infruscàre , vrb Definizione
su si mòvere o essire fruscu, lestru meda
Sinonimi e contrari
acadriare,
apretai,
incribidai,
incrispai,
infrusai
Frasi
sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu, cun funadas de ranzola ◊ su bentu est infruschendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir impétueux
Inglese
to intensify
Spagnolo
intensificar
Italiano
intensificare,
divenire impetuóso
Tedesco
stärker werden.
insabiài, insabiàre , vrb: issabiare Definizione
callai a ciorbedhu, fàere o essire sàbios, lassare de fàere machines
Sinonimi e contrari
| ctr.
ammachiae,
dessessire
Frasi
una cosa aici de issu no mi dha iap’èssi mai aspetada: ma ci pentzu dèu a dhu fai insabiai! ◊ a bois cust'abba bos at issabiadu
Traduzioni
Francese
devenir raisonnable
Inglese
to become sensible
Spagnolo
hacerse sensato
Italiano
métter giudìzio,
rinsavire
Tedesco
vernünftig werden.
insuldíre , vrb: insurdire,
issurdire Definizione
pèrdere o fintzes fàere pèrdere sa capacidade de is origas, fintzes pèrdere is atuamentos, istare immadoinaos
Sinonimi e contrari
insurdai,
insurdèssiri
/
ammadainare
Frasi
si depet pònnere ambaghe in orijas pro no ndh'essire issurdidu ◊ sezis buchimannas e ischides boghinare fintzas a insurdire!(G.Addis)
2.
li at iscutu un'isbarriada de fuste a conca chi l'at insurdidu
Traduzioni
Francese
devenir sourd
Inglese
to become deaf
Spagnolo
ensordecer
Italiano
insordire
Tedesco
taub werden.
intibbíri , vrb: intipie,
intipire,
intipiri Definizione
essire o fàere cracu, istrintu, prènnere a isticu, tzatzare puru; fintzes tupare, a logos serrare (ma no deunudotu) un'apertura, o apèrrere unu pagu
Sinonimi e contrari
istibbire,
stibbai
/
apabaglionare,
impipai,
tapire,
tipiri
/
tupai
| ctr.
illascare
Frasi
su logu est intibbendudedhu de bellesa ◊ su tziu si at intipiu sa bértula de ebra ◊ is nuis s'intipint e calat s'iscuriu ◊ su sacu de sa palla cica de dhu intipiri
2.
est unu boscu intipiu ◊ unu chelu est intipiu de istedhos
3.
intipiri un'istampu me in su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épaissir,
devenir touffu,
taller
Inglese
to thicken,
to tiller
Spagnolo
entupir
Italiano
infittire,
infoltire,
tallire
Tedesco
dichter machen,
dicht werden.
intrassíre , vrb Definizione
pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu
Sinonimi e contrari
ammassimare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir rusé
Inglese
to sharpen s.o.'s wits
Spagnolo
espabilar
Italiano
scaltrire
Tedesco
schlau machen,
schlau werden.
introssíri , vrb: intrussire,
intrutzire Definizione
fàere o essire grussatzu de carena, pagu artu e grussu, nau siat de gente e siat de animales
Sinonimi e contrari
atrossie,
ingrussai,
introssai
Traduzioni
Francese
devenir trapu
Inglese
to grow squat
Spagnolo
achaparrarse
Italiano
intozzare,
divenir tòzzo,
tarchiato
Tedesco
plump werden.
irbariàre , vrb: irvaliare,
irvariare,
isvariare Definizione
essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu
Sinonimi e contrari
ammachiae,
dessessire,
fatzellare,
ibariae,
ilgirare,
iscansae,
issentire,
istinare,
vogliare
/
disaviare,
istrabiare 1
| ctr.
atinai,
atoare
Frasi
medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia
2.
at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
délirer,
devenir fou
Inglese
to go mad,
to rave
Spagnolo
desvariar
Italiano
vaneggiare,
impazzire
Tedesco
irrereden,
verrückt werden.
irranchidàre , vrb Definizione
fàere rànchidu, marigosu
Sinonimi e contrari
ammarigosae
| ctr.
indrucai,
indruchire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre amer,
devenir amer
Inglese
to embitter
Spagnolo
ranciar
Italiano
rèndere o farsi amaro
Tedesco
bitter schmecken.
iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare,
iscantzai,
iscasciare,
iscassare,
iscassiare,
scantzai Definizione
cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa
Sinonimi e contrari
cansai 1,
ilmanchinare,
irvertzare,
stressiai
/
ammachiae,
dischissiare,
ischisciai 1,
fatzellare,
irbariare,
vogliare
Modi di dire
csn:
i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai
Frasi
candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze!
2.
mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia!
3.
Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne!
4.
mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourner,
sortir,
esquiver,
devenir fou
Inglese
to sidestep,
to go mad,
to deviate
Spagnolo
doblar,
torcer,
apartarse,
enloquecer
Italiano
deviare,
scansarsi,
impazzire
Tedesco
abweichen,
ausweichen,
wahnsinnig werden.
ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definizione
fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
dischissiare*,
fatzellare,
irbariare,
iscansae,
issentire
Frasi
si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu!
2.
gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go crazy
Spagnolo
enloquecer
Italiano
impazzire
Tedesco
verrückt werden.
ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare,
isprivillare,
spibillae Definizione
essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare
Sinonimi e contrari
ispabigliare*
Frasi
su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo!
2.
ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis
Traduzioni
Francese
faire ou devenir plus vif,
animé
Inglese
to liven up
Spagnolo
animar
Italiano
vivacizzare
Tedesco
beleben.