infruscàre , vrb Definition
su si mòvere o essire fruscu, lestru meda
Synonyms e antonyms
acadriare,
apretai,
incribidai,
incrispai,
infrusai
Sentences
sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu, cun funadas de ranzola ◊ su bentu est infruschendhe
Etymon
srd.
Translations
French
devenir impétueux
English
to intensify
Spanish
intensificar
Italian
intensificare,
divenire impetuóso
German
stärker werden.
insabiài, insabiàre , vrb: issabiare Definition
callai a ciorbedhu, fàere o essire sàbios, lassare de fàere machines
Synonyms e antonyms
| ctr.
ammachiae,
dessessire
Sentences
una cosa aici de issu no mi dha iap’èssi mai aspetada: ma ci pentzu dèu a dhu fai insabiai! ◊ a bois cust'abba bos at issabiadu
Translations
French
devenir raisonnable
English
to become sensible
Spanish
hacerse sensato
Italian
métter giudìzio,
rinsavire
German
vernünftig werden.
insuldíre , vrb: insurdire,
issurdire Definition
pèrdere o fintzes fàere pèrdere sa capacidade de is origas, fintzes pèrdere is atuamentos, istare immadoinaos
Synonyms e antonyms
insurdai,
insurdèssiri
/
ammadainare
Sentences
si depet pònnere ambaghe in orijas pro no ndh'essire issurdidu ◊ sezis buchimannas e ischides boghinare fintzas a insurdire!(G.Addis)
2.
li at iscutu un'isbarriada de fuste a conca chi l'at insurdidu
Translations
French
devenir sourd
English
to become deaf
Spanish
ensordecer
Italian
insordire
German
taub werden.
intibbíri , vrb: intipie,
intipire,
intipiri Definition
essire o fàere cracu, istrintu, prènnere a isticu, tzatzare puru; fintzes tupare, a logos serrare (ma no deunudotu) un'apertura, o apèrrere unu pagu
Synonyms e antonyms
istibbire,
stibbai
/
apabaglionare,
impipai,
tapire,
tipiri
/
tupai
| ctr.
illascare
Sentences
su logu est intibbendudedhu de bellesa ◊ su tziu si at intipiu sa bértula de ebra ◊ is nuis s'intipint e calat s'iscuriu ◊ su sacu de sa palla cica de dhu intipiri
2.
est unu boscu intipiu ◊ unu chelu est intipiu de istedhos
3.
intipiri un'istampu me in su muru
Etymon
srd.
Translations
French
épaissir,
devenir touffu,
taller
English
to thicken,
to tiller
Spanish
entupir
Italian
infittire,
infoltire,
tallire
German
dichter machen,
dicht werden.
intrassíre , vrb Definition
pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu
Synonyms e antonyms
ammassimare
Etymon
srd.
Translations
French
devenir rusé
English
to sharpen s.o.'s wits
Spanish
espabilar
Italian
scaltrire
German
schlau machen,
schlau werden.
introssíri , vrb: intrussire,
intrutzire Definition
fàere o essire grussatzu de carena, pagu artu e grussu, nau siat de gente e siat de animales
Synonyms e antonyms
atrossie,
ingrussai,
introssai
Translations
French
devenir trapu
English
to grow squat
Spanish
achaparrarse
Italian
intozzare,
divenir tòzzo,
tarchiato
German
plump werden.
irbariàre , vrb: irvaliare,
irvariare,
isvariare Definition
essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu
Synonyms e antonyms
ammachiae,
dessessire,
fatzellare,
ibariae,
ilgirare,
iscansae,
issentire,
istinare,
vogliare
/
disaviare,
istrabiare 1
| ctr.
atinai,
atoare
Sentences
medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia
2.
at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare!
Etymon
spn.
Translations
French
délirer,
devenir fou
English
to go mad,
to rave
Spanish
desvariar
Italian
vaneggiare,
impazzire
German
irrereden,
verrückt werden.
irranchidàre , vrb Definition
fàere rànchidu, marigosu
Synonyms e antonyms
ammarigosae
| ctr.
indrucai,
indruchire
Etymon
srd.
Translations
French
rendre amer,
devenir amer
English
to embitter
Spanish
ranciar
Italian
rèndere o farsi amaro
German
bitter schmecken.
iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare,
iscantzai,
iscasciare,
iscassare,
iscassiare,
scantzai Definition
cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa
Synonyms e antonyms
cansai 1,
ilmanchinare,
irvertzare,
stressiai
/
ammachiae,
dischissiare,
ischisciai 1,
fatzellare,
irbariare,
vogliare
Idioms
csn:
i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai
Sentences
candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze!
2.
mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia!
3.
Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne!
4.
mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare
Etymon
srd.
Translations
French
tourner,
sortir,
esquiver,
devenir fou
English
to sidestep,
to go mad,
to deviate
Spanish
doblar,
torcer,
apartarse,
enloquecer
Italian
deviare,
scansarsi,
impazzire
German
abweichen,
ausweichen,
wahnsinnig werden.
ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definition
fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
dischissiare*,
fatzellare,
irbariare,
iscansae,
issentire
Sentences
si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu!
2.
gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti
Translations
French
devenir fou
English
to go crazy
Spanish
enloquecer
Italian
impazzire
German
verrückt werden.
ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare,
isprivillare,
spibillae Definition
essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare
Synonyms e antonyms
ispabigliare*
Sentences
su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo!
2.
ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis
Translations
French
faire ou devenir plus vif,
animé
English
to liven up
Spanish
animar
Italian
vivacizzare
German
beleben.