aliàli! , iscl Definizione
isclamu, foedhu chi si narat candho unu abbarrat ispantau e agiummai no credet a su chi at inténdhiu e però si dhu timet etotu, o fintzes candho si pentzat una cosa chentza ndh’èssere seguros: ih, gi at a èssiri?!…, no at a èssiri, no?!…, podit èssiri diaderus aici!
Sinonimi e contrari
arabora!
Frasi
aliali, no at a èssere, no?! ◊ aliali, no at a èssere, no, chi mi che as ispesu totu?! ◊ aliali, za at a èssere puru, za, chi as fatu cussa, ca tue ses macu puru! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vraiment? sans blague!
Inglese
really?
Spagnolo
¿de veras?,
¿en serio?
Italiano
davvéro?!
Tedesco
wirklich?!
ammalliàre , vrb Definizione
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Frasi
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Traduzioni
Francese
choisir sans goût
Inglese
to choose without taste
Spagnolo
elegir sin gusto
Italiano
scégliere sènza gusto
Tedesco
ohne Geschmack wählen.
cèna 1 , prep: chena 1,
chenas,
chene,
sena* Definizione
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus
Sinonimi e contrari
censa,
chentza,
sència
Frasi
chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu
2.
totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora!
Traduzioni
Francese
sans
Inglese
without
Spagnolo
sin
Italiano
sènza
Tedesco
ohne.
chèntza , prep, cng Definizione
prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò
Sinonimi e contrari
cena 1,
censa,
sència
| ctr.
chin
Frasi
chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu
2.
su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu
3.
su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu)
Etimo
srd. + itl.
Traduzioni
Francese
sans
Inglese
without
Spagnolo
sin
Italiano
sènza
Tedesco
ohne.
corporzàle , nm Definizione
sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca
Sinonimi e contrari
dossu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tronc sans les membres
Inglese
trunk
Spagnolo
tronco
Italiano
il trónco escluse le mèmbra,
tórso
Tedesco
Oberkörper.
disabbútu , agt: disabudu Definizione
chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare
Sinonimi e contrari
disimperau,
disocupadu,
ibbàidu,
ibbautu,
irberzadu,
líchidu 1
/
disabesau,
disabesu
/
ammammalucadu,
ilfatziennadu,
isàbbitu,
isagherau
| ctr.
afainadu,
impreadu
Frasi
sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta!
2.
andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sans travail,
désœuvré
Inglese
unemployed,
idle
Spagnolo
desempleado,
holgazán
Italiano
disoccupato,
sfaccendato
Tedesco
müßig.
disamparàdu , pps, agt, nm: disamparau Definizione
de disamparare; chi no tenet amparu, chi est lassau in abbandhonu
Sinonimi e contrari
abbandhonadu,
difortunadu,
disciamparau
| ctr.
amparadu,
contivizadu
2.
caru babbu, prite nos as lassadu disamparados? ◊ depimus dare calchi cosa pro sa zente disamparada ◊ che pòbera isconfusa, disamparada e nuda, no at bratzos ne ghia chi la potant torrare in bona muda
3.
in sos muntonarzos sos disamparados sunt chirchendhe recatu, in mesu de sa zente dimandhendhe (L.Marielli)◊ si a su disamparadu daes apozu est caridade
Traduzioni
Francese
sans protection,
délaissé,
abandonné
Inglese
forlorn,
emarginated,
unprotected,
down and out,
outcast
Spagnolo
desamparado
Italiano
indiféso,
derelitto,
emarginato
Tedesco
ungeschüzt,
verlassen,
Ausgestoßene.
disimperàu , agt Definizione
chi est chentza impreu, chentza fàere
Sinonimi e contrari
disabbutu,
ibbautu,
ifainadu,
ilvioladu
Frasi
fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus
Traduzioni
Francese
sans travail,
en chômage
Inglese
jobless
Spagnolo
desempleado
Italiano
disoccupato
Tedesco
arbeitslos.
faciòba , nf: faciòua Definizione
craba chi no portat corros, múdula
Traduzioni
Francese
chèvre sans cornes
Inglese
unhorned goat
Spagnolo
cabra sin cuernos
Italiano
capra sènza còrna
Tedesco
hörnerlose Ziege.
frachivràchi , avb Definizione
coment'e chentza fortza
Frasi
si tenis inimigus no bandis frachivrachi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sans entrain
Inglese
weakly
Spagnolo
con desgana
Italiano
fiaccaménte
Tedesco
matt,
müd (e).
illacanàdu , pps, agt: illacanau Definizione
de illacanare; chi est deasi mannu chi no tenet làcanas, no tenet fine
Sinonimi e contrari
irbàndhidu,
isfundharadu,
istremenadu,
smesurau
2.
illacanada fit sa caminera, sa ch'imbucadu apo a prima essida ◊ prenant s'ànima de sa luche illacanada de s'infinitu
Traduzioni
Francese
sans fin,
infini
Inglese
unlimited
Spagnolo
infinito
Italiano
sconfinato,
infinito
Tedesco
grenzlos,
unendlich.
immaodhàu , agt, pps: immeudhadu,
irmeudhadu,
irmidudhau,
ismiudhatu,
smuedhau Definizione
chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare
Sinonimi e contrari
arréndhidu,
smeudhiu,
spuligau
| ctr.
ammeudhadu
Frasi
cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos
Traduzioni
Francese
sans moelle,
mollasse
Inglese
spineless,
weakened,
taken the marrow out
Spagnolo
desmeollado,
enervado
Italiano
smidollato
Tedesco
marklos,
kraftlos.
inneudhàdu , agt Definizione
irmeudhadu, chi no portat meudhu, no portat fortzas
Sinonimi e contrari
castigadu,
débbile
Traduzioni
Francese
sans moelle
Inglese
spineless
Spagnolo
flojo
Italiano
smidollato
Tedesco
kraftlos.
isaboriàdu , pps, agt: isciaboriau,
issaboriau,
issapogliau,
issaporjau,
issaporzau,
sciaboriau Definizione
de isaboriare; chi no tenet o chi at pérdiu su sabore
Sinonimi e contrari
ivambuladu
| ctr.
licantzu,
saboiru
2.
como est pacu su tropu: dónnia bucone produiu est issaporzau e su bene istare che at tatau a totus
Traduzioni
Francese
sans saveur,
fade,
insipide
Inglese
insipid
Spagnolo
insípido
Italiano
insapóre,
scipito
Tedesco
geschmacklos,
fad.
iscoítu , agt Definizione
nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu
Sinonimi e contrari
irgaitzu,
líbberu
| ctr.
impreadu
/
dipendhente,
presu
Frasi
si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga
Traduzioni
Francese
sans engagements
Inglese
free
Spagnolo
libre de empeños
Italiano
lìbero da impégni
Tedesco
frei.
iscovacàdu , pps, agt: iscuvacadu Definizione
de iscovacare; chi est chentza covecu, chentza crobecu, chi si che dh'ant trantziu; chi no est ammontau, chi est chentza carragiare
Sinonimi e contrari
iscopercau,
iscuguzadu
2.
sos puzones fint furendhe sèmene iscovacadu, in s'aronzu
Traduzioni
Francese
découvert,
sans couvercle
Inglese
uncovered
Spagnolo
destapado
Italiano
scoperchiato
Tedesco
abgedeckt.
iscustodiàdu , agt Definizione
chi est chentza custódiu
Sinonimi e contrari
iscuviadu
Traduzioni
Francese
sans surveillance
Inglese
unattended
Spagnolo
sin custodia,
abandonado
Italiano
incustodito,
sènza guida
Tedesco
unbewacht.
isfundharàdu , agt: isfundheradu,
isfundhoradu,
isfundhuradu,
isfunneradu Definizione
isfundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, chi no tenet acabbu, mannu meda / ricos isfundherados = arricus meda, sfundoraus, isciundaus
Sinonimi e contrari
illacanadu,
stremenau
Frasi
pro chi sias ricu isfundharadu depes bènnere a mòrrere etotu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sans fin,
illimité
Inglese
unlimited
Spagnolo
ilimitado,
inmenso
Italiano
sconfinato,
immènso
Tedesco
grenzenlos,
unermeßlich.
ispinnigàdu , agt Definizione
chi dhi ammancant is prabaristas
Traduzioni
Francese
sans paupières
Inglese
without eyelid
Spagnolo
sin párpados
Italiano
sènza pàlpebre
Tedesco
ohne Augenlider.
lebbreríscu, lebbríscu , agt: levreriscu,
libberiscu,
libbrariscu,
libbriscu,
limbriscu Definizione
nau de un'arratza de cane, mannu e pruschetotu bonu meda po cúrrere; nau de unu, chi est lestu e furbu, àbbile, abbistu e prontu no sèmpere po su bonu, chi no càstiat de ofèndhere o de fàere cun atza, isfaciu puru, chentza caràtere / longu che cane levreriscu = istrízile
Sinonimi e contrari
faciudu,
gafante,
lebrerincu,
prontu
Frasi
fato de bratzos, do un'isfretzida e brinco a fora che cane lebbriscu ◊ mi che lampei che cane lebbriscu a mi ndhe leare una francada
2.
macu macu o libbriscu fit chirchendhe sa tana in logu friscu! ◊ sos cussizeris prus libbriscos li podiant dare agiudu ◊ cussu limbriscu a chie li dait a mandhicare narat "Babbu"!◊ fit un'ómine sàbiu ma libbriscu che lèpere
Etimo
ctl.
llebrer + -iscu
Traduzioni
Francese
sans scrupules,
opportuniste,
libertin
Inglese
free and easy,
opportunist
Spagnolo
lebrel,
desaprensivo
Italiano
spregiudicato,
opportunista,
libertino
Tedesco
skrupellos,
frech.