abbiàre 1 , vrb Definizione
pònnere in sa bia, apèrrere sa bia po chi ccn. cosa passet bene
Sinonimi e contrari
incarrebai,
irvinghinzare,
tocai 1
Modi di dire
csn:
abbiare s'abba in sa cora, in su surcu = incarrerai, agiudai s'àcua a passai arregollendindi sa malesa chi istrobbat; abbiare una cosa a unu = nàrriri o arregordai una cosa a unu po chi dhoi pentzit o dha fatzat
Frasi
li cheret abbiadu a fàghere cudha cosa, a bortas chi si ndhe siat irmentigadu, o chi no bi apat pessadu! ◊ tantu za ndhe faghes de cosa, ti no ti l'abbiant sos àteros, a tie!…
2.
comente podes sos súlcios abbia! ◊ s'abba in sa cora cheret abbiada si bi at malesa, ca sinono no colat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
acheminer
Inglese
to direct,
to start
Spagnolo
encaminar
Italiano
avviare
Tedesco
leiten.
abiài , vrb: aviare Definizione
pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista
Sinonimi e contrari
andharesindhe,
andharesiche
/
andai,
alciare,
imbonai,
incarrebai,
pigai 1,
tocai 1
/
mòrrere
| ctr.
torrae
Frasi
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras
2.
abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu
3.
già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu!
Etimo
ctl., spn.
aviar
Traduzioni
Francese
acheminer
Inglese
to start,
to set out
Spagnolo
encaminarse
Italiano
avviare,
incamminarsi
Tedesco
sich auf den Weg machen.
aviàda , nf Definizione
su aviare, su fàere cumenciare calecuna cosa
Sinonimi e contrari
incaminada,
tucada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
départ,
début
Inglese
start
Spagnolo
inicio
Italiano
avvìo
Tedesco
Beginn.
incarreraméntu , nm Definizione
su incarrerare o cumenciare fintzes una faina, una chistione
Sinonimi e contrari
comintzu,
incamminamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mise en train,
orientation
Inglese
start
Spagnolo
arranque,
guía
Italiano
avviaménto,
indirizzo
Tedesco
Anbahnung.
sartissàrtis , avb Definizione
nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare
Sinonimi e contrari
isartisarti
Frasi
si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en sursaut
Inglese
with a start
Spagnolo
de sobresalto
Italiano
di soprassalto
Tedesco
plötzlich.
sidhiméntu , nm Definizione
su sidhire; genia de trémia
Sinonimi e contrari
sidhidura
/
fritida,
móida,
sidhada,
sidhida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sursaut
Inglese
start
Spagnolo
estremecimiento
Italiano
sussulto
Tedesco
Zuckung.
sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definizione
intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu
Sinonimi e contrari
afíere,
sidhai*,
sizire
/
mòere,
sadhiare,
sadhie,
trèmere
Modi di dire
csn:
sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos
Frasi
sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit
2.
no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre
3.
dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius
4.
sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru)
Traduzioni
Francese
cacheter,
tressaillir
Inglese
to seal,
to give a start
Spagnolo
cerrar herméticamente,
atrancar,
sobresaltarse
Italiano
sigillare,
trasalire
Tedesco
versiegeln,
zusammenzucken.
stremessíri , vrb: estremessiri* Definizione
trèmere totu de s'assíchidu, de sa timoria
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
isturdinare
2.
Maria dh'iat bitu, stremessia de cara, morta in terra fiat istada narendu "O fillu miu!"
Traduzioni
Francese
sursauter
Inglese
to shudder,
to give a start
Spagnolo
estremecer
Italiano
sussultare,
rabbrividire
Tedesco
zusammenzucken,
schaudern.
tremutíre , vrb Definizione
trèmere meda, a forte, che a candho faet terremotu
Sinonimi e contrari
trèmere
Frasi
su terrinu at tremutidu
Traduzioni
Francese
sursauter
Inglese
to give a start
Spagnolo
estremecerse,
moverse
Italiano
sussultare
Tedesco
zusammenfahren.
túca , nf Definizione
su tucare, su essire, andhare a calecunu logu
Sinonimi e contrari
incaminada,
tucada,
tuchera
/
galania
| ctr.
torrada
Modi di dire
csn:
fàghere t. = fàghere sa tucada, tucare, andai; pònneresi in t. = pònnere tràmunu, tramunàresi, bestíresi bene, pro essire
Frasi
oe est de tuca ◊ dadu no mi as s'adiu: a ue est custa tuca?!
2.
oe si est postu in tuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
départ
Inglese
start
Spagnolo
inicio
Italiano
avvìo
Tedesco
Aufbruch.
tucàda , nf Definizione
su tucare, essire, andhare a calecunu logu, a fàere viàgiu / sa t. de Lolle, de s'àinu a paza = andhada chentza torrada, s'andhada de su fumu
Sinonimi e contrari
andada,
essida,
tuca
| ctr.
assuprida,
bénnida,
firmada,
torrada
Frasi
arratza de tucada sa chi at fatu: no torrat prus!…◊ a sa tucada dae bidha fit tempus bonu, ma como si ch'est annuadu ◊ cales cussizos ti apo a dare prima de sa tucada, prima de sa dispedida?
2.
at fatu sa tucada de s'àinu a paza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
départ
Inglese
start,
departure
Spagnolo
salida
Italiano
partènza,
dipartita
Tedesco
Aufbruch,
Abreise.