Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbeltúra , nf: abbertura, abertura, apertura, obertura Definitzione su apèrrere; tretu in is muros lassau apostadamente apertu e fatu de dhue pòdere pònnere tancadura, serru (genna, fentana); genia de serru (ghenna, fentana) de pònnere a serrare is aperturas; genia de isperradura chi si faet a sola in muros e linnas Sinònimos e contràrios abberta, afiladura Frases in donzi aposentu bi cheret s'abbertura sua pro intrare ària e lughe, a sa domo 2. sas abberturas pro sa domo mi las est faghindhe su mastru de linna 3. sas abberturas de sa linna cherent tupadas pro si parrer prus pagu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouverture Ingresu opening Ispagnolu apertura, abertura Italianu serraménto Tedescu Türen und Fenster, Öffnung.

abbíssi , avb Definitzione a bídere si…, àteru e che brulla!, deo creo! = própiu aici est! Sinònimos e contràrios apichi Frases est andhadu abbissi li torraiant su chi li deviant ◊ andha a sa mandra abbissi Giuanne est murghendhe! ◊ so andhau abbissi la podio mediare ◊ li domandho pàrrere abbissi mi apo a sarvare 2. abbissi at próidu, est!…◊ abbissi li at nau!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu et comment Ingresu yes indeed Ispagnolu pues síclaro, por supuesto Italianu eccóme! Tedescu und ob!

acabbónu! , iscl: acabonu, acobbonu, cabbonu Definitzione e de a bonu!: foedhu chi si narat coment'e dispràxios e disigiandho una cosa chi no est comente si iat a bòllere, o disigiandho una cosa chi iat a pòdere èssere comente si bolet / acabbonu mannu miu, tou, nostru! Sinònimos e contràrios aggàlia, deabbonu, tambene Frases acabbonu mannu, dh'apu a isciri meda aundi est sa sorti mia!…◊ acabbonu mannu, mi est tocau a mandai atra genti! ◊ acabbonu mannu: chi dha podemu preni de amigus sintzillus custa domu pitica! 2. acabbonu mannu si aiat istudiadu! ◊ acabbonu de las torrare a bídere! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu si seulement! Ingresu and how! Ispagnolu ¡ojalá! Italianu magari! Tedescu und ob, und wie!

andhaéni , nm, agt: andhalibeni, andhalieni, andhalueni, andharieni, annalebbeni Definitzione andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru Sinònimos e contràrios andhalidorra, andhetorra / turredha / bandhuleri, zirellu Frases est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris 3. sos carabbineris sunt andhalienis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu va-et-vient Ingresu coming and going Ispagnolu ir y venir, vaivén Italianu andirivièni Tedescu Hin- und Hergelaufe.

andhalidòrra , nf: andhalitorra, annalitorra Definitzione su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa Sinònimos e contràrios andhaeni, andhetorra, atràvigu Frases chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu va-et-vient Ingresu coming and going Ispagnolu ir y venir, vaivén Italianu viavai Tedescu Hin und Her.

arramputzàre , vrb Definitzione campare a sa bona, comente male si podet, cun pagu cosa Sinònimos e contràrios agentziare, campitzare, ingeniai Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu sich schlecht und recht durchschlagen.

avrígnu , nm: avrinzu Definitzione disígiu, bisóngiu apretosu de calecuna cosa, ispédhiu Sinònimos e contràrios assúgliu Frases si so ninnadu dae sos avrinzos, tue l'ischis, Segnore! ◊ li est bénnidu s'avrinzu de sa chiriasa e si che ndhe at mandhigadu una pischezone! ◊ li piaghiant sas féminas e calchi avrinzu l'intendhiat daora Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désir ardent Ingresu craving Ispagnolu deseo insaciable Italianu desidèrio improvviso ed incontenìbile Tedescu plötzlicher und unbändiger Wunsch.

binagrèra , nf: vinagrera Definitzione istregighedhu po pònnere s'aghedu e s'ógiu in mesa Terminologia iscientìfica stz Ètimu spn. vinagrera Tradutziones Frantzesu huilier Ingresu oil cruet Ispagnolu vinagrera Italianu acetolièra, ampollièra Tedescu Essig- und Ölflasche.

brainubbràinu , avb Definitzione andhandho abbellu meda de no si fàere a bíere e ne a intèndhere Sinònimos e contràrios fratinavràtina, iscudiscudi, piotibioti, pitoubitou Frases una note mariane fit bénnitu abberu: brainubbràinu, fit colatu serente a su muru ◊ l'aiat sichitu brainubbràinu e si fit impostatu in palas de unu crastu pro l'uchídere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en tapinois, en catimini, sournoisement Ingresu very quietly Ispagnolu agazapado Italianu quatton quattóni Tedescu leise und langsam.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definitzione fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Sinònimos e contràrios catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Frases si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Tradutziones Frantzesu se démener Ingresu to fidget Ispagnolu agitar Italianu agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedescu sich hin und her bewegen.

cagazechínus , nm Definitzione si narat de ómine bàsciu e male fatu Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu trapu Ingresu short and badly formed man Ispagnolu achaparrado Italianu caramógio Tedescu kleiner und schlecht gewachsener Mann.

campurigiài , vrb Definitzione campare, tirare chentza grandhe fortza Sinònimos e contràrios arramputzare, balivigare, campitzare, campugiai Frases est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu recht und schlecht leben.

camúrru , agt, nm: gamurru Definitzione ignorante, unu chi tenet unu fàere chi dirgustat Sinònimos e contràrios grosseri Frases fit un'ómine camurru, ma atrividu Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu fruste, rude Ingresu rough and unpleasant person Ispagnolu grosero Italianu persóna rózza e antipàtica Tedescu ungehobelter und unsympathischer Mensch.

cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definitzione cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru) Sinònimos e contràrios cannàile, sirba / giangalloi, iscalandrone Frases cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu 2. za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu! 3. bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos Tradutziones Frantzesu tige mince et très longue Ingresu very long and thin stalk Ispagnolu tallo sutil y largo Italianu stèlo o fusto lianóso, sottile e mólto lungo Tedescu langer und schmaler Stiel.

cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu, chenadorju, chenadorza, chenadorzu, chenadroxu, chenatòglia, chenatógliu, chenatòrgia Definitzione s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote Maneras de nàrrere csn: istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu Frases sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas 2. dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heure du dîner, lieu du dîner Ingresu time and place of the supper Ispagnolu la hora y el lugar donde se cena Italianu l'óra e il luògo della céna Tedescu Uhrzeit und Ort des Abendessens.

chídrinu , agt: chírdinu, cídrinu, círdinu, crídinu, crítinu Definitzione nau de materiale, chi est sugetu meda a si fàere a farinos, a si segare; chi est tostau, o si est intostau e abbarrat téteru; nau de gente, chi essit deretu, lestru, a s'immurrada o iscontróriu, o chi est téteru in sa persona, chi no faet contu de is àteros Sinònimos e contràrios àrridu, bídrinu, fracadinu, gríghine, stocatzinu, trajadu, tzacaditu / càdriu, crispu / téteru | ctr. lentu Maneras de nàrrere csn: andhare a passu crídinu = andhare a passu cràdiu, lestru; círdinu che fusti, che tzinníbiri, che bacagliari = téteru che fuste; nàrrere una cosa a chírdinu = nàrrere, dare órdine cun frimmesa e severidade Frases sa cosa crídina comente la tocas si faghet a cantos ◊ su zuncu est chírdinu candho est sicadu meda ◊ est círdinu che incibixiau 2. fiat círdinu, pariat mortu ◊ dhu portat a su costau cídrinu che unu fusti! ◊ fiat unu sennori langinu, círdinu che furconi, incilliu e umbrosu ◊ tèngiu is manus círdinas de su frius ◊ su cuadhu fut sèmpere cun sa coa in artu e chídrina, currendho 3. s'incapat chi est essidu crídinu: no at nadu mancu "Bah"! ◊ che esseit chídrinu chena saludare a nesciunu Ètimu ltn. citrinus Tradutziones Frantzesu rigide et fragile Ingresu rigid Ispagnolu duro y frágil Italianu rìgido e fràgile Tedescu starr und zerbrechlich.

chinchinnàre , vrb Definitzione aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos Sinònimos e contràrios allaputzai, cumpòniri, cuncodrai, mudai Frases chinchinnare s'aradu pro arare Ètimu ltn. concinnare Tradutziones Frantzesu préparer soigneusement Ingresu to prepare with ability and care Ispagnolu preparar con cuidado Italianu preparare con abilità e con cura Tedescu geschickt und sorgfältig vorbereiten.

chizíre , vrb Definitzione mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu Sinònimos e contràrios chinnire Frases mancu chizit de cantu est atentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cligner des yeux, clignoter Ingresu to move eye brows (lash) Ispagnolu fruncir las cejas Italianu muòvere le cìglia, le sopraccìglia Tedescu die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.

comentesisíat , avb: cumentisisiat Definitzione de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi) Sinònimos e contràrios comentecasiat Frases est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa! 2. bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu d'une très mauvaise manière Ingresu no matter (how) Ispagnolu de forma mala Italianu in pèssimo mòdo, in una condizióne purchè sia Tedescu recht und schlecht.

corjàtu , agt Definitzione chi est che corgiu, lentu e forte Sinònimos e contràrios corriatu, lentu, pertiassu Ètimu ltn. coriaceus Tradutziones Frantzesu flexible et tenace Ingresu leathery Ispagnolu coriáceo Italianu flessìbile e tenace Tedescu biegsam und fest.

«« Torra a chircare