu yoking Ispagnolu el enyugar Italianu aggiogaménto Tedescu Einspannen ins Joch.

alleputzadúra , nf Definitzione pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'habiller avec une certaine recherche Ingresu refinement in dressing Ispagnolu refinamiento en el vestir Italianu ricercatézza nel vestire Tedescu sich gesucht kleiden.

alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios atolondrai Tradutziones Frantzesu monter à la tête, étourdir Ingresu to befuddle, to stun by sleep, by sun Ispagnolu aturdir el vino, el sueño, el sol Italianu stordire col vino, dal sónno, dal sóle Tedescu durch Wein, vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.

allústra , nf, nm: allústriu, allustru, lustra* Definitzione genia de pasta o crema chi si frigat po fàere lúghida calecuna cosa (mescamente pedhe) Sinònimos e contràrios illustru Frases teniat allústriu de butinus po bendi ◊ po giogai a peincaredhu si ghetat una perda ciata o un'iscàtula de allustru Tradutziones Frantzesu cirage Ingresu shoe-polish Ispagnolu betún, crema para el calzado Italianu lùcido per scarpe Tedescu Schuhcreme.

ammusadúra , nf Definitzione su ammusare, pònnere is musas in is brúcios arrestandho a unu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrestation par menottes Ingresu handcuffing Ispagnolu el sujetar a alguien con esposas Italianu ammanettaménto Tedescu Anlegen von Handschellen.

andhónzu , nm Definitzione su andhare, su istare andhandho po bisóngiu siat o po àteru Sinònimos e contràrios andheju, caminonzu / cdh. andugnu Frases sa limba si addatat a s'andhonzu de sa realidade ◊ in sos andhonzos, assunessi, réguladi! ◊ a pagu a pagu si allenat s'andhonzu ◊ s'andhonzu nostru est tropu, no asseliamus mai!◊ a ndhe tenes de andhonzu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu démarche Ingresu trend Ispagnolu el ir, andar Italianu andaménto Tedescu Gang.

anghelúra , nf Definitzione su èssere un’ànghelu, sa calidade o capacidade de is ànghelos Frases cussa divina anghelura nos siat de cumpannia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu angélique Ingresu angelness Ispagnolu el ser ángel Italianu angelicità Tedescu Engelhaftigkeit.

anneulàre , vrb: neulare Definitzione calare o pònnere sa népide ammontandho su logu; tocare, immalaidare a népide, nau de cosas prantadas; pigare o annapare su cumprendhóniu, sa mente Sinònimos e contràrios abboerai / achichinare, afurconare, annebidae Frases innoghe su logu no si annéulat e s'umididade dat pagu infestu 2. custu tempus chi est faghindhe mi at anneuladu totu su basolu 3. cussas tassas de cosa mi leant su sentitu e mi annéulant sos ammentos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embrumer Ingresu to dim, to affect by smut Ispagnolu anieblarse, coger el añublo, ofuscar Italianu annebbiare, ingolpare Tedescu umnebeln, vom Steinbrand befallen werden.

annéulu 1 , nm Definitzione su si pònnere o calare sa népide Sinònimos e contràrios anneuladura, anneulamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu obscurcissement Ingresu dimness Ispagnolu el cubrirse de niebla Italianu annebbiaménto, rannuvolaménto Tedescu Aufsteigen von Nebel, Bewölkung.

anniscài , vrb Definitzione pònnere s'esca in is nassas, a su pische (a. su pisci, is nassas); cúrrere a s'esca, nau de ccn., su si lassare collonare Sinònimos e contràrios bromigiai, frighigiai, ingraenzare 2. iscipiaridha pigai… cun s'arti, giai chi anniscat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu apâter Ingresu to lure, to bite Ispagnolu cebar, morder el anzuelo Italianu adescare, abboccare all'amo Tedescu anlocken, anbeißen.

anzonína , nf Definitzione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frases fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tous les agneaux Ingresu the whole of lambs Ispagnolu el conjunto de los corderos Italianu l'insième degli agnèlli Tedescu Lammherde.

aogàre , vrb: aograre, aojare, aoxare Definitzione betare o furriare is ogos a castiare ccn. cosa po che dha pigare, po dha bòllere, disigiandhodha Sinònimos e contràrios abbadiai, addojulare, oghiai Frases aiat aojadu unu fiotu de tràilas pro che las furare ◊ no fint pagos sos chi l'aiant aojada, candho fit in sos vint'annos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter les yeux Ingresu to glance at Ispagnolu echar el ojo Italianu adocchiare Tedescu liebäugeln.

aojadúra , nf Definitzione su aojare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu œillade Ingresu glancing Ispagnolu el echar el ojo Italianu adocchiaménto Tedescu Anblicken.

apatentàdu , agt Definitzione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Tradutziones Frantzesu qui a le permis de conduire Ingresu licensed Ispagnolu cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italianu patentato Tedescu zugelassen, mit Führerschein versehen.

arràschiu , nm Definitzione singiale de arrasigadura; fintzes cosa chi s’ispudat fata coment'e arrasigandho su gúturu Sinònimos e contràrios arraschiatura, arrasigadura, arrasigamentu / carràschiu, grúspidu, iscaràsciu, scupidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abrasion Ingresu bruise Ispagnolu rascadura, el carraspear Italianu abrasióne Tedescu Abkratzen.

arríbbu , nm Definitzione su arribbare 1; sa cosa chi si chistit Maneras de nàrrere csn: pònnere in a. = costoire; bestimenta de a. = de càstigu, bona Frases za est malu su ispèndhere a tropu, ma s'arribbu puru, lampu!…◊ faghent s'arribbu pro sa betzesa ◊ aiant cosa collita e dinari de arribbu puru ◊ fit bestita chin sos pintzos de arribbu fintzas in diatòglia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu conservation Ingresu kept by Ispagnolu el guardar algo Italianu sèrbo Tedescu Aufbewahrung.