Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

biscàre , vrb Definition aciapare, cassare cun su biscu Synonyms e antonyms imbiscare Etymon srd. Translations French engluer English to spread with birdlime Spanish enviscar Italian invischiare German mit Vogelleim fangen.

friài , vrb: friare, fricare, frigai, frigare Definition passare calecuna cosa tocandho in pitzu de un'àtera unu pagu a forte siat po pigare (limpiare, samunare), o pònnere, o fintzes po aconciare un’arremu; fàere freaduras, malandras, a su friga friga cun calecuna cosa; cullonare, pigare a ingannu / ger. friendi Synonyms e antonyms afrigongiai, carasiai, cariare, ifricatzare, scrovinai, sfrigongiai / lúngiri / acostanare, agliagai, frazare, inghetare, iscaldire, ispitulare, malandrare Idioms csn: avb. friga friga = acurtzu meda, azummai tochendhe, tochendhe própiu; èssere friga friga = istare sempre tochendhe a un'àteru acurtziendhesili; andhare friga friga = a sachedhadura, coment'e frighendhe; zúghere a unu friga friga = tene tene, acurtzu meda curríndheli fatu pro lu tènnere; frigai s'arrobba = samunare; frigai bèni sa mardi a unu = dàreli unu dispiaghere mannu; frigare su late = acragare, pònnere su cragu a su late; frigare murta, lestincu = arregòllere murta, lestincu Sentences s'isterzu cheret bene frigadu pro che li catzare sa cosa atacada ◊ seu andada a frúmini a frigai s'arrobba ◊ in sa pedhe malàida si at frigadu sa pumada ◊ de sa cuntentesa chi teniat fit sempre frighèndhesi sas manos ◊ s'arromana chi frigu parit unu ghetau… ◊ po sa cura de su léndhine si poniat mele in d-unu tzapulledhu e si frigàt fintzes a che dh'arrasigare 2. custa cintura mi est friendi su tzugu 3. non mi frigais prus: no aspetu a nisciunus! ◊ male, un'ómine abbistu che lodhe no fit tantu fàtzile a lu frigare! Surnames and Proverbs smb: Frigau / prb: cuadhu friau sa sedha timit Etymon ltn. fricare Translations French frotter, froisser, enduire English to rub, to spread Spanish frotar, untar, engañar Italian fregare, sfregare, strofinare, stropicciare, spalmare German reiben, streichen.

irmendhàre , vrb Definition fàere ischire is segretos, nàrrere totu su chi s'ischit, chentza abbisóngiu; fintzes cunfessare, pentire; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa Synonyms e antonyms iscassetare, iscobiare, lendhare, scolovetai / cufessare Sentences prima at incomintzau a li dimandhare su segretu, apustis a li zurare chi mai liu diat irmendhare (G.F.Sedda) 2. pessa de t’irmendhare: mira chi su pecadu est grae! (A.Cucca) 3. irmendhatindhe, de cussu! Translations French divulguer English to spread Spanish propalar Italian propalare German verbreiten.

ispabaràre , vrb Definition pònnere ispratu, istérriu de si pòdere bídere totu, bene Synonyms e antonyms ispàlghere, istèrrere, istirare, stendiai | ctr. atuturae, imboligare Sentences torrant cun cudha tela manna, naro chi fit nessi duos metros e chimbanta, la ponent in terra e l'ispàbarant (M.Bua) Translations French déployer English to spread Spanish desplegar, extender Italian dispiegare German ausbreiten.

ispaghinàre , vrb: ispagnai, ispainai, ispainare, ispaniai, ispaniare, isprainare, spagnai Definition pigare e betare o pònnere ispratu a ispergiadura, ispainau peri su logu; isterrigorzare, pònnere crocau totu istérriu Synonyms e antonyms illaizare, isciudrare, ispàlghere, isparcinare, isparminare, isprabinare / isterrighinare, isterrinai | ctr. ammuntonae, collire Sentences a su fenúciu a pizu si ghetat unu pacu de sufrissu vene ispaghinau e un’ispiugherada de casu ◊ Bidhanoavorru est diventada famosa po sa cultura chi arrennescit a ispaniai ◊ s'ispagnat su concimi ◊ ossus ispainaus a ingíriu de su foghidoni ◊ isciú sa pudha, chi m'ispànias sa palla!◊ est ispaghinendhe sa chisina 2. sa gatu est ispaghinàndhesi in terra 3. sas crapas sont ispainatas in sas ripas de su monte Etymon ltn. *expaginare Translations French étendre, répandre English to spread Spanish esparcir, derramar Italian spàndere, spàrgere, diffóndere German ausstreuen, verbreiten.

ispàlghere , vrb: ispàrgere, ispàrghere, ispàrgiri, ispràgere, ispràghere, ispraghi, ispraxi, spàrgiri Definition pònnere, portare, betare peri su logu, atesu de pare, nau pruschetotu de cosa ammuntonada o meda; pònnere istérriu, ispratu, istirau, su si apèrrere de is frores / pps. ispaltu, ispartu Synonyms e antonyms ispabarare, ispaghinare, isparcinare, istèrrere, sparri | ctr. ammuntonai, atuturae, collire Sentences mi apo ispartu sos pannos ◊ dhoi at tupas de arrú po ispraxi s'arrobba ◊ sas berbeghes s'isparghent paschindhe ◊ isparghídebbos chirchendhe cosa pro aggurgare prus logu! ◊ su sonu de su ferru de su tàgiu s'ispraghet in totue ◊ ant ispartu sa zara in s'istrada ◊ si funt ispràxius cantendi e badhendi 2. no b'isparghet prus frore in sa pastera Etymon ltn. spargere Translations French répandre English to spread Spanish esparcir Italian spàrgere German ausstreuen.

ispixàre , vrb Definition isciusciare is pinnigas, is piegas, istèrrere una cosa pinnigada Synonyms e antonyms ispinnicare | ctr. apigiare Etymon srd. Translations French repasser English to spread (out) Spanish desplegar, desdoblar Italian spiegare, stirare German auseinanderfalten.

istèrrere , vrb: istèrriri, sterri Definition pònnere sa cosa a manera de pigare logu meda, atesu de pare, in paris (fintzes in su sensu de carragiare cun cosa istérria, de pònnere cosa modhe isprata po pònnere àteru in pitzu), fintzes pònnere crocau; cumenciare unu chistionu, presentare un'argumentu; nàrrere a bàntidu cosa meda prus de su chi est; allonghiare una chistionada, un'allega, a manera de nàrrere cosa meda, fintzes creschendho sa cosa / pps. istérridu, istretu Synonyms e antonyms atendiai, ilboligare, ispabarare, ispàlghere, isparcinare, istèndhere, istenniare, istirare, stendiai, tèndhere | ctr. ammuntonae, atuturae Sentences s'isterrent sos trastes ifustos in su sole ◊ isterro su pamentu a pabilos pro no imbrutare illatendhe ◊ suta de sas olias como isterrent telos pro coitare collindhe ◊ tocat a istèrrere zara in s'istrada ◊ sas tzitades si sunt isterrindhe, ma medas bidhas si che sunt derruindhe ◊ sa canna prantada s'isterret, si leat su logu ◊ su fogu fuidu s'est istérridu meda ◊ istèrredi cue e drómmidi ◊ no t'isterras tropu! 2. sunt a bínchida isterrendhe versos ◊ como cussu isterret carchi àtera fàula! ◊ toca, isterri sa chistioni, ca intendeus! 3. e za no isterret, mih, candho chistionat de su fizu: paret menzus de Deus! 4. s'ora ch'est tarda e no mi apo a istèrrere meda cun sa chistionada mia ◊ si li naro carchi fàula no l'abbàido mancu in oxos, ca sinono si mi leget in cara deretu chi so isterrendhe Etymon ltn. sternere Translations French étendre, répandre English to spread out Spanish extender Italian spàrgere, stèndere, estèndere German verstreuen, ausstrecken, erweitern.

lendhàre , vrb Definition nàrrere a s'unu e a s'àteru totu su chi s'ischit chentza abbisóngiu, fintzes cosas chi iant a dèpere istare méngius chentza bandhias comente podent èssere is chistiones de domo o personales Synonyms e antonyms irmendhare, iscassetare, iscobiare, linire, sbrufulai, scolovetai, scordulai Sentences neune andhaiat a lendhare sa cosa a sos carabbineris e si calicunu si proaiat a iscobiare est ca fit un'arga de muntonarzu Etymon srd. Translations French répandre, divulguer English to spread Spanish contar, airear, largar Italian spifferare, svesciare, propalare German ausplaudern.

lúngi , vrb: lúngiri Definition frigare mescamente ógiu o àteru a calecuna cosa in pitzu / pps. lúngiu, luntu; lungi s'arroda = fàere arregalos po ammodhiare a ccn. Synonyms e antonyms friai, ludai, úngere Sentences aporrimidha una fita de lardu ca mi dhu lúngiu asuba de su pani arridau! ◊ mi at lúngiu is ogus cun d-unu pagu de ludu, mi seu isciacuau e non seu prus itzurpu! ◊ Scuetu ispronat a Cuadhedhu, dhu fait sudai bèni e si lungit de sudori ◊ is sebadas si lungint cun su meli ◊ seu lungendu is botas po dhas alluxentai ◊ tui ses bella isceti a ti lungi is murrus e is ungas! (T.Putzu) Translations French étendre, étartiner, enduire English to spread Spanish untar Italian spalmare German streichen, schmieren.