Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

anédhu , nm Definition prendha a lóriga chi si ponet in su pódhighe, a bortas de totunu andhare, a bortas totu trebballada o fintzes cun calecuna prendha de pedra; genia de cricu de ferru o de lutone chi si ponet in sa màniga a lepedhas e àteras ferramentas po dhis giare fortilesa; agt. puru o irballu? / min. anedhutzu Synonyms e antonyms fasceta, fede, manafidi Idioms csn: a. de randhita = anedhu de oro cun filigrana e pedras; a. de puntas = anedhu de oro cun chimbe o oto pínnigas; didu de s'a. = su de bàtoro pódhighes de sa manu; ogu de s'a. = ue est incrastada sa pedra (su chi ndhe zughet); ligai perda in anedhu = incrastarebbei ranu de prendha; a. de sarmenta = bentzígliu 1, úrtzula 1 Sentences isposendhe, s'ómine ponet s'anedhu a sa fémina e issa a s'ómine ◊ cussu che infilat una fritza in dóighi anedhos arreu! ◊ piga s'anedhu e ponidhu a su didu de sa fémina! ◊ s'anedhu m'intrat a inzotu, so ingrassada 2. sos ómines devent dare puru: sa fémina n'est istufa, no los agguantat prus e fachenne gai los lassat che malune anedhos (Prémiu Posada) Scientific Terminology prd Etymon ltn. anellus Translations French bague English ring Spanish anillo Italian anèllo German Ring.

anedhúciu, anedhútzu , nm Definition min. de anedhu, anedhu piticu Synonyms e antonyms anedhixedhu Translations French petite bague English small ring Spanish anillo pequeño Italian anellino German Ringlein.

àrra , nf Definition lallanu de oro o de àteru metallu bellu fatu po pònnere in dossu, mescamente in pódhighes, ma fintzes in su brúciu, in su tzugu, in origas: genia de caparru o singiale chi s'isposu donat a s'isposa; si narat fintzes a sa lóriga de filuverru chi si ponet in su murru de su mannale po no forrogare Synonyms e antonyms lallanu, prenda / anedhu, aricina, arracada, nàcara, pendhulica / àrria Sentences abarras noti e dí cun s'isprigu ananti cumponendurudí is arras Surnames and Proverbs smb: Arra, Arras Scientific Terminology prd Etymon ltn. arra(e) Translations French bague English ring Spanish anillo, alianza Italian anèllo German Ring.

bartzadèra , nf: bratzadera, bratzatera Definition una parte de su fosile, genia de lóriga o fasca a cricu po mantènnere paris sa canna cun sa càscia / andhare a bratzatera = a s'abbratzeta Synonyms e antonyms crispedhu Etymon spn., ctl. abrazadera, abrassadera Translations French embout English metal ring Spanish abrazadera Italian ghièra German Unterring.

chilcighédhu , nm: chirchighedhu, circhixedhu Definition min. de chílciu, cricu piticu Synonyms e antonyms circhígliu Translations French petit cercle English small ring Spanish círculo pequeño Italian cerchiétto German kleiner Reif.

chílciu , nm: chírciu, chírciulu, chircu, chísciu, cricu Definition síngia tundha o línia serrada cun totu is puntos a sa matessi distàntzia de su centru; ispertiada o singiale chi lassat calecuna cosa o atza tostada (cropu, pesu); tira de cosa chi si ponet a inghíriu de calecun'àtera po fortilesa (o fintzes manigiau a giogu, es. cadhinu de pigare a manúbbriu o atrociadórgiu po dhu fàere cúrrere); oru grussu de un'istrégiu, de calecuna cosa tundha, fintzes de bestimentu; in cobertantza, fortza Synonyms e antonyms teza / circhiola, circu, tzirollu / cadhinu Idioms csn: proare sos chircos a unu = proare sas fortzas, s’agguantu, irfortzare; zenias de chircos: de cuba, de rodas de carru, de mazu Sentences impriastaiat in sa lavagna rughes e rughitas, línias deretas e a s'imbesse, triàngulos e chíscios ◊ s'undha s'isparghet a chírcios 2. comente zughia cussa cosa subra mi at fatu su chircu in sa carre 3. sos chíscios de ferru de sos carros ant sulcadu s'istradone ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas 4. segamos sos chírcios chi nos tenent isciaos! ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos Etymon ltn. circ(u)lu(m) Translations French cercle English ring Spanish círculo Italian cérchio, cìrcolo German Kreis.

chirchígliu , nm, nf: circhíglia, circhígliu, circhílliu Definition cricu piticu, genia de crichighedhu, fintzes solu pintau o de colore a inghíriu de calecuna cosa; fintzes lorinchinos Synonyms e antonyms chilcighedhu, chírchinu / aricina, loritzina, pendhulica Sentences custu cuadhu portat unu circhígliu a ingíriu de sa pipia 2. in is origas portat dus circhíllius de prata Etymon spn. cerquillo Translations French petit cercle English small ring Spanish círculo pequeño Italian cerchiétto German kleiner Reif.

còco , nm Definition genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia Synonyms e antonyms pinnadedhu 1, sebeste 2. fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi! Surnames and Proverbs smb: Cocco, Coco Etymon srd. Translations French petite bague qu'on porte sur soi, qui préserve du mauvais œil English jet ring against evil eye Spanish azabache Italian anellino di giavazzo cóntro il malòcchio German Gagatring gegen bösen Blick.

gangalíta , nf: gangulita, gangullita, grangullita Definition in su gúturu, su tretu totu a inghíriu de s'ingurtidórgiu; afidura, istrinta a su gúturu fata cun is manos; genia de corpu chi si faet in su gúturu / ponni is gangalitas a unu = pònnere sas ganghedhas, sa puligada Synonyms e antonyms atzavoga, ganghedha, puligada, tzoga 1 / cianculita, ciucullita Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French anneau pharyngien English pharyngeal ring Spanish anillo faríngeo Italian anèllo faringèo German Rachenmündung.

lórica , nf: lóriga Definition css. cosa tundha a bisura de anedhu, cun istampu in mesu, fintzes donniunu de is ossos de s'ischina (nodos); genia de prendha de apicare in origas; is nàcaras de is pudhas; furriotu de foedhos, iscusas, arreghèscias / genias de prendha a lóriga de apicare: a càliche, a lantione, a pendhulitzones, a prudone, a rodedhas, de coradhu, de oro Synonyms e antonyms anedha, anedhu / arracada, loritzina Idioms csn: lorighedha, lorighita = zenia de pumata longhita; sa lórica de su trucu = sa mola de su tzugu; lórica de isposa, de sa fide = anedhu de isposare; sa lóriga de sa zanna = zenia de anedhu russu pro tochedhare; lórigas, lorighitas = pilos allorighitados; lorighitas de bide = filongiana, itl. vitìccio; lorighitas de brou = istídhius de ollu in su brodu; annare a lórigas = a biraorba, faghindhe inghírios; agatare a ccn. presu a sa lóriga = a corpu seguru, che animale presu (si narat sempre in sensu negativu) Sentences in su muru de sa loza bi sunt sas lórigas pro prèndhere sos animales ◊ si at truncau sa lórica de su trucu sa die chi est rutu 4. cussu cadhajoni de síndigu iat cumenciau a lórigas, a lórigas, una borta una cosa, una borta un'atra…◊ malgiane est annanno a lórigas ◊ sa zente no l'agatas presa a sa lóriga, no: donzunu est pessendhe a sas fainas suas e cheret chircadu cun tempus! Surnames and Proverbs smb: Loriga Etymon srd. Translations French anneau, bague, vertèbre English ring, vertebra Spanish anillo, sortija, vértebra Italian anèllo, vèrtebra German Ring, Wirbel.

pisciótu , nm Definition in sa natura de s'ómine, su pedhutu chi ammontat sa conchedha Scientific Terminology crn, ssl Translations French prepuce English prepuce ring Spanish anillo del prepucio Italian anèllo del prepùzio German Vorhautbändchen.

sonàda , nf Definition su sonare, fintzes música de sonare o sonada; in cobertantza, cosa chi si giaet a cumprèndhere de comente foedhat, unu, s’idea chi unu tenet de nàrrere / sa s. su fatu! = nadu e fatu, puntu e mortu Sentences su fuedhai de mamma est sa sonada plus dulci de su creau ◊ istranzas no mi parent prus cussas sonadas, mancari no sonent sas campanas de bidha ◊ o su tziu, fetzissí una sonada ca si feus unu ballixedhu! 2. canno mi at propostu de mi dare un'incàrrigu mannu, apo cumpresu luego sa sonada e sa trassa ◊ toca, fuedha: intendeus custa sonada! Etymon srd. Translations French sonate, morceau English ring, sonata Spanish sonada, sonata Italian sonata German Spiel, Sonate.

spitiolài , vrb Definition sonare su pitiolu, sa sonàgia Synonyms e antonyms pitiolai Sentences is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais Etymon srd. Translations French carillonner English to ring long and loudly Spanish tocar fuerte el timbre Italian scampanellare German lang und heftig läuten.

tinníre , vrb: tzennire Definition sonare comente faet su ferru o àteru metallu, s'imbidru, ma fintzes coment'e is campanas Synonyms e antonyms sinniai, sonai, tinnidare Sentences intendhiamos sas ischíglias tinnindhe che campanas 2. candho benit Maloccu a Macumere, Murenu tinnit chei sa campana! Etymon ltn. tinnire Translations French tinter, retentir English to tinckle, to ring Spanish tintinear, resonar Italian tintinnare, squillare German klingeln, läuten.