ammalliàre , vrb Definizione seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu Frasi m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote! Traduzioni Francese choisir sans goût Inglese to choose without taste Spagnolo elegir sin gusto Italiano scégliere sènza gusto Tedesco ohne Geschmack wählen.

arréu , avb Definizione chentza cessare, a sa sighia, totu pínnigu, deunudotu /(nadu de una cosa) èssere arreu arreu = bene assentadu, ispartu deunutotu; totu a. = totugantu, totu pínnigu Sinonimi e contrari continu, fatuvatu, semper, totora / cdh. irreu Frasi est proindhe arreu ◊ su coro est afritzadu e so pianghendhe arreu ◊ brujade arreu súrviles e cogas! ◊ no l'ant cumpresa sa ciasca: solu tue, mala pasca, ti ndhe ses riendhe arreu! 2. su palatu in giru arreu tenet muràglias ◊ si fit istadu a piaghere meu, arreu arreu aia distrutu sas armas de fogu (Grolle) Etimo spn. arreo Traduzioni Francese continuellement Inglese continuosly, completely Spagnolo sin interrupción Italiano continuaménte, completaménte Tedesco dauernd, völlig.

bellaggài , cng, avb: bellecasi, belleggae, belleggai, belleggasi Definizione belle e deasi, mancari deasi; apustis de tanti…: belleggasi dhu narant fintzes in su sensu de tambene, belle e chi… = mancari, fintzas si…; belle e… = agiummai; belle e gai (belleggai) = mancu mali Sinonimi e contrari bellebbai, belle, mancumale Modi di dire csn: belle e chi… = mancari, fintzas si…; belle e… = agiummai; belle e gai (belleggai) = mancu mali Frasi in família sa gana bellaggai non l’aviamus galu connota ◊ si sunt brigados: belleggai s'ant tocadu sa manu ◊ bellecasi is preghieras ciai ti nci intrant in conca! ◊ belleggai bi l'as fata, mih, a li dare banzu!…◊ boche azis bufadu totu su binu e belleggai no parides cotos ◊ belleggai chi nessi ses ritzu: sanedhu ses? ◊ cussu est tramposu, ma belleggai mi at pagadu 2. belleggai bos at essidu alenu!…◊ su corpus mi sento iscusseltadu: belleggai mi daes fortzas noas! ◊ belleggai sa cosa fit ispuntante e at achipidu a totu ◊ belleggai su víssiu de èssere pullinu che li est vessidu ◊ fit malàidu meda, belleggai est sanadu ◊ fia pessendhe chi no mi lu faghiat custu piaghere, belleggai za mi l'at fatu 3. belleggasi esse agatau unu triballu! Etimo srd. Traduzioni Francese cependant, toutefois, néanmoins, heureusement, enfin Inglese yet, luckily, finally Spagnolo sin embargo Italiano tuttavìa, nondiméno, fortunataménte, finalménte Tedesco trotzdem, glücklicherweise, endlich.

bigumàrras, bigumàrru , nm Definizione bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu Sinonimi e contrari culumarru, igumarras Terminologia scientifica anar, monachus monachus Traduzioni Francese phoque moine de la Méditerranée, éclair Inglese monk seal, lightning Spagnolo foca monje, relámpago sin trueno Italiano foca mònaca, lampo sécco Tedesco Mönchsrobbe, Wetterleuchten.

brétiu , avb: brítiu Definizione nàrrere o fàere a b. = chentza régula, chentza critériu, a bodhetu, a s'afaiu, a ogu Sinonimi e contrari afainu 1, bréciu, faghinu Frasi is dotoris a bortas ti donant pastigliedhas a brétiu, tanti po ti acuntentai ◊ tui ses fuedhendi a brétiu, sentza de isciri is cosas acomenti funt ◊ su sali dh'at postu a brítiu ◊ sa cosa est isballiada poita ca dh'at fata a brítiu Traduzioni Francese à tort et à travers Inglese at random Spagnolo sin ton ni son, al acaso Italiano vànvera, casàccio Tedesco unüberlegt.

carrelòni , nm Definizione búturu, orruga istrinta istrinta e fintzes chentza essia Sinonimi e contrari gutoniu Terminologia scientifica bdh Etimo ctl. carreró Traduzioni Francese impasse Inglese blind alley Spagnolo callejón sin salida Italiano vìcolo cièco Tedesco Sackgasse.

cèna 1 , prep: chena 1, chenas, chene, sena* Definizione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus Sinonimi e contrari censa, chentza, sència Frasi chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu 2. totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora! Traduzioni Francese sans Inglese without Spagnolo sin Italiano sènza Tedesco ohne.

chèntza , prep, cng Definizione prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi mancat deunudotu su chi narat su foedhu chi acumpàngiat (s'impreat cun e chentza sa prep. de) e coment'e cng. de prop. subbordinadas de forma implícita o fintzes esplícita cun sa cng. chi / èssere, àere, tènnere + chentza + pps. de vrb. = no + agt.; chentza farta = chentza fàghere a mancu; chentza cussu (css. motivu) = a donzi modu, cussu o no cussu, gai etotu, itl. comùnque, indipendentemente da ciò Sinonimi e contrari cena 1, censa, sència | ctr. chin Frasi chentza de cussu no podimus andhare ◊ chentza triballu no si campat ◊ timendhe e chentza timire, nendhe e chentza nàrrere, andhendhe e chentza andhare ◊ ti l'aia fatu chentza cussu, unu piaghere, si mi l'aias nadu 2. su pipiu est andau a su sartu chentza si ndi sapiri su babbu 3. su letu est chentza fatu, tenzo sas binzas chentza pudadas, bi tenimus su trigu chentza messadu, sos cómpitos sunt chentza fatos ◊ cussa est maladia chentza connota! ◊ lis dispiaghiat de che iscatzare s'istranzu chentza cumbidadu (S.Patatu) Etimo srd. + itl. Traduzioni Francese sans Inglese without Spagnolo sin Italiano sènza Tedesco ohne.

epúru , cng, avb Definizione e puru: cun totu cussu, mancari deasi, ma a bortas nau cun fele e a murrúngiu, in su sensu contràriu a su normale; candho si arrepitit tenet fintzes su significau de giai fut ora! Frasi deo puru sonniei de ti àere in cumpagnia pro tota sa vida mia, epuru no ti tenzei ◊ nachi bi andhaiat paga zente, a su coju, epuru su locale fit prenu! 2. epuru bi l'as fata, mih, a mazare una criadura!…◊ male, epuru l'ant àpidu, mih, coment'e si che collire sa cosa! ◊ epuru epuru mi azis visitadu in sa maladia!… 3. epuru epuru mi as faedhadu! ◊ bi so andhadu e mi at pagadu: epuru epuru!… Traduzioni Francese pourtant Inglese and still Spagnolo sin embargo, no obstante Italiano eppure Tedesco dennoch, trotzdem, und doch.

faciòba , nf: faciòua Definizione craba chi no portat corros, múdula Traduzioni Francese chèvre sans cornes Inglese unhorned goat Spagnolo cabra sin cuernos Italiano capra sènza còrna Tedesco hörnerlose Ziege.

impipài 1, impipàre , vrb Definizione importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Sinonimi e contrari afutire, strafudhai, strufudhire Frasi benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Etimo itl. impiparsene Traduzioni Francese se ficher de Inglese not to care Spagnolo tener sin cuidado, importar un comino Italiano infischiarsi Tedesco pfeifen.

iscantarúmene, iscantarúmine , nm Definizione chistionu bambu, chentza cabu e ne coa Sinonimi e contrari ibéntiu, iscàntaru, tracaza Etimo srd. Traduzioni Francese propos inconséquent Inglese rambling speech Spagnolo discurso sin sentido Italiano discórso sconclusionato, sènza costrutto Tedesco zusammenhanglose Reden.

iscustodiàdu , agt Definizione chi est chentza custódiu Sinonimi e contrari iscuviadu Traduzioni Francese sans surveillance Inglese unattended Spagnolo sin custodia, abandonado Italiano incustodito, sènza guida Tedesco unbewacht.

ispinnigàdu , agt Definizione chi dhi ammancant is prabaristas Traduzioni Francese sans paupières Inglese without eyelid Spagnolo sin párpados Italiano sènza pàlpebre Tedesco ohne Augenlider.

múdulu , agt: múrulu, mútulu Definizione nau prus che àteru de craba (o fintzes de mascu, de becu), chi no at fatu corros, chi est o est abbarrada a conca nida Sinonimi e contrari cóciu 1, morcudu, múticu, pabadi | ctr. corrudu Frasi fiadu anzenu, múdulu o corrudu, romasu o rassu, fit totu sou ◊ deo apo a èssere múdulu, ma tue ses corrudu! ◊ una craba est cúncula de corra e una múdula a sonalla ◊ is bacas nostas funt múdulas Cognomi e Proverbi smb: Mudulu Etimo ltn. mutilus Traduzioni Francese sans cornes (bête) Inglese unhorned Spagnolo sin cuernos Italiano sènza còrna, privo di còrna Tedesco hörnerlos.

noantàmas , cng: nointamas, nointames, nointàmene, nontamus, notammis Definizione (cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas Sinonimi e contrari tamen*, mancumale, prusaprestu / cdh. nointamu Frasi nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos 2. nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu 3. no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas! Traduzioni Francese cependant, malgré, néanmoins Inglese in spite of, however Spagnolo sin embargo, a pesar de Italiano tuttavìa, nonostante, nondiméno Tedesco auch wenn, obwohl, trotzdem.

sciundàu , pps, agt Definizione de sciundai; chi est chentza fundhu, chi no acabbat mai Sinonimi e contrari ifundhadu Traduzioni Francese défoncé Inglese bottomless Spagnolo desfondado, sin fondo Italiano sfondato, sènza fóndo Tedesco bodenlos.

strafudhài , vrb: strufudhai Definizione importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Sinonimi e contrari afutire, impipai 1, strufudhire Frasi si ndh'est strufudhau Traduzioni Francese se ficher de Inglese not to care Spagnolo pasar, tener sin cuidado Italiano infischiarsi Tedesco pfeifen auf.

tàmen, tàmes , cng Definizione foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas… Sinonimi e contrari insamus Frasi tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu 2. no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru Etimo ltn. tamen Traduzioni Francese toutefois, en outre Inglese but, yet, nevertheless Spagnolo sin embargo, además Italiano tuttavìa, inóltre Tedesco außerdem.

«« Cerca di nuovo