Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbiàre 1 , vrb Definition pònnere in sa bia, apèrrere sa bia po chi ccn. cosa passet bene Synonyms e antonyms incarrebai, irvinghinzare, tocai 1 Idioms csn: abbiare s'abba in sa cora, in su surcu = incarrerai, agiudai s'àcua a passai arregollendindi sa malesa chi istrobbat; abbiare una cosa a unu = nàrriri o arregordai una cosa a unu po chi dhoi pentzit o dha fatzat Sentences li cheret abbiadu a fàghere cudha cosa, a bortas chi si ndhe siat irmentigadu, o chi no bi apat pessadu! ◊ tantu za ndhe faghes de cosa, ti no ti l'abbiant sos àteros, a tie!… 2. comente podes sos súlcios abbia! ◊ s'abba in sa cora cheret abbiada si bi at malesa, ca sinono no colat Etymon srd. Translations French acheminer English to direct, to start Spanish encaminar Italian avviare German leiten.

abiài , vrb: aviare Definition pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista Synonyms e antonyms andharesindhe, andharesiche / andai, alciare, imbonai, incarrebai, pigai 1, tocai 1 / mòrrere | ctr. torrae Sentences primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras 2. abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu 3. già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu! Etymon ctl., spn. aviar Translations French acheminer English to start, to set out Spanish encaminarse Italian avviare, incamminarsi German sich auf den Weg machen.

aviàda , nf Definition su aviare, su fàere cumenciare calecuna cosa Synonyms e antonyms incaminada, tucada Etymon srd. Translations French départ, début English start Spanish inicio Italian avvìo German Beginn.

incarreraméntu , nm Definition su incarrerare o cumenciare fintzes una faina, una chistione Synonyms e antonyms comintzu, incamminamentu Etymon srd. Translations French mise en train, orientation English start Spanish arranque, guía Italian avviaménto, indirizzo German Anbahnung.

sartissàrtis , avb Definition nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare Synonyms e antonyms isartisarti Sentences si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu) Etymon srd. Translations French en sursaut English with a start Spanish de sobresalto Italian di soprassalto German plötzlich.

sidhiméntu , nm Definition su sidhire; genia de trémia Synonyms e antonyms sidhidura / fritida, móida, sidhada, sidhida Etymon srd. Translations French sursaut English start Spanish estremecimiento Italian sussulto German Zuckung.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definition intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Synonyms e antonyms afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Idioms csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Sentences sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Translations French cacheter, tressaillir English to seal, to give a start Spanish cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italian sigillare, trasalire German versiegeln, zusammenzucken.

stremessíri , vrb: estremessiri* Definition trèmere totu de s'assíchidu, de sa timoria Synonyms e antonyms acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ilgirare, ispantamare, ispramai, istrementire, isturdinare 2. Maria dh'iat bitu, stremessia de cara, morta in terra fiat istada narendu "O fillu miu!" Translations French sursauter English to shudder, to give a start Spanish estremecer Italian sussultare, rabbrividire German zusammenzucken, schaudern.

tremutíre , vrb Definition trèmere meda, a forte, che a candho faet terremotu Synonyms e antonyms trèmere Sentences su terrinu at tremutidu Translations French sursauter English to give a start Spanish estremecerse, moverse Italian sussultare German zusammenfahren.

túca , nf Definition su tucare, su essire, andhare a calecunu logu Synonyms e antonyms incaminada, tucada, tuchera / galania | ctr. torrada Idioms csn: fàghere t. = fàghere sa tucada, tucare, andai; pònneresi in t. = pònnere tràmunu, tramunàresi, bestíresi bene, pro essire Sentences oe est de tuca ◊ dadu no mi as s'adiu: a ue est custa tuca?! 2. oe si est postu in tuca Etymon srd. Translations French départ English start Spanish inicio Italian avvìo German Aufbruch.

tucàda , nf Definition su tucare, essire, andhare a calecunu logu, a fàere viàgiu / sa t. de Lolle, de s'àinu a paza = andhada chentza torrada, s'andhada de su fumu Synonyms e antonyms andada, essida, tuca | ctr. assuprida, bénnida, firmada, torrada Sentences arratza de tucada sa chi at fatu: no torrat prus!…◊ a sa tucada dae bidha fit tempus bonu, ma como si ch'est annuadu ◊ cales cussizos ti apo a dare prima de sa tucada, prima de sa dispedida? 2. at fatu sa tucada de s'àinu a paza Etymon srd. Translations French départ English start, departure Spanish salida Italian partènza, dipartita German Aufbruch, Abreise.