aliàli! , iscl Definitzione
isclamu, foedhu chi si narat candho unu abbarrat ispantau e agiummai no credet a su chi at inténdhiu e però si dhu timet etotu, o fintzes candho si pentzat una cosa chentza ndh’èssere seguros: ih, gi at a èssiri?!…, no at a èssiri, no?!…, podit èssiri diaderus aici!
Sinònimos e contràrios
arabora!
Frases
aliali, no at a èssere, no?! ◊ aliali, no at a èssere, no, chi mi che as ispesu totu?! ◊ aliali, za at a èssere puru, za, chi as fatu cussa, ca tue ses macu puru! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vraiment? sans blague!
Ingresu
really?
Ispagnolu
¿de veras?,
¿en serio?
Italianu
davvéro?!
Tedescu
wirklich?!
ammalliàre , vrb Definitzione
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Frases
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Tradutziones
Frantzesu
choisir sans goût
Ingresu
to choose without taste
Ispagnolu
elegir sin gusto
Italianu
scégliere sènza gusto
Tedescu
ohne Geschmack wählen.
cèna 1 , prep: chena 1,
chenas,
chene,
sena* Definitzione
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus
Sinònimos e contràrios
censa,
chentza,
sència
Frases
chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu
2.
totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora!
Tradutziones
Frantzesu
sans
Ingresu
without
Ispagnolu
sin
Italianu
sènza
Tedescu
ohne.
chèntza , prep, cng Definitzione
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò
Sinònimos e contràrios
cena 1,
censa,
sència
| ctr.
chin
Frases
chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu
2.
su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu
3.
su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu)
Ètimu
srd. + itl.
Tradutziones
Frantzesu
sans
Ingresu
without
Ispagnolu
sin
Italianu
sènza
Tedescu
ohne.
corporzàle , nm Definitzione
sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca
Sinònimos e contràrios
dossu
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tronc sans les membres
Ingresu
trunk
Ispagnolu
tronco
Italianu
il trónco escluse le mèmbra,
tórso
Tedescu
Oberkörper.
disabbútu , agt: disabudu Definitzione
chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare
Sinònimos e contràrios
disimperau,
disocupadu,
ibbàidu,
ibbautu,
irberzadu,
líchidu 1
/
disabesau,
disabesu
/
ammammalucadu,
ilfatziennadu,
isàbbitu,
isagherau
| ctr.
afainadu,
impreadu
Frases
sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta!
2.
andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sans travail,
désœuvré
Ingresu
unemployed,
idle
Ispagnolu
desempleado,
holgazán
Italianu
disoccupato,
sfaccendato
Tedescu
müßig.
disamparàdu , pps, agt, nm: disamparau Definitzione
de disamparare; chi no tenet amparu, chi est lassau in abbandhonu
Sinònimos e contràrios
abbandhonadu,
difortunadu,
disciamparau
| ctr.
amparadu,
contivizadu
2.
caru babbu, prite nos as lassadu disamparados? ◊ depimus dare calchi cosa pro sa zente disamparada ◊ che pòbera isconfusa, disamparada e nuda, no at bratzos ne ghia chi la potant torrare in bona muda
3.
in sos muntonarzos sos disamparados sunt chirchendhe recatu, in mesu de sa zente dimandhendhe (L.Marielli)◊ si a su disamparadu daes apozu est caridade
Tradutziones
Frantzesu
sans protection,
délaissé,
abandonné
Ingresu
forlorn,
emarginated,
unprotected,
down and out,
outcast
Ispagnolu
desamparado
Italianu
indiféso,
derelitto,
emarginato
Tedescu
ungeschüzt,
verlassen,
Ausgestoßene.
disimperàu , agt Definitzione
chi est chentza impreu, chentza fàere
Sinònimos e contràrios
disabbutu,
ibbautu,
ifainadu,
ilvioladu
Frases
fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus
Tradutziones
Frantzesu
sans travail,
en chômage
Ingresu
jobless
Ispagnolu
desempleado
Italianu
disoccupato
Tedescu
arbeitslos.
faciòba , nf: faciòua Definitzione
craba chi no portat corros, múdula
Tradutziones
Frantzesu
chèvre sans cornes
Ingresu
unhorned goat
Ispagnolu
cabra sin cuernos
Italianu
capra sènza còrna
Tedescu
hörnerlose Ziege.
frachivràchi , avb Definitzione
coment'e chentza fortza
Frases
si tenis inimigus no bandis frachivrachi!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sans entrain
Ingresu
weakly
Ispagnolu
con desgana
Italianu
fiaccaménte
Tedescu
matt,
müd (e).
illacanàdu , pps, agt: illacanau Definitzione
de illacanare; chi est deasi mannu chi no tenet làcanas, no tenet fine
Sinònimos e contràrios
irbàndhidu,
isfundharadu,
istremenadu,
smesurau
2.
illacanada fit sa caminera, sa ch'imbucadu apo a prima essida ◊ prenant s'ànima de sa luche illacanada de s'infinitu
Tradutziones
Frantzesu
sans fin,
infini
Ingresu
unlimited
Ispagnolu
infinito
Italianu
sconfinato,
infinito
Tedescu
grenzlos,
unendlich.
immaodhàu , agt, pps: immeudhadu,
irmeudhadu,
irmidudhau,
ismiudhatu,
smuedhau Definitzione
chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare
Sinònimos e contràrios
arréndhidu,
smeudhiu,
spuligau
| ctr.
ammeudhadu
Frases
cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos
Tradutziones
Frantzesu
sans moelle,
mollasse
Ingresu
spineless,
weakened,
taken the marrow out
Ispagnolu
desmeollado,
enervado
Italianu
smidollato
Tedescu
marklos,
kraftlos.
inneudhàdu , agt Definitzione
irmeudhadu, chi no portat meudhu, no portat fortzas
Sinònimos e contràrios
castigadu,
débbile
Tradutziones
Frantzesu
sans moelle
Ingresu
spineless
Ispagnolu
flojo
Italianu
smidollato
Tedescu
kraftlos.
isaboriàdu , pps, agt: isciaboriau,
issaboriau,
issapogliau,
issaporjau,
issaporzau,
sciaboriau Definitzione
de isaboriare; chi no tenet o chi at pérdiu su sabore
Sinònimos e contràrios
ivambuladu
| ctr.
licantzu,
saboiru
2.
como est pacu su tropu: dónnia bucone produiu est issaporzau e su bene istare che at tatau a totus
Tradutziones
Frantzesu
sans saveur,
fade,
insipide
Ingresu
insipid
Ispagnolu
insípido
Italianu
insapóre,
scipito
Tedescu
geschmacklos,
fad.
iscoítu , agt Definitzione
nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu
Sinònimos e contràrios
irgaitzu,
líbberu
| ctr.
impreadu
/
dipendhente,
presu
Frases
si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga
Tradutziones
Frantzesu
sans engagements
Ingresu
free
Ispagnolu
libre de empeños
Italianu
lìbero da impégni
Tedescu
frei.
iscovacàdu , pps, agt: iscuvacadu Definitzione
de iscovacare; chi est chentza covecu, chentza crobecu, chi si che dh'ant trantziu; chi no est ammontau, chi est chentza carragiare
Sinònimos e contràrios
iscopercau,
iscuguzadu
2.
sos puzones fint furendhe sèmene iscovacadu, in s'aronzu
Tradutziones
Frantzesu
découvert,
sans couvercle
Ingresu
uncovered
Ispagnolu
destapado
Italianu
scoperchiato
Tedescu
abgedeckt.
iscustodiàdu , agt Definitzione
chi est chentza custódiu
Sinònimos e contràrios
iscuviadu
Tradutziones
Frantzesu
sans surveillance
Ingresu
unattended
Ispagnolu
sin custodia,
abandonado
Italianu
incustodito,
sènza guida
Tedescu
unbewacht.
isfundharàdu , agt: isfundheradu,
isfundhoradu,
isfundhuradu,
isfunneradu Definitzione
isfundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, chi no tenet acabbu, mannu meda / ricos isfundherados = arricus meda, sfundoraus, isciundaus
Sinònimos e contràrios
illacanadu,
stremenau
Frases
pro chi sias ricu isfundharadu depes bènnere a mòrrere etotu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sans fin,
illimité
Ingresu
unlimited
Ispagnolu
ilimitado,
inmenso
Italianu
sconfinato,
immènso
Tedescu
grenzenlos,
unermeßlich.
ispinnigàdu , agt Definitzione
chi dhi ammancant is prabaristas
Tradutziones
Frantzesu
sans paupières
Ingresu
without eyelid
Ispagnolu
sin párpados
Italianu
sènza pàlpebre
Tedescu
ohne Augenlider.
lebbreríscu, lebbríscu , agt: levreriscu,
libberiscu,
libbrariscu,
libbriscu,
limbriscu Definitzione
nau de un'arratza de cane, mannu e pruschetotu bonu meda po cúrrere; nau de unu, chi est lestu e furbu, àbbile, abbistu e prontu no sèmpere po su bonu, chi no càstiat de ofèndhere o de fàere cun atza, isfaciu puru, chentza caràtere / longu che cane levreriscu = istrízile
Sinònimos e contràrios
faciudu,
gafante,
lebrerincu,
prontu
Frases
fato de bratzos, do un'isfretzida e brinco a fora che cane lebbriscu ◊ mi che lampei che cane lebbriscu a mi ndhe leare una francada
2.
macu macu o libbriscu fit chirchendhe sa tana in logu friscu! ◊ sos cussizeris prus libbriscos li podiant dare agiudu ◊ cussu limbriscu a chie li dait a mandhicare narat "Babbu"!◊ fit un'ómine sàbiu ma libbriscu che lèpere
Ètimu
ctl.
llebrer + -iscu
Tradutziones
Frantzesu
sans scrupules,
opportuniste,
libertin
Ingresu
free and easy,
opportunist
Ispagnolu
lebrel,
desaprensivo
Italianu
spregiudicato,
opportunista,
libertino
Tedescu
skrupellos,
frech.