Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acossài, acossàre , vrb: acotare, acotzae, acotzai, acotzare, cotare Definitzione pònnere sa o is cotzas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu); imbarare una cosa a un'àtera po si aguantare apare, o acostindhodha a unu logu e, nau in cobertantza po gente, cricare o giare un'aprigu inue istare, giare unu diritu a praxere; su si arrangiare Sinònimos e contràrios acocedhai, arrambare, imbarare, incumandai, intrare / acostai | ctr. scotzai Maneras de nàrrere csn: acotzai sa terra a su fundu = afranzare, acurtziare sa terra cun su tzapu a su fundhu; acotzai su picu = pònnere cota a su picu (a sa màniga in su tretu de s'ogru) Frases sa carrada boit acotzada po chi abarrit firma ◊ seu acotzendumí su marroni ◊ su muru dhu torrant a fai cun sa perda totu acotzada a ciumentu 2. fiat caminendi mòri mòri e a s'acotza acotza ◊ acotzadí a s'enna, lessast intrai a nisciunus! ◊ sa càscia est acotzada a su muru ◊ si fiat firmada e acossada a unu murixedhu ◊ in sa picada ti tocabo de puntorju ca tue ti acotzabas! ◊ po abarrai istrantaxu mi acotzu a unu baculedhu 3. si sunt cojados e acotados in d-una domita ◊ si est acotada in su letu ◊ chie istat male si acotet! ◊ tia Larenta e su maridu si sunt acotados in coghina (B.Mazzone)◊ acotant sa provista de sa linna in sa chentina ◊ ant acotadu su mortu in su baule 4. truncat is nais acotzendisidhas a unu genugu ◊ at acotadu s'ebba a su giannile pro si che sètzere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étayer Ingresu to buttress Ispagnolu apuntalar Italianu puntellare, sprangare Tedescu stützen, verriegeln.

amparài , vrb: amparare Definitzione giare amparu, fàere a manera chi unu no tèngiat dannu, no tèngiat male perunu e antzis tèngiat agiudu Sinònimos e contràrios afianzare, apogiai, apojai, guardai / agiadai | ctr. disamparai Frases cussus prus abbandonaus amparadhus tui! ◊ sant'Antoni meu, bos bato una candhela e mi amparades! ◊ ampàrannos che piedosa, coment'e mama amorosa! ◊ a sorres tuas e frades, totu ti los ampares! ◊ beneíghennos e ampara, Segnore! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu protéger Ingresu to protect Ispagnolu amparar Italianu protèggere, patrocinare Tedescu schützen, stützen.

cartàda , nf Definitzione su cartare; fintzes su pònnere cosa acostia a un'àtera a usu de cartzamenta po fortilesa o àteru, acónciu Sinònimos e contràrios caltadura Tradutziones Frantzesu cale Ingresu earthing up Ispagnolu recalce Italianu rincalzatura, rincalzo Tedescu Stützen.

cratzài , vrb Definitzione acostire terra a is fundhos de sa cosa prantada, coment'e carragiandho su truncu Sinònimos e contràrios acarragiai, assacarrare | ctr. scraciai Terminologia iscientìfica msg Tradutziones Frantzesu butter Ingresu to earth up Ispagnolu recalzar, aporcar Italianu rincalzare Tedescu stützen.

impuntedhài, impuntedhàre , vrb Definitzione pònnere su puntedhu, puntedhos po agguantare cosa Sinònimos e contràrios afrucaxai, apalincionai, apontedhae, apuntalai, inforchidhare, trumpai Ètimu itl. appuntellare Tradutziones Frantzesu étayer Ingresu to buttress Ispagnolu apuntalar Italianu puntellare Tedescu stützen.

iscabissàre, iscabitàre , vrb: iscabitzare, iscapitare, scabitzai Definitzione bogare o fàere s'ispiga (ma fintzes su essire de àtera cosa chi creschet: es. pilu, erba, fintzes su sole); segare in grughes is cambos de una mata, segare a isconcadura Sinònimos e contràrios iscabidhai, ispicare, ispighire / essire / aggruxai, ilmulgare, isconcare, istrugare 2. at tripiadu su tzuellu pro ndhe fàghere essire sa mamaja, ca su pilu allorighitadu no resessiat a ndh'iscabitare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étêter Ingresu to pollard Ispagnolu desmochar, mochar Italianu scapezzare Tedescu stutzen.

pudài , vrb: pudare, putare Definitzione segare is cambos de su matedu a manera de dhu fàere crèschere comente si bolet, e mescamente a manera de dhi fàere bogare prus frutu, de dhi fàere bogare linna noa; nau in cobertantza, segare / a./c. Su ger. pudendhe est oguale a su ger. de pudire (in cantu custu, a prus de pudindhe, tenet pudendhe comente benit de ltn. putere) Sinònimos e contràrios pullai Maneras de nàrrere csn: pudai in béciu = in sa linna russa, in sas cambas begras; pudai a longu su sermentu = lassare puda longa, a frutu Frases puda a fitzionu, chi sas piantas produant unu frutu saboridu ◊ custa mata bollit pudada in béciu ◊ si putates vene vinnennates! Ètimu ltn. putare Tradutziones Frantzesu émonder Ingresu to prune Ispagnolu podar Italianu potare Tedescu beschneiden, stutzen.

scirràda , nf Definitzione su scirrai Sinònimos e contràrios ispampinadura, scirradura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épamprage, écimage, étêtage Ingresu stripping Ispagnolu desmoche Italianu spampanata, cimata Tedescu Abblatten, Stutzen.

scirrài , vrb: iscirrare Definitzione segare is puntas de sa bide, de sa cosa chi creschet in is cresuras, e àteru: nau de sa bide in ierru, bogare in croba, segàreche is pértigas chi no si lassant po bogare frutu o fàere linna Sinònimos e contràrios isbitare, ischirrare, iscoromedhai, ispampinare, ispatare, scimai Maneras de nàrrere csn: scirrai s'ollu = sceberai o chirriare s'ozu dae s'abbagrasta; s. sa porta = iscancarare sa zanna Frases in austu si scirrat sa bíngia ◊ tocat a scirrai sa cresuri ca est pighendi tropu logu 2. portat su bistiri scirrau, po fai biri ca est créscia 3. mi dh'aberis, cussa genna, o bolis a ndi dha scirrai?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épamprer, écimer, éclaircir Ingresu to strip of its leaves (a vine), to prune Ispagnolu despampanar Italianu spampanare, cimare, sfoltire Tedescu abblatten, stutzen, lichten.

sdalài , vrb: idalai* Definitzione segare o ispuntare s'ala, is alas, fèrrere a s'ala o, foedhandho de matas, segare naes de partes de fora, atesu de su truncu; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere calecunu dolore chi no lassat camminare o trebballare, istrupiare male Sinònimos e contràrios iderrigari Frases apu sdalau sa mata e fortzis dhi at fatu mali 2. seu sdalau: no nci dha fatzu prus a mi movi de s'istanchesa! Tradutziones Frantzesu couper, rogner les ailes Ingresu to clip Ispagnolu alicortar Italianu tarpare Tedescu stutzen, beschneiden.