anédhu , nm Definizione
prendha a lóriga chi si ponet in su pódhighe, a bortas de totunu andhare, a bortas totu trebballada o fintzes cun calecuna prendha de pedra; genia de cricu de ferru o de lutone chi si ponet in sa màniga a lepedhas e àteras ferramentas po dhis giare fortilesa; agt. puru o irballu? / min. anedhutzu
Sinonimi e contrari
fasceta,
fede,
manafidi
Modi di dire
csn:
a. de randhita = anedhu de oro cun filigrana e pedras; a. de puntas = anedhu de oro cun chimbe o oto pínnigas; didu de s'a. = su de bàtoro pódhighes de sa manu; ogu de s'a. = ue est incrastada sa pedra (su chi ndhe zughet); ligai perda in anedhu = incrastarebbei ranu de prendha; a. de sarmenta = bentzígliu 1, úrtzula 1
Frasi
isposendhe, s'ómine ponet s'anedhu a sa fémina e issa a s'ómine ◊ cussu che infilat una fritza in dóighi anedhos arreu! ◊ piga s'anedhu e ponidhu a su didu de sa fémina! ◊ s'anedhu m'intrat a inzotu, so ingrassada
2.
sos ómines devent dare puru: sa fémina n'est istufa, no los agguantat prus e fachenne gai los lassat che malune anedhos (Prémiu Posada)
Terminologia scientifica
prd
Etimo
ltn.
anellus
Traduzioni
Francese
bague
Inglese
ring
Spagnolo
anillo
Italiano
anèllo
Tedesco
Ring.
anedhúciu, anedhútzu , nm Definizione
min. de anedhu, anedhu piticu
Sinonimi e contrari
anedhixedhu
Traduzioni
Francese
petite bague
Inglese
small ring
Spagnolo
anillo pequeño
Italiano
anellino
Tedesco
Ringlein.
àrra , nf Definizione
lallanu de oro o de àteru metallu bellu fatu po pònnere in dossu, mescamente in pódhighes, ma fintzes in su brúciu, in su tzugu, in origas: genia de caparru o singiale chi s'isposu donat a s'isposa; si narat fintzes a sa lóriga de filuverru chi si ponet in su murru de su mannale po no forrogare
Sinonimi e contrari
lallanu,
prenda
/
anedhu,
aricina,
arracada,
nàcara,
pendhulica
/
àrria
Frasi
abarras noti e dí cun s'isprigu ananti cumponendurudí is arras
Cognomi e Proverbi
smb:
Arra, Arras
Terminologia scientifica
prd
Etimo
ltn.
arra(e)
Traduzioni
Francese
bague
Inglese
ring
Spagnolo
anillo,
alianza
Italiano
anèllo
Tedesco
Ring.
bartzadèra , nf: bratzadera,
bratzatera Definizione
una parte de su fosile, genia de lóriga o fasca a cricu po mantènnere paris sa canna cun sa càscia / andhare a bratzatera = a s'abbratzeta
Sinonimi e contrari
crispedhu
Etimo
spn., ctl.
abrazadera, abrassadera
Traduzioni
Francese
embout
Inglese
metal ring
Spagnolo
abrazadera
Italiano
ghièra
Tedesco
Unterring.
chilcighédhu , nm: chirchighedhu,
circhixedhu Definizione
min. de chílciu, cricu piticu
Sinonimi e contrari
circhígliu
Traduzioni
Francese
petit cercle
Inglese
small ring
Spagnolo
círculo pequeño
Italiano
cerchiétto
Tedesco
kleiner Reif.
chílciu , nm: chírciu,
chírciulu,
chircu,
chísciu,
cricu Definizione
síngia tundha o línia serrada cun totu is puntos a sa matessi distàntzia de su centru; ispertiada o singiale chi lassat calecuna cosa o atza tostada (cropu, pesu); tira de cosa chi si ponet a inghíriu de calecun'àtera po fortilesa (o fintzes manigiau a giogu, es. cadhinu de pigare a manúbbriu o atrociadórgiu po dhu fàere cúrrere); oru grussu de un'istrégiu, de calecuna cosa tundha, fintzes de bestimentu; in cobertantza, fortza
Sinonimi e contrari
teza
/
circhiola,
circu,
tzirollu
/
cadhinu
Modi di dire
csn:
proare sos chircos a unu = proare sas fortzas, s’agguantu, irfortzare; zenias de chircos: de cuba, de rodas de carru, de mazu
Frasi
impriastaiat in sa lavagna rughes e rughitas, línias deretas e a s'imbesse, triàngulos e chíscios ◊ s'undha s'isparghet a chírcios
2.
comente zughia cussa cosa subra mi at fatu su chircu in sa carre
3.
sos chíscios de ferru de sos carros ant sulcadu s'istradone ◊ si ndhe li ruent sos chíscios, a sa cuba, si abberint sas doas
4.
segamos sos chírcios chi nos tenent isciaos! ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos
Etimo
ltn.
circ(u)lu(m)
Traduzioni
Francese
cercle
Inglese
ring
Spagnolo
círculo
Italiano
cérchio,
cìrcolo
Tedesco
Kreis.
chirchígliu , nm, nf: circhíglia,
circhígliu,
circhílliu Definizione
cricu piticu, genia de crichighedhu, fintzes solu pintau o de colore a inghíriu de calecuna cosa; fintzes lorinchinos
Sinonimi e contrari
chilcighedhu,
chírchinu
/
aricina,
loritzina,
pendhulica
Frasi
custu cuadhu portat unu circhígliu a ingíriu de sa pipia
2.
in is origas portat dus circhíllius de prata
Etimo
spn.
cerquillo
Traduzioni
Francese
petit cercle
Inglese
small ring
Spagnolo
círculo pequeño
Italiano
cerchiétto
Tedesco
kleiner Reif.
còco , nm Definizione
genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia
Sinonimi e contrari
pinnadedhu 1,
sebeste
2.
fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cocco, Coco
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite bague qu'on porte sur soi,
qui préserve du mauvais œil
Inglese
jet ring against evil eye
Spagnolo
azabache
Italiano
anellino di giavazzo cóntro il malòcchio
Tedesco
Gagatring gegen bösen Blick.
gangalíta , nf: gangulita,
gangullita,
grangullita Definizione
in su gúturu, su tretu totu a inghíriu de s'ingurtidórgiu; afidura, istrinta a su gúturu fata cun is manos; genia de corpu chi si faet in su gúturu / ponni is gangalitas a unu = pònnere sas ganghedhas, sa puligada
Sinonimi e contrari
atzavoga,
ganghedha,
puligada,
tzoga 1
/
cianculita,
ciucullita
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
anneau pharyngien
Inglese
pharyngeal ring
Spagnolo
anillo faríngeo
Italiano
anèllo faringèo
Tedesco
Rachenmündung.
lórica , nf: lóriga Definizione
css. cosa tundha a bisura de anedhu, cun istampu in mesu, fintzes donniunu de is ossos de s'ischina (nodos); genia de prendha de apicare in origas; is nàcaras de is pudhas; furriotu de foedhos, iscusas, arreghèscias / genias de prendha a lóriga de apicare: a càliche, a lantione, a pendhulitzones, a prudone, a rodedhas, de coradhu, de oro
Sinonimi e contrari
anedha,
anedhu
/
arracada,
loritzina
Modi di dire
csn:
lorighedha, lorighita = zenia de pumata longhita; sa lórica de su trucu = sa mola de su tzugu; lórica de isposa, de sa fide = anedhu de isposare; sa lóriga de sa zanna = zenia de anedhu russu pro tochedhare; lórigas, lorighitas = pilos allorighitados; lorighitas de bide = filongiana, itl. vitìccio; lorighitas de brou = istídhius de ollu in su brodu; annare a lórigas = a biraorba, faghindhe inghírios; agatare a ccn. presu a sa lóriga = a corpu seguru, che animale presu (si narat sempre in sensu negativu)
Frasi
in su muru de sa loza bi sunt sas lórigas pro prèndhere sos animales ◊ si at truncau sa lórica de su trucu sa die chi est rutu
4.
cussu cadhajoni de síndigu iat cumenciau a lórigas, a lórigas, una borta una cosa, una borta un'atra…◊ malgiane est annanno a lórigas ◊ sa zente no l'agatas presa a sa lóriga, no: donzunu est pessendhe a sas fainas suas e cheret chircadu cun tempus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Loriga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
anneau,
bague,
vertèbre
Inglese
ring,
vertebra
Spagnolo
anillo,
sortija,
vértebra
Italiano
anèllo,
vèrtebra
Tedesco
Ring,
Wirbel.
pisciótu , nm Definizione
in sa natura de s'ómine, su pedhutu chi ammontat sa conchedha
Terminologia scientifica
crn, ssl
Traduzioni
Francese
prepuce
Inglese
prepuce ring
Spagnolo
anillo del prepucio
Italiano
anèllo del prepùzio
Tedesco
Vorhautbändchen.
sonàda , nf Definizione
su sonare, fintzes música de sonare o sonada; in cobertantza, cosa chi si giaet a cumprèndhere de comente foedhat, unu, s’idea chi unu tenet de nàrrere / sa s. su fatu! = nadu e fatu, puntu e mortu
Frasi
su fuedhai de mamma est sa sonada plus dulci de su creau ◊ istranzas no mi parent prus cussas sonadas, mancari no sonent sas campanas de bidha ◊ o su tziu, fetzissí una sonada ca si feus unu ballixedhu!
2.
canno mi at propostu de mi dare un'incàrrigu mannu, apo cumpresu luego sa sonada e sa trassa ◊ toca, fuedha: intendeus custa sonada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sonate,
morceau
Inglese
ring,
sonata
Spagnolo
sonada,
sonata
Italiano
sonata
Tedesco
Spiel,
Sonate.
spitiolài , vrb Definizione
sonare su pitiolu, sa sonàgia
Sinonimi e contrari
pitiolai
Frasi
is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
carillonner
Inglese
to ring long and loudly
Spagnolo
tocar fuerte el timbre
Italiano
scampanellare
Tedesco
lang und heftig läuten.
tinníre , vrb: tzennire Definizione
sonare comente faet su ferru o àteru metallu, s'imbidru, ma fintzes coment'e is campanas
Sinonimi e contrari
sinniai,
sonai,
tinnidare
Frasi
intendhiamos sas ischíglias tinnindhe che campanas
2.
candho benit Maloccu a Macumere, Murenu tinnit chei sa campana!
Etimo
ltn.
tinnire
Traduzioni
Francese
tinter,
retentir
Inglese
to tinckle,
to ring
Spagnolo
tintinear,
resonar
Italiano
tintinnare,
squillare
Tedesco
klingeln,
läuten.