aliàli! , iscl Definition
isclamu, foedhu chi si narat candho unu abbarrat ispantau e agiummai no credet a su chi at inténdhiu e però si dhu timet etotu, o fintzes candho si pentzat una cosa chentza ndh’èssere seguros: ih, gi at a èssiri?!…, no at a èssiri, no?!…, podit èssiri diaderus aici!
Synonyms e antonyms
arabora!
Sentences
aliali, no at a èssere, no?! ◊ aliali, no at a èssere, no, chi mi che as ispesu totu?! ◊ aliali, za at a èssere puru, za, chi as fatu cussa, ca tue ses macu puru! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!
Etymon
srd.
Translations
French
vraiment? sans blague!
English
really?
Spanish
¿de veras?,
¿en serio?
Italian
davvéro?!
German
wirklich?!
ammalliàre , vrb Definition
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Sentences
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Translations
French
choisir sans goût
English
to choose without taste
Spanish
elegir sin gusto
Italian
scégliere sènza gusto
German
ohne Geschmack wählen.
cèna 1 , prep: chena 1,
chenas,
chene,
sena* Definition
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus
Synonyms e antonyms
censa,
chentza,
sència
Sentences
chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu
2.
totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora!
Translations
French
sans
English
without
Spanish
sin
Italian
sènza
German
ohne.
chèntza , prep, cng Definition
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò
Synonyms e antonyms
cena 1,
censa,
sència
| ctr.
chin
Sentences
chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu
2.
su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu
3.
su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu)
Etymon
srd. + itl.
Translations
French
sans
English
without
Spanish
sin
Italian
sènza
German
ohne.
corporzàle , nm Definition
sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca
Synonyms e antonyms
dossu
Scientific Terminology
crn
Etymon
srd.
Translations
French
tronc sans les membres
English
trunk
Spanish
tronco
Italian
il trónco escluse le mèmbra,
tórso
German
Oberkörper.
disabbútu , agt: disabudu Definition
chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare
Synonyms e antonyms
disimperau,
disocupadu,
ibbàidu,
ibbautu,
irberzadu,
líchidu 1
/
disabesau,
disabesu
/
ammammalucadu,
ilfatziennadu,
isàbbitu,
isagherau
| ctr.
afainadu,
impreadu
Sentences
sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta!
2.
andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe!
Etymon
srd.
Translations
French
sans travail,
désœuvré
English
unemployed,
idle
Spanish
desempleado,
holgazán
Italian
disoccupato,
sfaccendato
German
müßig.
disamparàdu , pps, agt, nm: disamparau Definition
de disamparare; chi no tenet amparu, chi est lassau in abbandhonu
Synonyms e antonyms
abbandhonadu,
difortunadu,
disciamparau
| ctr.
amparadu,
contivizadu
2.
caru babbu, prite nos as lassadu disamparados? ◊ depimus dare calchi cosa pro sa zente disamparada ◊ che pòbera isconfusa, disamparada e nuda, no at bratzos ne ghia chi la potant torrare in bona muda
3.
in sos muntonarzos sos disamparados sunt chirchendhe recatu, in mesu de sa zente dimandhendhe (L.Marielli)◊ si a su disamparadu daes apozu est caridade
Translations
French
sans protection,
délaissé,
abandonné
English
forlorn,
emarginated,
unprotected,
down and out,
outcast
Spanish
desamparado
Italian
indiféso,
derelitto,
emarginato
German
ungeschüzt,
verlassen,
Ausgestoßene.
disimperàu , agt Definition
chi est chentza impreu, chentza fàere
Synonyms e antonyms
disabbutu,
ibbautu,
ifainadu,
ilvioladu
Sentences
fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus
Translations
French
sans travail,
en chômage
English
jobless
Spanish
desempleado
Italian
disoccupato
German
arbeitslos.
faciòba , nf: faciòua Definition
craba chi no portat corros, múdula
Translations
French
chèvre sans cornes
English
unhorned goat
Spanish
cabra sin cuernos
Italian
capra sènza còrna
German
hörnerlose Ziege.
frachivràchi , avb Definition
coment'e chentza fortza
Sentences
si tenis inimigus no bandis frachivrachi!
Etymon
srd.
Translations
French
sans entrain
English
weakly
Spanish
con desgana
Italian
fiaccaménte
German
matt,
müd (e).
illacanàdu , pps, agt: illacanau Definition
de illacanare; chi est deasi mannu chi no tenet làcanas, no tenet fine
Synonyms e antonyms
irbàndhidu,
isfundharadu,
istremenadu,
smesurau
2.
illacanada fit sa caminera, sa ch'imbucadu apo a prima essida ◊ prenant s'ànima de sa luche illacanada de s'infinitu
Translations
French
sans fin,
infini
English
unlimited
Spanish
infinito
Italian
sconfinato,
infinito
German
grenzlos,
unendlich.
immaodhàu , agt, pps: immeudhadu,
irmeudhadu,
irmidudhau,
ismiudhatu,
smuedhau Definition
chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare
Synonyms e antonyms
arréndhidu,
smeudhiu,
spuligau
| ctr.
ammeudhadu
Sentences
cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos
Translations
French
sans moelle,
mollasse
English
spineless,
weakened,
taken the marrow out
Spanish
desmeollado,
enervado
Italian
smidollato
German
marklos,
kraftlos.
inneudhàdu , agt Definition
irmeudhadu, chi no portat meudhu, no portat fortzas
Synonyms e antonyms
castigadu,
débbile
Translations
French
sans moelle
English
spineless
Spanish
flojo
Italian
smidollato
German
kraftlos.
isaboriàdu , pps, agt: isciaboriau,
issaboriau,
issapogliau,
issaporjau,
issaporzau,
sciaboriau Definition
de isaboriare; chi no tenet o chi at pérdiu su sabore
Synonyms e antonyms
ivambuladu
| ctr.
licantzu,
saboiru
2.
como est pacu su tropu: dónnia bucone produiu est issaporzau e su bene istare che at tatau a totus
Translations
French
sans saveur,
fade,
insipide
English
insipid
Spanish
insípido
Italian
insapóre,
scipito
German
geschmacklos,
fad.
iscoítu , agt Definition
nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu
Synonyms e antonyms
irgaitzu,
líbberu
| ctr.
impreadu
/
dipendhente,
presu
Sentences
si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga
Translations
French
sans engagements
English
free
Spanish
libre de empeños
Italian
lìbero da impégni
German
frei.
iscovacàdu , pps, agt: iscuvacadu Definition
de iscovacare; chi est chentza covecu, chentza crobecu, chi si che dh'ant trantziu; chi no est ammontau, chi est chentza carragiare
Synonyms e antonyms
iscopercau,
iscuguzadu
2.
sos puzones fint furendhe sèmene iscovacadu, in s'aronzu
Translations
French
découvert,
sans couvercle
English
uncovered
Spanish
destapado
Italian
scoperchiato
German
abgedeckt.
iscustodiàdu , agt Definition
chi est chentza custódiu
Synonyms e antonyms
iscuviadu
Translations
French
sans surveillance
English
unattended
Spanish
sin custodia,
abandonado
Italian
incustodito,
sènza guida
German
unbewacht.
isfundharàdu , agt: isfundheradu,
isfundhoradu,
isfundhuradu,
isfunneradu Definition
isfundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, chi no tenet acabbu, mannu meda / ricos isfundherados = arricus meda, sfundoraus, isciundaus
Synonyms e antonyms
illacanadu,
stremenau
Sentences
pro chi sias ricu isfundharadu depes bènnere a mòrrere etotu!
Etymon
srd.
Translations
French
sans fin,
illimité
English
unlimited
Spanish
ilimitado,
inmenso
Italian
sconfinato,
immènso
German
grenzenlos,
unermeßlich.
ispinnigàdu , agt Definition
chi dhi ammancant is prabaristas
Translations
French
sans paupières
English
without eyelid
Spanish
sin párpados
Italian
sènza pàlpebre
German
ohne Augenlider.
lebbreríscu, lebbríscu , agt: levreriscu,
libberiscu,
libbrariscu,
libbriscu,
limbriscu Definition
nau de un'arratza de cane, mannu e pruschetotu bonu meda po cúrrere; nau de unu, chi est lestu e furbu, àbbile, abbistu e prontu no sèmpere po su bonu, chi no càstiat de ofèndhere o de fàere cun atza, isfaciu puru, chentza caràtere / longu che cane levreriscu = istrízile
Synonyms e antonyms
faciudu,
gafante,
lebrerincu,
prontu
Sentences
fato de bratzos, do un'isfretzida e brinco a fora che cane lebbriscu ◊ mi che lampei che cane lebbriscu a mi ndhe leare una francada
2.
macu macu o libbriscu fit chirchendhe sa tana in logu friscu! ◊ sos cussizeris prus libbriscos li podiant dare agiudu ◊ cussu limbriscu a chie li dait a mandhicare narat "Babbu"!◊ fit un'ómine sàbiu ma libbriscu che lèpere
Etymon
ctl.
llebrer + -iscu
Translations
French
sans scrupules,
opportuniste,
libertin
English
free and easy,
opportunist
Spanish
lebrel,
desaprensivo
Italian
spregiudicato,
opportunista,
libertino
German
skrupellos,
frech.